O zbеkiston rеspublikasi oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi t
Diversifikatsiya va portfel. Quyidagi rasm-3da Nyu-York Fond Birjasidan
ixtiyoriy tanlanma asosida shakllantirilgan portfelning aksiyalar soni gorizontal oʻq
boʻylab oshib borishi sari ushbu portfel riski vertikal oʻq boʻylab kamayib borish
tendensiyasini grafik yordamida koʻrsatib berilgan. Oxirgi maʼlumotlarga koʻra
birjaning bitta aksiyadan iborat portfelining standart chetlanishi taqriban 40%ga
teng. Biroq bozor portfelining (birjadagi barcha aksiyalar yigʻindisidan iborat
portfel) standart chetlanishi
𝜎
𝑀
taxminan 20%ga teng va grafikda bu toʻgʻri shtrixli
gorizontal chiziq bilan ifodalangan. Ushbu chiziqgacha boʻlgan riskni portfel
shakllantirib
diversifikatsiyalab
boʻlmaydi
va
aksiyaning
ushbu
diversifikatsiyalanmaydigan (yoki tizimli) riski – bozor riski deb nomlanadi.
Chunki bozor riskini vujudga keltiradigan omillar sifatida siyosiy nobarqarorlik,
inflyatsiya, retsessiya va yuqori foiz stavkalar kabi tashqi omillar qatnashadi.
11.1-rasm. Portfelning hajmi uning riskiga taʼsiri 52 Aksiya diversifikatsiyalanadigan riski – kompaniyaga xos yoki tizimsiz risk
deyiladi. Ushbu riskni paydo boʻlishiga sababchi omillar sifatida quyidagilarni
keltirish mumkin: sudlashuv jarayoni, ish tashlashlar, muvaffaqiyatli va
muvaffaqiyatsiz marketing dasturlari, yirik shartnomani qoʻlga kiritish yoki boy
berish va boshqa shu kabi alohida firma uchun xos boʻlgan hodisalar. Bir
firmaning bunday yomon hodisalari boshqa bir firmaning yaxshi hodisalari bilan
diversifikatsiya yordamida bartaraf etish mumkin.
52
Бригхем 15 нашр
0
5
10
15
20
25
30
35
40
0
10
20
30
40
Название оси
Портфельдаги акциялар сони
Портфель риски, %
Диверсификацияланадиган
риск
Портфельнинг бозор риски:
Ўзгармас қолади
Портфельнинг
умумий
риски: акция
сони кўпайган
сари камайиб
боради
𝜎
𝑀
= 20
