O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov milliy g‘oyaning jamiyat
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov milliy g‘oyaning jamiyat
taraqqiyoti uchun zarurligi to‘g'risida. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning eng katta xizmatlaridan biri odamlarning tafakkurini o‘zgartirish, ularning ongida yangi milliy g‘oya, milliy mafkura asoslarini shakllantirish va mustahkamlash ishiga rahnamolik qilgani bo‘ldi. Ma'lumki, akademik Islom Abdug'anievich Karimov o‘zidan bebaho ilmiy, ijtimoiy-siyosiy meros qoldirdi. Vatanimiz Islom Karimovning “O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura”(1996), “Bizdan ozod va obod Vatan qolsin”(1996), “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir”(1996), “Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi”(1997), “Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lida”(1998), “Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz”(1999), “Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot - pirovard maqsadimiz”(2000), “Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak”(2002), “O‘zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo‘lmaydi”(2006), “Yuksak ma'naviyat – engilmas kuch”(2008), “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari”(2009), “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida”(2011), “Ona Vatanimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish - eng oliy saodatdir”(2015) va boshqa asarlari hamda ma'ruzalarida bayon qilingan g‘oyalari asosida rivojlanishning ravon yo‘liga chiqib oldi. Mazkur manbalar asosida milliy g‘oyaning jamiyat taraqqiyoti uchun zarurligi nazariy konseptual jihatdan asoslab berildi. Milliy g‘oyaning xalq ongiga singdirilishi milliy manfaatlarni to‘g'ri belgilashga va o‘z navbatida vatanparvar, mas'uliyatli insonlarlarning shakllanishiga xizmat qiladi. Shu ma'noda hayot Birinchi Prezidentimizning “Mafkura har qanday jamiyat hayotida zarur. Mafkura bo‘lmasa odam, jamiyat, davlat o‘z yo‘lini yo‘qotishi muqarrar” 9 degan fikrining naqadar to‘g'ri ekanini isbotladi. “Ushbu g‘oyani qanday zarurat shakllantirdi?” va “Undan ko‘zlanayotgan maqsad- muddaolar nima?” degan savollarga javoblar buyuk davlat va jamoat arbobi Islom Karimovning ko‘p yillik izlanishlari, asarlaridagi fikr-mulohazalarida o‘z aksini topdi. Bu asarlarda milliy istiqlol g‘oyasining mazmun-mohiyati, maqsad va vazifalari aniq ifodalab berilgan. Ushbu yaxlit ta'limotning nazariy manbalarini o‘rganishda Birinchi Prezidentimizning istiqlolni ilk yillaridayoq chop etilgan asarlari muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada, ayniqsa, “O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura” nomli birinchi jildga kirgan asarlarni alohida ta'kidlash lozim. Ushbu jilddan o‘rin olgan “Istiqlol yo‘li: muammolar va rejalar" asarida ham bu masalaga katta e'tibor berilgan. Jumladan, davlatimiz rahbari mazkur asarda bugungi kunda ham xalqni yakdil qila oladigan ishlar va g‘oyalar oz emasligi, ularning ichida eng ulug'i, eng olijanobi — O‘zbekiston Respublikasining mustaqilligini ta'minlash ekanini alohida ta'kidlaydi. Ushbu fikrning davomida “Mafkura hukmron bo‘lgan joyda tenglik va adolat bo‘lmaydi. Biz buni o‘tmishdagi achchiq tajribamizdan juda yaxshi bilamiz” 10 degan tarix haqiqati o‘z ifodasini topgan. Milliy g‘oyaning nazariy asoslari, mazmun-mohiyati, maqsad va vazifalarining jamiyat hayotida o‘rni, ahamiyati va zarurligini yangicha