O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent Moliya Instituti
-jadval Ko’chmas mulk bozorida rieltorlik faoliyatini amalga oshirish
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4-jadval Ko’chmas mulk bozorida rieltorlik faoliyatini amalga oshirish huquqi
- Yillаr O’tgan yilga nisbatan, % da 2011 2012
- 5-jadval Rieltorlik faoliyatini amalga oshirish huquqi bеrilgan litsеnziyaga ega
- 6-jadval Mulk qiymatini baholash xizmatlari bozori tendensiyalari 20 Yil
|
3-jadval
Ko’chmas mulk bozorida rieltorlik faoliyatini amalga oshirish huquqi bеrilgan litsеnziyaga ega tashkilotlar soni (hududlar va yillar kеsimida) 16 Hududlar Yillаr O’tgan yilga nisbatan, % da 2011 2012 2013 2014 2015 2016* Qоrаqаlpоg’iztоn Rеspusliкаsi 1 2 5 5 4 4 100
Аndijоn vilоyati 3 6 9 9 10 10 100
Buхоrо vilоyati 4 7 9 11
14 15
107 Jizzах vilоyati - 1
3 4 4 100 Qаshqаdаryo vilоyati 1 3 5 6 8 9 112
Nаvоyi vilоyati 1 1 1 3 5 5 100
Nаmаngаn vilоyati 1 3 4 4 7 7 100
Sаmаrqаnd vilоyati 6 17
18 24
27 28
104 Sirdаryo vilоyati 1 2
2 2 2 100 Surхоndаryo vilоyati - 1 1 1 3 3 100
Fаrg’оnа vilоyati 2 7 8 10
14 15
107 Хоrаzm vilоyati 1 2
2 4 4 100 Tоshkеnt vilоyati 1 4
8 8 8 100 Tоshkеnt shаhri 42 64
77 100
106 106
100 Jаmi 64 120 149 188 216 220 102 3-jadvalda statistik ma’lumotlarni ko’rishimiz mumkinki, bu yerda ko’chmas mulk bozorida rieltorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi firmalar soni yil sayin ortib borgan. 2016yilda 2011 ga nisbatan respublika bo’yicha 156 taga ko’paygan, 2015
16
www.gkk.uz sayti ma’lumotkari asosida tayyorlangan.
31 yilga nisbatan esa 2% ga o’sgan. Bu mamlakatimiz uchun juda yaxshi ko’rsatkich hisoblanadi. Chunki, ko’chmas mulk bozori faoliyati ortib borishi bilan YaIM ning mamlakatdagi ulushi ham ortib boradi va bu mamlakatning iqtisodiy holatini aniqlashimiz mumkin. 4-jadval Ko’chmas mulk bozorida rieltorlik faoliyatini amalga oshirish huquqi bеrilgan malaka sеrtifikatiga ega shaxslar soni (hududlar va yillar kеsimida) 17 Hududlаr Yillаr O’tgan yilga nisbatan, % da 2011 2012 2013 2014 2015 2016* Qоrаqаlpоg’istоn Rеzpubliкаsi 25
39 48
55 58
58 100
Аndijоn vilоyati 33
48 52
57 60
62 103
Buхоrо vilоyati 35
46 55
63 78
80 102
Jizzах vilоyati 8 15 19 19
21 22
104 Qаshqаdаryo vilоyati 15 20
24 25
44 53
120 Nаvоiy vilоyati 14 14
15 17
23 25
108 Nаmаngаn vilоyati 23 38
42 52
53 56
105 Samarqand vilоyati 59 90
113 128 135 137
101 Sirdaryo vilоyati 9 12
13 16
16 16
100 Surхоndаryo vilоyati 13 15
16 16
20 21
105 Fаrg’оnа vilоyati 25 48
53 59
69 69
100 Хоrаzm vilоyati 18 22
28 31
41 42
102 Tоshкеnt vilоyati 39 64
88 100 111 112
101 Tоshкеnt shаhri 302 433
521 577 682 699
102 Jаmi 618 904 1087 1215 1411 1452 103
17 Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish Davlat qo’mitasining “Baholash, rieltorlik va birja faoliyatlarini litsenziyalash boshqarmasi” tomonidan taqdim etilgan.
