O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Plyuralizm Falsafiy nuqtai-nazardan plyuralistik qarash turli-tuman fikrlar
kurashini emas, balki ularning jamiyat ijtimoiy tashkillanishining namoyon bo‘lishi, deb karaladi. Plyuralizm ijtimoiy hayotning turli-tumanligi va ana shunday turli-tumanlik orasidagi ziddiyat, raqobat, muxolifatning ijtimoiy taraqqiyot manbai ekanini bildiradi. Bunday hodisalarning demokratik tarzda, qonunlar doirasida hal kilinishi ko‘zda tutiladi. Plyuralizm atamasi birinchi marta 1712 yilda X.Volf tomonidan kiritilgan edi. Falsafada plyuralizmga qarama-qarshi ma’noda monizm atamasi ishlatilib, u butun borliqning yagona asosi mavjud, deb o‘rgatadi. XIX va XX asrlarda monistik qarash asosan hukmron edi. Plyuralizmning keyingi davrlarda keng tarqalishi sababi jamiyat taraqqiyotining demokratiyalashuvi bilan bog‘liq, deyish mumkin. Aytish mumkinki, har bir shaxe o‘ziga xosdir va takrorlanmasdir, har bir qadriyat o‘ziga xos va qadriyatlarni qadrlash ham o‘ziga xosdir. Qolaversa, olamning ilmiy manzarasi xam, uning turli jihatlarini ifodalovchi nazariyalar ham turli tuman, rangbarangdir. Jamiyat to‘laqonli rivojlanishi uchun unda turli fikrlovchi guruhlar, kishilar, harakatlar, partiyalarning bo‘lishi maqsadga muvofiq sanaladi. Plyuralistik tizim samarali ishlashi uchun ko‘pchilik tomonidan ma’kullangan qonunlarning nuqsonsiz ishlash mexanizmi yaratilishi kerak. Buni davlat yoki jamiyat amalga oshirishi kerak bo‘ladi. 4. Idealizm. Idealizm tarixi buyuk yunon faylasufi Aflotun ta’limotidan boshlanadi. U turli xil falsafiy fikrlarni tahlil qilar ekan, o‘zini idealizm namoyandasi deya ochiq tan oladi. Xuddi shu davrdan boshlab, falsafiy qarashlarda idealizm va materializm ta’limotlari paydo bo‘lgan. Idealizm o‘z taraqqiyotida bir qator davrlarni boshdan kechirgan. XIX asrda shakllangan marksistik falsafada ongning materiyaga, ruhning tabiatga munosabati masalasi mutlakdashtirildi va idealizm bilan materializm o‘rtasida metin devor tiklandi. Ular o‘rtasidagi munosabat siyosiylashtirilib, materializm ilg‘or, taraqkiyparvar kuchlarning, idealizm esa qoloq, reaksion kuchlarning mafkurasi sifatida ta’riflandi. Ijtimoiy borliq birlamchi, ijtimoiy ong esa, ikkilamchi, degan g‘oya insonni jamiyatda sodir bo‘layotgan siyosiy, ijtimoiy, iktisodiy, ma’naviy jarayonlarning zaif bir ishtirokchisi va kuzatuvchisi qilib ko‘yadi. Holbuki, jamiyat, unda sodir bo‘ladigan voqea va hodisalar inson ongli faoliyatining mahsulidir. Ijtimoiy borlik insoniy g‘oyalarning moddiy ko‘rinishi bo‘lsa, g‘oyalarning mazmuni esa ma’naviyatdir. Shu sababdan, idealizmning asosiy xususiyati g‘oyaning ahamiyatini mutlaqlashtirishda emas, balki uning mavjudligini tan olishda namoyon bo‘ladi. Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|