Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

 
Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar 
1. Mojarolar darajasini sanab oʻting. 
2. Loyihani amalga oshirish davomida ishtirokchilar oʻrtasidagi mojarolarning asosiy 
turlarini va sabablarini keltiring. 
3. Nizolarni boshqarishning asosiy funksiyalari va usullarini sanab oʻting. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 134 
 
XIV BOB. INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISH 
14.1 Innovatsion ishlanmalarning xususiyatlari 
 
Ehtiyojga  qarab,  loyihalar  turli  xususiyatlarga  qarab  baholanadi  -  mezonlari 
boʻyicha. Lugʻatlarda «mezon» atamasi baholash mezonini, ya’ni taqqoslash asosida 
(bir  narsaning  ta’rifi  yoki  tasnifi,  baholanishi)  atributni  anglatadi.  Shu  sababli, 
soddalashtirish uchun "belgisi" yoki " xususiyatlari" tushunchalarini "mezon" oʻrniga 
foydalanish afzalroq. 
 
Katta  yirik  davlat  loyihalari  uchun  ularning  maqsadlariga  muvofiq, 
mamlakatdagi  iqtisodiy  va  siyosiy  vaziyat  hamda  loyihaning  huquqiy  xavfsizligi, 
loyihaga jamoatchilik javobgarligi, loyihaning ish bilan bandligi va boshqalar sababli 
maqsadli  mezonlari  muhim  ahamiyatga  ega.  Atrof-muhit,  ilmiy-texnikaviy,  sanoat, 
tijorat  va  bozor  mezonlari,  loyihaning  mintaqaviy  xususiyatlari,  loyihani  ishlab 
chiquvchi  mezonlari  (tajriba,  malaka,  moliyaviy  barqarorlik,  potensial)  boʻlishi 
mumkin. Zamonaviy har qanday loyiha oʻziga xoslik, innovatsiya xususiyatlariga ega 
boʻlishi kerak. 
 
Innovatsion  loyihalarni  kompleks  baholash  uchun  ularning  xususiyatlari 
odatda ishlanmalar ob’yektining maqsadiga muvofiq belgilanadi. Ishlanmalar obyekti 
(ishi)  turi  boʻyicha  ilmiy-tadqiqot,  ixtirochilik,  loyiha-konstruktorlik,  texnologik, 
ishlab chiqarish, tashkiliy-boshqaruv, marketing, ta’minlovchi (ma’lumotlar bazalari, 
dasturlar, asboblar, logistika, oʻquv qoʻllanmalari, standartlar va boshqalar) boʻlinishi 
mumkin.  Ular  ushbu  turlarning  mazmunini  turli  xil  hajmda  murakkab  qilish  uchun 
birlashtirilishi  mumkin.  Baholashning  metodologiyasi  universal  boʻlishi  kerak  va 
ishlanmalarning ma’lum bir turiga tasniflashiga bogʻliq emas. 
Ilmiy 
va 
oʻquv  adabiyotlarida  innovatsion  ishlanmalarning  asosiy 
xususiyatlarini  aniq  baholashning  aniq  ta’rifi  yoʻq,  bu  esa  ularining  ekspert 
baholashlarida  chalkashlikka  olib  keladi.  Masalan,  tadqiqot  ishlari  va  loyihalarda, 
qoida tariqasida, ilmiy natijalar ilmiy yangilikning oʻziga xos xususiyati ostida oʻziga 
xos xususiyatlarini ta’kidlamasdan taqdim etiladi; ba’zi hollarda ilmiy ahamiyatga ega 
emas, yoki notoʻgʻri talqin etiladi; amaliy yangiliklar va ahamiyatlilik xuddi shu tarzda 
oqlanmaydi; dolzarbligi barcha jihatlarda koʻrib chiqilmaydi; u eng muhim xususiyatni 

---

 
 135 
 
- ilmiy va amaliy ishlanmalarning raqobatbardoshligini koʻrsatmaydi yoki cheklangan 
koʻrsatkichlar boʻyicha baholanadi. 
Baholash faoliyatining asoslari boʻyicha chop etilgan materiallar asosan bozorga 
kiritilgan  mahsulotlarga  taalluqlidir  va  innovatsion  mahsulotlarga  bilvosita 
munosabatlarga  ega.  Eng  muhim  innovatsion  xususiyatlarni  va  ishlanmalar 
koʻrsatkichlarini ta’kidlaydigan ekspertlar baholash tizimini yaratish zarurati tugʻildi. 
Tavsiya etilgan reyting (baholash) tizimining asosiy gʻoyasi yoki Konsepsiyasi 
koʻrsatkichlar shaklida ishlanmalar xususiyatlarini (belgilarini) toʻliq tasniflash, ularni 
guruhlarga  va  turlarga  boʻlinish,  tadqiqot  va  amaliy  natijalar  uchun  asosiy 
koʻrsatkichlarni aniqlash va ball bilan tuzatishlar bilan aniqlash ishlanmalarning oʻziga 
xos  xususiyatlarini  tavsiflovchi  sifat  koʻrsatkichlari  boʻyicha  koeffitsientlardan 
foydalanish. 
 
Bu yerda umumiy xususiyatlarning beshta guruhi ajralib turadi: 
‒ilmiy  xususiyatga  egaligi,  ya’ni  ilm-fan  talablariga  javob  beradigan  katta 
miqdordagi ishlanma; 
‒amaliylik,  ya’ni  amaliy  foydalanish  uchun  zarur  boʻlgan  katta  miqdordagi 
ishlanma; 
‒dolzarbligi,  ya’ni    muayyan  vaqt  ichida  rivojlanish  jarayonida  mulkiy 
ehtiyojlarini ifodalovchi mezon; 
‒toʻliqlik,  ya’ni  ekspertizaga  taqdim  etish  uchun  ishlanmaning  tayyorgarlik 
darajasi;  
‒raqobatdoshlik, ya’ni raqiblardan ku’ra koʻproq ijtimoiy, ishlab chiqarish va 
korporativ  ehtiyojlarni  va  manfaatlarni  qoniqtiradigan  innovatsion    ishlanma 
xususiyatlarining toʻplami. 
 
Har bir xususiyat turi va guruhi tomonidan bloklangan  oʻz koʻrsatkichlariga 
egadir.