32 4-jadvalda Respublikamiz hududida rieltorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi malaka sertifikatiga ega shaxlar hududlar boyicha ko’rstkichlari bilan berilgan. Mamlakatimizda eng ko’p malaka serifikatiga ega shaxslar soni Toshkent shahrida joriy yilda 699 tani tashkil etganligi, 2015 yilga nisbatan 17 taga ko’payganligini, bu esa 2% ga oshganligini ko’rishimiz mumkin. Shuningdek, yuqori ko’rsatkichlar Samarqand viloyatida (2015 yilga nisbatan 2taga ko’paygan, bu esa 1% ga o’sgan) va Toshkent viloyatida (2015 yilga nisbatan 1taga ko’paygan, bu esa 1% ga o’sganligini) ko’rishimiz mumkin. Malaka sertifikatiga ega, reyiltorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi shaxslar soni ortib borishi iqtisodiyotda ko’chmas mulkning o’rni tobora ortib borayotganligidan dalolat beradi. Jami rieltorlik faoliyatini amalga oshirish uchun bеrilgan litsеnziyalar soni 246 tani tashkil etdi. Shundan, 26 ta litsеnziya bеkor qilingan. Amalda 220 ta litsеnziya mavjud. 18
H ar qanday davlatning taraqqiyoti ko’chmas mulk bozorining rivojlanganlik darajasi bilan uzviy bog’liq. Shu bois mamlakatimizda ko’chmas mulkka oid munosabatlarning huquqiy asoslarini yaratish va takomillashtirish, rivojlangan ko’chmas mulk bozorini shakllantirishga chuqur e'tibor qaratilmoqda. Natijada, ko’chmas mulklar va ularga bo’lgan huquqlarga doir bitimlar tuzish bilan bog’liq xizmatlarni ko’rsatish bo’yicha tadbirkorlik faoliyati ham kеng rivojlanmoqda. Bugungi kunda ko’chmas mulk bozorida profеssional xizmat ko’rsatuvchi «Rеspublika ko’chmas mulk birjasi», «Agrosanoat» ko’p tarmoqli birjasi, Rеspublika mulk auktsioni, «Poytaxt auktsion» va «Munitsipal birja» mas'uliyati chеklangan jamiyatlari aholi va xo’jalik yurituvchi subyеktlarga ushbu turdagi xizmatlarni ko’rsatib kеlmoqda. Ayni paytda ko’chmas mulk obyеktlari va ularga bo’lgan huquqlarga doir bitimlar tuzish bilan rasman davlat ro’yxatidan o’tgan mustaqil brokеrlik idoralari ham shuqullanayapti.
18 Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish Davlat qo’mitasining “Baholash, rieltorlik va birja faoliyatlarini litsenziyalash boshqarmasi” tomonidan taqdim etilgan.
33 5-jadval Rieltorlik faoliyatini amalga oshirish huquqi bеrilgan litsеnziyaga ega rieltorlik tashkilotlari soni bo’yicha ma'lumot (hududlar kеsimida) 2016 yil 1 aprеl holatiga 19 Hududlаr Riyeltоrliк хizmаtlаri turlаri bo’yichа litsеnziyagа egа bo’lgаn tаshкilоtlаr sоni Кo’chmаs mulк оb’екtlаrigа vа
ulаrgа bo’lgаn
huquqlаrgа dоir bitimlаrni tuzish chоg’idаgi vоzitаchiliк Кo’chmаs mulк оbyекtlаrining vа ulаrgа bo’lgаn
huquqlаr sаvdоsini tаshкil etish Кo’chmаs mulк оbyекtlаrini ishоnchli bоshqаrish Кo’chmаs mulк
bоzоridа ахbоrоt vа mаslаhаt хizmаtlаri Jаmi Fоizdа
% Qоrаqаlpоg’istоn Rеspubliкаzi 1 2 1 - 4 1,8 Аndijоn vilоyati - 7
2 10
4,5 Buхоrо vilоyati - 15
- - 15 6,8 Jizzах vilоyati - 3
1 4 1,8 Qаshqаdаryo vilоyati - 9 - - 9 4,1 Nаvоiy vilоyati 1 3
1 5 2,3 Nаmаngаn vilоyati - 6 - 1 7 3,2 Samarqand vilоyati 18 6
1 28
12,7 Sirdaryo vilоyati - 1
1 2 0,9 Surхоndаryo vilоyati - 3 - - 3 1,4 Fаrg’оnа vilоyati 3 9
1 15
6,8 Хоrаzm vilоyati - 4
- 4 1,8 Tоshкеnt vilоyati 4 - 2 2 8 3,6 Tоshкеnt shаhri 66 21
12 7 106 48,2 Jаmi 93 89 21 17 220 100 5-jadvaldan ko’rishimiz mumkinki, eng yoqori ko’rsatkichlar Toshkent shahriga to’gri kelmoqda. Bugungi kunda rieltorlik tashkilotlari soni jami
19 Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish Davlat qo’mitasining “Baholash, rieltorlik va birja faoliyatlarini litsenziyalash boshqarmasi” tomonidan taqdim etilgan.