idrok etishda Islom Karimovning “Tafakkur” jurnali Bosh muharriri savollariga javoblari aks etgan “Jamiyatimiz mafkurasi xalqni - xalq, millatni - millat qilishga xizmat etsin” asari, shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Asarda jamiyat mafkurasining asl ma'no-mohiyati, “xalqni — xalq”, “millatni — millat” qilishga xizmat qilishdan iborat asosiy vazifasi bilan bog'liq yo‘nalish va muammolar atroflicha tahlil etib berilgan. Buyuk davlat arbobi Islom Karimov ushbu asarda jamiyat mafkurasiga quyidagicha ta'rif beradi. “Odamlarning ming yillar davomida shakllangan dunyoqarashi va mentalitetiga asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, shu millatning kelajagini ko‘zlagan va uning dunyodagi o‘rnini 9 Karimov I.A. Biz kelajagimizni o'z qo'limiz bilan quramiz. 7-jild. - T.: “O'zbekiston”, 1999, 843-bet 10 Karimov I.A. O’zbekistan: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild. - T.: «O’zbekistan», 1996, 14-bet aniq-ravshan belgilab berishga xizmat qiladigan, kechagi va ertangi kun o‘rtasida o‘ziga xos ko‘prik bo‘lishga qodir g‘oyani men jamiyat mafkurasi deb bilaman” 11 . Milliy g‘oyaning mazmun-mohiyati, maqsad va vazifalari bilan bog'liq masalalar buyuk davlat va jamoat arbobining “Milliy g‘oya — xalq e'tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir” mavzuida “Fidokor” gazetasi muxbiri savollariga javoblarida o‘z aksini topgan. Unda ta'kidlanganidek, bugungi dunyo insonlar va xalqlarning ongi hamda qalbini egallashga qaratilgan turli g‘oyalarning sinov maydoniga aylanib qoldi. O‘zbekiston Birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan ilmiy muomalaga bir qator tushunchalar kiritilganligini qayd etish lozim. Ular qatorida “mafkuraviy immunitet”, “mafkuraviy profilaktika” kabilardir. Ana shu tushunchalarning mazmuni oydinlashtirilganda hozirgi dunyoda kechayotgan mafkuraviy jarayonlarning xarakterini yanada yaqqolroq tasavvur qilish imkoni tug'iladi. “Mafkuraviy immunitet” tushunchasini Birinchi Prezidentimiz dastlab Islom Karimov ishlatgan va unga quyidagicha ta'rif bergan - “Ma'lumki, har qanday kasallikning oldini olish uchun, avvalo, kishi organizmida unga qarshi immunitet hosil qilinadi. Biz ham farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota- bobolarimizning muqaddas diniga sog'lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta'bir joiz bo‘lsa, ularning mafkuraviy immunitetini kuchaytirishimiz zarur” 12 . Demak, mafkuraviy immunitet - davlat va millatning ma'naviy birligi, ma'naviy sog'lomligini himoya qiluvchi g‘oyaviy qalqon vazifasini bajaradi. Shuning uchun ham Prezident Islom Karimov “Farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga sog'lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta'bir joiz bo‘lsa, ularning mafkuraviy immunitetini kuchaytirishimiz zarar”ligi haqidagi fikrni alohida ta'kidlaganlar 13 . Milliy g‘oyaning nazariy manbalari qatorida Prezident Islom Karimovning Oqsaroy qarorgohida 2000 yilning 6 aprelida bir guruh ziyolilar, olimlar va mutaxassislar bilan bo‘lib o‘tgan yig'ilishdagi ma'ruzasi alohida ahamiyat kasb etadi. “Milliy g‘oya - davlatimiz va jamiyatimiz qurilishida biz uchun ruhiy-ma'naviy kuch-quvvat manbai” mavzuidagi mazkur ma'ruzada ta'kidlanganidek, o‘z davlatchiligiga ega bo‘lishni ko‘zlagan har bir xalq o‘z maqsadiga olib boradigan g‘oya va mafkurani belgilab olishga harakat qiladi, zero, busiz biror jamiyat, davlat taraqqiyotga erisha olmaydi. Kelajak