Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

5.3.Biznes-strukturaviy loyihalarning moliyaviy qismi 
 
 
Asosiy  moliyaviy  koʻrsatkichlarni  rejalashtirish  aktivlar  va  majburiyatlar 
prognoz balansini, foyda va yoʻqotishlarni, pul oqimini, loyihani moliyaviy baholashni 
va  moliyaviy  quvvatni  hisoblashni  talab  qiladi.  Moliyaviy  hisobotning  asosiy 
shakllarida prognoz parametrlari xalqaro standartlarga mos kelishi kerak, ayniqsa narx 
darajasi har bir loyiha davrida bozorning xarid qobiliyatini aks ettirishi kerak. Naqd 

---

 
  59 
 
pul oqimi prognozi korxonani moliyalashtirish strategiyasini ishlab chiqish, kapitalga 
boʻlgan ehtiyojni aniqlash va uning samaradorligini baholash uchun moʻljallangan. 
 
Loyihaning 
tijorat 
samaradorligi 
(moliyaviy 
asoslash) 
moliyaviy 
daromadlarning  nisbati  va  daromadlilik  darajasini  ta’minlovchi  natijalar  bilan 
belgilanadi.  Korxonaning  iqtisodiy  faoliyatiga  baho  berish  oddiy  va  diskontlangan 
usullar  bilan  amalga  oshirilishi  mumkin.  Oddiy  tezkor  usul  juda  tez  hisob-kitoblar 
asosida  baholashni  amalga  oshirishga  imkon  beradi,  bu  loyihani  rivojlantirish 
darajasining  past  darajasini  ifodalaydi  va  murakkab  hisob-kitoblar  orqali  uning 
yolgʻonligini  tasdiqlaydi.  Quyidagi  koʻrsatkichlarni  aniqlash  uchun  oddiy  usul 
ishlatiladi: 
• ishlab chiqarish quvvatlarining birligi yoki ishlab chiqarish birligida yaratilgan 
kapital qoʻyilmalar;  
•  sof  foyda  umumiy  investitsiyaga  yoki  sarmoya  kiritilgan  kapitalga  nisbati 
sifatida loyiha foydasi marjasi,%;  
• jami investitsiyalarning sof foyda va amortizatsiya miqdoriga nisbati sifatida 
investitsiyalarni qaytarish muddati yoki investitsion daromad davri. 
Ushbu  koʻrsatkichlar  turli  vaqtlardagi  tushumlar  yoki  toʻlovlarning  bir  xil 
miqdordagi  tengsizlikni  hisobga  olmaydilar,  bu  esa  murakkab  koʻrsatkichlarni 
qoʻllash zarurligiga olib keladi.