34 respublika bo’yicha 220ta, shundan 106 tasi, ya’ni 48, 2 % Toshkent shahriga to’gri kelmoqda. 6-jadval Mulk qiymatini baholash xizmatlari bozori tendensiyalari 20 Yil Baholov chi firmalar soni Baholash xizmatlari bozori hajmi, mlrd.so’m Baholash xizmatlari bozorining iqtisodiyotdagi ahamiyati (ya’ni uning YaIMga nisbati, %) 2000
401 1.5
0.046 2001
389 1.7
0.034 2002
372 2.1
0.028 2003
358 2.6
0.026 2004
327 3.2
0.026 2005
314 3.9
0.025 2006
287 4.7
0.022 2007
251 5.5
0.019 2008
39 7.5
0.02 2009
106 8.4
0.017 2010
114 10.1
0.016 2011
127 12.7
0.019 Ko’chmas mulk bozori mamlakat iqtisodiyotiga bevosita ta’sir ko’rsatibgina qolmay, mamlakatning iqtisodiy salohiyatidan ham dalolat beradi. 2008 yilda ro’y bergan jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi ham aynan ko’chmas mulk bozorini ipotekali kreditlash tizimida ro’y bergan. Prezidentimiz I.A.Karimov «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari» nomli risolasida “Bu inqiroz Amerika Qo‘shma Shtatlarida ipotekali kreditlash tizimida ro‘y bergan tanglik holatida boshlandi. So‘ngra bu jarayonning miqyosi kengayib, yirik banklar va moliyaviy tuzilmalarning likvidlik, ya’ni to‘lov qobiliyati zaiflashib, moliyaviy inqirozga aylanib ketdi. Dunyoning yetakchi fond bozorlarida eng yirik kompaniyalar indekslari va aksiyalarning bozor qiymati halokatli darajada tushib ketishiga olib keldi. Bularning barchasi, o‘z navbatida, ko‘plab mamlakatlarda ishlab chiqarish va iqtisoyot sur’atlarining keskin pasayib
20 Shoha’zamiy.SH.SH. Mulk, qiymat va narxning nazariy asoslari, T.: Iqtisod-moliya 460 b.
35 ketishi bilan bog‘liq ishsizlik va boshqa salbiy oqibatlarni keltirib chiqardi” deb ta’kidlaydi. 7-jadval Turar-joy bozorining rivojlanish dinamikasi 21 Ko’rsat- kichlar 2007 yil 2008 yil 2009 yil 2010 yil Aholining barcha xarajatlari mlrd so’m
13498,2 18101,1
22915,8 27690,1
Uy-joy haridi bozori hajmi, mlrd so’m 2834,6
3801,2 4912,3
5814,9
7-jadvalda aholini uy-joy haridi uchun qilgan xarajatlari ya’ni talabi ortganini ko’rishimiz mumkin. Demak, aholi turmush darajasi yildan-yilga yaxshilanib bormoqda. Xulosa qilib aytganda, ko’chmas mulk bozoridagi munosabatlarni tartibga soluvchi yangi huquqiy me’yorlarning joriy etilishi ko’rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirib, rieltorlik faoliyatining alohida shartlar va talablar asosida rivojlanishida muhim omil bo’ladi.
21 Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat ststistika qo’mitasi, Davlat mulkini boshqarish Davlat qo’mitasi ma’lumotlari
36 Xulosa Kurs ishi yozish jarayonida quyidagi xulosalar shakllantirildi: - Ko’chmas mulk bozorining nazariy asoslari va uni iqtisodiyot bilan bog’liqlikda o’rganishining zaruratini o’rganish, bozorda shakllangan talab va taklif funksiyalaridan iborat. - Ko’chmas mulk bozorining iqtisodiyotdagi o’rni asosan markaziy o’ringa ega bo’lib, mulkiy munosabatlar orqali amalga oshiriladi va kerakli xulosalar chiqariladi. - Ko’chmas mulk bozorining ahamiyati - bu mulkchilik tizimida shakllangan professional institutlar, yuridik va jismoniy shaxslar va davlat subyektlari o’rtasida olib boriladigan moliyaviy munosabatlardan iborat. - Ko’chmas mulk bozorining roli bozorda sotilgan mulklar hajmini YaIMga nisbatan (%) ko’rsatkichi bilan aniqlanadi. Ko’chmas mulk bozori hajmi qancha ortsa YaIM ham shunga qarab ko’payadi.