sari yo‘naltiruvchi kuch vazifasini esa milliy g‘oya, milliy mafkura bajaradi” 14 . Ushbu asarda Birinchi Prezidentimiz milliy mafkura hech qanday holda davlat mafkurasi maqomiga ko‘tarilmasligi kerakligi, mamlakatimizda g‘oyalar xilma-xilligi saqlangan holda har qanday partiya, harakat, har qaysi inson, fuqaroning o‘z fikrlarini erkin ifoda etishi, shu bilan birga milliy g‘oya davlatimiz, jamiyatimiz, xalqimiz yuksalishi yo‘lida, buyuk kelajak barpo etishda va jahon hamjamiyatida munosib o‘rin egallashimizda yagona birlashtiruvchi kuch-qanot bo‘lishi shartligini ta'kidlagan edilar. Prezident Islom Karimov asarlar to‘plamining 9-jildida ham mamlakatimiz taraqiyotining barcha muhim masalalari teran nazariy tahlil qilingan, amaliy maqsad va vazifalar belgilab berilgan. Jumladan, 2000-yil “O‘zbekiston” nashriyotida nashrdan chiqqan “Milliy g‘oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” risolasiga Islom Karimov yozgan so‘z boshida milliy g‘oyaning asosiy maqsadi, mazmun mohiyati, uni shakllantirish yo‘nalish va tamoyillari haqida to‘xtalib, shunday deb yozadi: “Xalqni buyuk kelajak va ulug'vor maqsadlar sari birlashtirish, mamlakatimizda yashaydigan, millati, tili va dinidan qat'i nazar, har bir fuqaroning yagona Vatan baxt-saodati uchun doimo mas'uliyat sezib yashashga chorlash, ajdodlarimizning bebaho merosi, milliy qadriyat va an'analarimizga munosib bo‘lishiga erishish, yuksak fazilatli va komil insonlarni tarbiyalash, ularning yaratuvchanlik ishlarga da'vat qilish, shu muqaddas zamin uchun fidoyilikni hayot mezoniga aylantirish - milliy istiqlol mafkurasining bosh maqsadidir” 15 . O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti asarlarida jamiyat rivojlanishi qonuniyatlari, shart-sharoitlari va omillariga amal qilib kelingan turli xil 11 Karimov I.A. Biz kelajagimizni o'z qo'limiz bilan quramiz. 7-jild. - T.: “O'zbekiston”, 1996, 89-bet 12 Karimov. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot - pirovard maqsadimiz. 8-jild. - T.: “O'zbekiston”, 2000, 494-bet 13 Karimov. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot - pirovard maqsadimiz. 8-jild. - T.: “O'zbekiston”, 2000, 494-bet 14 Karimov. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot - pirovard maqsadimiz. 8-jild. - T.: “O'zbekiston”, 2000, 440-bet 15 Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas'ulmiz. 9-jild. - T.: “O'zbekiston”, 2001, 222-bet qarash va yondoshuvlarga nisbatan yangicha konseptual g‘oyalar asoslab berildi va ishlab chiqilganligini quyidagi g‘oyalar orqali ko‘rish mumkin: “Biz bundan buyon eskicha yasholmaymiz va bunday yashashga zamonning o‘zi yo‘l qo‘ymaydi” 16 – deb ta'kidlaydi Birinchi Prezident I.Karimov. Demak jamiyat rivojlanishi to‘g'risidagi qarashlarni o‘zgartirish jamiyat rivojlanishi bilan bog'liq kommunistik g‘oya aqidalardan voz kechish zamon o‘zgarishlarini hisobga olishga alohida e'tibor qaratiladi. Va mavjud an'anaviy qarashlarni o‘zgaritirish bilan bog'liq g‘oyalar va qarashlar o‘rtaga tashlanadi. Natijada jamiyat rivojlanishi to‘g'risida mavjud bo‘lgan an'anaviy qarash o‘zgardi. Uni quyidagi yo‘nalishlarda ko‘rish mumkin: • jamiyat, jamiyat rivojlanishi tushunchalariga yangicha qarash amalga oshirila boshlandi. U materialistik dialektika qolipidan, prinsiplaridan xalos etildi; • jamiyat taraqqiyoti faqat moddiy ishlab chiqarishga bog'liq degan g‘oyaga yangicha qarashga asoslanildi. Formatsion qarashdan voz kechildi. Jamiyat