O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt kimyо-tеxnologiyаsi instituti

Sovituvchi aralashmalar

tuz	m^*	t^0, ^0C	tuz	m	t^0, ^0C
tuz va suv
CH3COONa ^.3H2O	85	-4,7	CaCl2 ^.6H2O	250	-12,4
NH4Cl	30	-5,1	NH4NO3	60	-13,6
NaNO3	75	-5,3	NH4SCN	133	-18,0
Na2S2O3 ^.5H2O	110	-8,0
tuz va muz
CaCl2^.6H2O	41	-9,0	NaNO3	59	-18,5
Na2S2O3^.5H2O	67,5	-11,0	(NN4)2SO4	33	-21,2
KCl	30	-15,8	NaCl	125	-40,3
NH4NO3	60	-17,3	CaCl2^.6H2O	143	-55,0

*m – 100 g suv yoki muzga mos keladigan tuz massasi

Kimyoviy reaksiyalarni o‘tkazishda reaksiya uchun olingan boshlang‘ich moddalar “quruq” ya'ni tarkibida suv (namlik) bo‘lmasligi kerak. Shuning uchun moddalar quritiladi. Quritish bu moddaning agregat holatidan qat'iy nazar uning tarkibidagi (namlikni) yo‘qotish jarayonidir. Quritish jarayonida quritilayotgan modda parchalanmasligi yoki kimyoviy o‘zgarishlarga uchramasligi zarur.

Quritishning fizik va kimyoviy usullari mavjud bo‘lib bu usullardan biri quritilayotgan moddaning fizik, kimyoviy xossalariga, uning agregat holatiga va qay darajada quritish kerakligiga qarab tanlanadi. Moddalarni “absolyut” quritib bo‘lmaydi. Quritish harorat va quritish vositalariga bog‘liq.

Quritilayotgan moddalardan quruq gaz (havo) o‘tkazish, moddani qizdirish yoki vakuumda ushlash yoxud sovitish - bu quritishning fizik usulidir. Kimyoviy quritish usulida quritishda qurituvchi reagentlardan foydalaniladi.

Gazlarni quritishning bir necha xil usullari bo‘lib, bulardan biri gazlar suv tortuvchi suyuqlik (ko‘pincha kons. H₂SO₄ olinadi) qatlamdan o‘tkaziladi. Bunda suv tortuvchi suyuqlik U-simon trubkaga yoki Dreksel sklyankasiga solingan bo‘ladi (rasm 12).



19.Rasm Gazlarni quritish: 1) Dreksel sklyankasi, 2) qurituvchi granulalari solingan kolonka, 3) U-simon trubka, 4) sovitish lovushkalar
Ikkinchisi, gazlar maxsus kolonkalarga solingan qurituvchining granulalaridan o‘tkaziladi. Keyingisi – havo va gazlarning quritishning eng samarali usuli bu – gazlarni sovitish suyuq azot yoki atseton – “quruq muz” sovituvchi aralashma solingan “lovushka” dan gazlar oqimi o‘tkazilganda gaz tarkibidagi suv lovushkaning sirtida muzga aylanadi. Gazlarni quritishda quritgichlar sifatida sulfat kislota, fosfor angidrid, natron ohagi va boshqa moddalar ishlatiladi.