37 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 8 dekabr 1992y.(o’zgartirish va qo’shimchalar bilan). 2. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi T.: «Adolat» 30.08. 1996y 3. O‘zbekiston Respublikasi “Mulkchilik to’g’risida”gi Qonun 31.10.1990y. 4. O‘zbekiston Respublikasi “Baholash faoliyati to’g’risida” gi Qonun. 19.08.1999y. 5. O‘zbekiston Respublikasi “Rieltorlik faoliyati to’g’risida” gi Qonun.
22.12.2010y. 6. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 24 apreldagi “Baholovchi tashkilotlar faoliyatini yanada takomillashtirish va ko’rsatilayotgan hizmatlar sifati uchun ularning mas’uliyatini oshirish to’g’risida” PQ-843-son Qarori.
7. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2008 yil 28 iiyuldagi “Baholash to’g’risidagi hisobotlarning haqqoniyligini ekspertizadan o’tkazish mexanizmini tasdiqlash haqida”gi PQ 218- son Qarori. 8. O’zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo’mitasining 2006 yil 14 iyundagi “Baholashni umumiy tushuncha va printsiplari” Mulkni baholash milliy standarti. 9. O’zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo’mitasining 2006 yil 14 iyundagi “Bozor qiymati baholash bazasi sifatida” Mulkni baholash milliy standarti. 10. O’zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo’mitasining 2006 yil 14 iyundagi “Bozor qiymatidan farqlanuvchi baholash bazasi” Mulkni baholash milliy standarti. 11. O’zbekiston Respublikasi Rieltorlik xizmatlarining milliy standarti (2-son RXMS) «Ko’chmas mulk bozorida axborot va maslahat xizmatlari»ni tasdiqlash
38 to’g’risida[O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2014 yil 18 noyabrda ro’yxatdan o’tkazildi]
12. Горемыкин В.А., Бутулов Э.Р. Экономика недвижимости. М.: Филинь, 1999. 13.
Гребенников В.Г. Методология оценочной деятельности: современное состояние и перстпективы развития в Российской Федерации. Фонд «Бюро экономического анализа», М., 2000. 14. Грибовский С.В. и др. Оценка стоимости недвижимости. М.: Интерерклама, 2003.- 704 с. 15. Коупленд Т. Стоимость компании: оценка и управление/ пер. с англ.- М.: ИМЭМО, 1990. 16. Кондратьев Н.Д. Проблемы экономической динамики. – М.: Экономика, 1989. 17. SH.Sh.Shoha’zamiy Mulk, qiymat va narxning nazariy asoslari. Toshkent “Iqtisod-moliya” 2015 -457b 18. Балабанов И. Т. Операции с недвижимостью в России. – М.: Финансы и статистика, 1996. 10 с. 19. Yodgorov V.U., Mirjalilova D.SH. Ko’chmas mulkdan foydalanishni tashkil etish va boshqarish. O’quv qo’llanma.-T.: Toshkent arxitektura-qurilish institutш, 2014. -200 b. 20. Ресина. Экономика недвижимости. М.: «Дело», 2000. 21. Микерин Г.И., Гребенников В.Г., Нейман Е.И. Методологические основы оценки стоимости имущества –М.: ИНТЕРРЕКЛАМА, 2003-688С. 22.
Берталанфи Л. Общая теория систем-обзор и результатов. “Системные исследования” Ежегодник М.: Наука, 1969; Современная теория систем управления /Под ред. К.Т.Леондеса.-М.; Наука, 1970 -512 с.; Александров А.Г. Оптимальные и адаптивные системы. – М.: Высщая школа, 1989. -265 с.
39 Internet saytlari
http://www.press-service.uz (O’zbekiston Respublikasi Prezidenti portali). www.gov.uz . (O’zbeksiton Respublikasi hukumatining rasmiy sayti). www.gki.uz (O’zbekiston Respublikasi Davlat mulk qo’mitasi). http:// www.rmm.uz (“Respublika mulk markazi” YoAJning sayti). www.sion.uz (Ko’chmas mulk agentligi) www.wikipedia.ru (Ma’lumotlar qidiruv portali)
www.profocenka.ru (ЗАО “Профессиональные оценки и экспертизы”) Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|