taraqqiyotiga sivilizasion yondoshuv amal qila boshladi; • jamiyat taraqqiyotiga sinfiy qarashdan voz kechildi. Jamiyat rivojlanishida inson omiliga – oliy qadriyat sifatida qarala boshlandi; • jamiyat rivojlanishini inson va ongi tafakkuriga bog'liq ekanligiga alohida e'tibor berila boshlandi. “Ong va tafakkur o‘zgarmasa ijtimoiy hayot o‘zgarmaydi” (I.Karimov) degan g‘oya ilgari surildi va ilmiy asoslab berildi; • jamiyat iqtisodiy negizi o‘zgartirildi. Bozor iqtisodiyotiga asoslangan mulkning xilma- xilligiga o‘tildi. • Jamiyat rivojlanishi “ma'naviy va moddiy hayot uyg'unligi” 17 bilan bog'liq qonuniyatga amal qila boshladi. Jamiyat rivojlanishi to‘g'risidagi yangicha ilmiy-nazariy g‘oyalarning o‘zgarishi ijtimoiy hayot sohalarini tubdan o‘zgartirish bilan bog'liq. Bu buyuk siyosat va davlat arbobi I.Karimov asarlarida “O‘zbekistonni mustaqil taraqqiyot yo‘lidan rivojlanishi” hamda “o‘zimizga xos va mos taraqqiyot yo‘lidan boramiz” va “o‘z kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz” g‘oya va maqsadlarida orqali aniq ifodasini topadi. Va jamiyat rivojlanishi buning uchun muayyan o‘tish davri va taraqqiyot bosqichlarini bosib o‘tish zarurligi, mohiyati asoslab beriladi. Jamiyat ijtimoiy hayoti sohalaridagi tub o‘zgarishlar deganda uning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ma'naviy-ma'rifiy g‘oyaviy asoslarini tubdan o‘zgartirish va yangicha asosga (negizga) o‘tkazilishini anglatadi. Natijada mustaqillik tufayli jamiyat ijtimoiy hayoti sohalari tubdan o‘zgardi. Uning huquqiy asosini O‘zbekiston Respublikasining Konstitusiyasida ko‘ramiz. Unga ko‘ra “O‘zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi. Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o‘rnatilishi mumkin emas” 18 . Shuni ta'kidlash kerakki, Islom Karimov asarlarida jamiyat rivojlanishi bosqichlari quyidagicha asoslab berilgan. 1. 1989-1991 yillar - Mustaqillik ostonasi 2. 1991-2000 yillar - O‘tish davri bosqichi 3. 2000-2007 yillar - Mamlakatni modernizasiyalash 4. 2007 yildan 2016 yil sentabrgacha - Mamlakatda demokrataik islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bosqichi. Mazkur jamiyat rivoji bosqichlarida g‘oyaviy-mafkuraviy sohada quyidagi tub o‘zgarishlar amalga oshirildi: - Kommunistik g‘oya aqidalaridan voz kechildi. Milliy g‘oya: asosiy tushunchalari va tamoyillari ishlab chiqildi; 16 Karimov I.A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. - T.: “O'zbekiston”, 2011 17 Karimov I. A. Yuksak ma’naviyat-yengimas kuch. T., 2008 18 O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. 12-modda, 2017 - Milliy g‘oya negizlariga tayangan holda O‘zbekiston jamiyati rivojlanishi, uning o‘ziga xos xususiyatlari asoslab berildi; - Jamiyat rivojlanishida milliy madaniy meros hamda umuminsoniy qadriyatlar, demokratik prinsiplarga amal qilina boshlandi. Xullas, Islom Abduganiyevich Karimov – Milliy g‘oya va mafkura konsepsiyasining asoschisi hamda amaliyotga faol tatbiq etuvchisi, O‘zbekistonda ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy jarayonlarning xassos yetakchisi, Ona Vatan taraqqiyotining yirik ilhomchisidir. Shu sababli Yurtboshimiz Shavkat Mirziyoev ta'biri bilan aytganda: “Haqiqatdan ham, Birinchi Prezidentimiz biz uchun yangi hayot, yangi jamiyat asoschisi, mustaqil O‘zbekiston bunyodkori sifatida tariximizda mangu qoladi, yuksak ibrat namunasi bo‘lib xalqimiz qalbida abadiy yashaydi” 19 . Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|