Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

© “....”, 2018 
 
 
 
 

---

3 
KIRISH 
 
Bugungi kun iqtisodiyotida real sektor singari moliyaviy sektor ham alohida 
dolzarblik 
kasb 
etadi. 
Rivojlangan 
mamlakatlarning 
moliyaviy-iqtisodiy 
taraqqiyotida va bugungi darajaga erishishlarida moliya bozori shak-shubhasiz 
muhim ahamiyat kasb etgan. Bunda real sektorni moliyaviy taʼminlash, boʻsh pul 
mablagʻlarini ishlab chiqarishga yoʻnaltirish, yangi sohalarni oʻzlashtirish, davlat 
byudjeti defitsitini noinflyatsion yoʻllar bilan mablagʻ jalb qilish orqali qoplash, 
aholi daromadlarini moliyaviy aktivlar orqali oshirish kabilar alohida ahamiyat 
kasb etadi.
2017-2021 yillarda Oʻzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish 
boʻyicha Harakatlar strategiyasida ham moliya bozorini rivojlantirish masalasiga 
alohida eʼtibor qaratilganligi ham yuqoridagilar bilan bevosita bogʻliq. 
Shuningdek, ehtiyojlarning keskin oʻsib borishi sharoitida real sektor va xizmat 
koʻrsatish subyektlarining oʻz faoliyatlarini kengaytirib borish maqsadida nafaqat 
mahalliy, balki xalqaro bozorlardan ham kapital jalb qilish masalasiga alohida 
eʼtibor qaratilayotgan bir vaqtda mamlakatimizda ham moliya bozorini 
rivojlantirish maqsadida sohani chuqur oʻrganish, bu borada xorijiy ilgʻor 
tajribalarni amaliyotga joriy etishda “Moliya bozori” fani muhim hisoblanadi.
“Moliya bozori” fanini oʻrganish orqali talabalar moliya bozorining iqtisodiy 
mohiyati, vujudga kelishi, rivojlanish bosqichlari va modellari, pul bozori 
xususiyatlari va moliya bozori shakllanishidagi ahamiyati, aksiyalar bozorining 
oʻziga xos xususiyatlari va amal qilish mexanizmi, obligatsiyalar bozorining oʻziga 
xos xususiyatlari va savdo mexanizmi, davlat qimmatli qogʻozlar bozori amal 
qilish shart-sharoitlari, hosilaviy qimmatli qogʻozlar bozorining moliya bozori 
boshqa sektorlari bilan bogʻliqligi, ipoteka qimmatli qogʻozlar bozori muomalasi 
tartibi, xorijiy valyutalar bozorining moliya bozoridagi tashkiliy jihatlari, 
kriptovayutalarlar bozorining ishlash mexanizmi, qimmatbaho metallar va toshlar 
bozori xususiyatlari, moliya bozorining indikatorlari va indekslari, moliya bozori 
risklari va ularni baholash, fond birjalari va fond bozori ishtirokchilari faoliyat 

---

4 
mexanizmi, markaziy bank va uning moliya bozoridagi faoliyati, moliya bozorida 
tijorat banklari va nobank kredit institutlarining ishtiroki, investitsiya va pay 
fondlarining moliyaviy operatsiyalardagi ahamiyati, moliya bozorida sugʻurta 
tashkilotlari va nodavlat pensiya fondlarining faoliyat mexanizmi, moliya bozorini 
tartibga solishning iqtisodiy va huquqiy jihatlari bilan yaqindan tanishadilar. 
Darslikda bu jihatlarga eʼtibor qaratilganligiga guvoh boʻlish mumkin. 
Darslikda mavzularning nazariy jihatlari atroflicha yoritilishi bilan birga, 
amaliy mashgʻulotlar boʻyicha nazorat savollari, talabalarni fikrlashga undovchi 
alohida topshiriqlar, test savollari, masalalar ham dasturda keltirilgan. Bunda 
asosiy eʼtibor talabaning mustaqil ishlashiga qaratilgan.
Mavzular yoritilishida moliya bozorining milliy amaliyoti bilan birga, 
rivojlangan davlatlar tajribalariga ham alohida eʼtibor qaratilganligini qayd etib 
oʻtish lozim. Shuningdek mustaqil tahlimni samarali tashkil etishga alohida eʼtibor 
qaratilgan.
Darslik “Moliya”, “Kasbiy taʼlim (Moliya)”, “Bank ishi”, “Kasbiy taʼlim 
(Bank ishi)”, “Soliqlar va soliqqa tortish”, “Buxgalteriya hisobi va audit”, 
“Sugʻurta ishi”, “Pensiya ishi”, “Baholash ishi”, “Davlat byudjeti gʻazna ijrosi”, 
“Korporativ moliya” yoʻnalishlari uchun moʻljallangan boʻlib, Oliy va oʻrta 
maxsus taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlangan “Moliya bozori” fani oʻquv dasturi 
asosida yozilgan.