O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

12.1 - rasm. Qurilishda diversifikatsiya jarayonlarining turkumlanishi 
 
Bu yerda shuni ta’kidlash joizki, G’arbda yuzaga kelgan va faol qo’llanish 
olgan diversifikatsion strategiya sharoitlaridan mamlakatdagi sharoitlarning farqi 
shundaki, mamlakat amaliyotida diversifikatsiya – bu inqirozli davrda majburiy 
chora-tadbir bo’lib, mavjud holatdan chiqib ketish usuli sifatida qo’llanilsa, 
G’arbda esa diversifikatsiya – bu an’anaviy tarmoqlar (sohalar) ramkasi tor bo’lib 
qolgan bir paytda va boshqa tarmoqlar (sohalar) da yaxshi iqtisodiy natijalarga 
erishish imkoniyatlari yuzaga kelayotgan vaqtda qo’shimcha foyda olish 
manbalarini qidirib topishdan iboratdir. 
Rejadan 
tashqari 
(majburiy) 
Rejali 
Ishlab chiqarish 
diversifikatsiyasi 
Bog’langan turdagi 
Bog’lanmagan 
turdagi 
Tarmoq 
ichidagi 
Qo’shma 
tarmoqli 
Oddiy 
Murakkab 
Oddiy 
Murakkab 
Ichki 
o’sish 
evaziga 
Tarmoqlararo 
Ixtisoslashgan qurilish korxonalari 
Ishlab chiqarish 
quvvatlaridan to’liq 
foydalanmaslik 
Ustuvor moliyaviy holat 
Qurilish-montaj ishlari 
(QMI) rentabelligining 
kamayishi 
Ishlab chiqarish 
quvvatlaridan 
to’liq 
foydalanmaslik 
Asosiy kapitalni 
yangilash uchun 
mablag’larning 
yetishmasligi 
Xususiy 
aylanma 
mablag’larning 
kamayishi 
Qurilishda ish 
o’rinlarining 
kamayishi 

---

170 
12.2 - rasm. Qurilish tashkilotlari faoliyati iqtisodiy strategiyasining 
variantlari 
Hozirgi rivojlangan bozor munosabatlari sharoitida qurilish korxonalari 
diversifikatsiyani o’zining iqtisodiy holatini mustahkamlash usuli sifatida amalda 
qo’llay boshladi. 12.2 -rasmda hozirgi sharoitda qurilish tashkilotlari faoliyati 
iqtisodiy 
strategiyasining 
variantlari 
ko’rsatilgan. 
Ishlab 
chiqarish 
diversifikatsiyasini ixtisoslashgan korxonalarda foydaning kamayish me’yori 
hamda foydani qurilish va noqurilish bozorlarining boshqa sektorlarida oshirish 
imkoniyatlari o’rtasida yuzaga kelayotgan ziddiyatlarni bartaraf etish usuli deb 
hisoblash mumkin. 
Tzilmaviy qayta 
o’zgartirish 
(реструктризация) 
So’nib boruvchi 
ishlab chiqarish 
Ishbilarmonlik 
faoliyatining 
susayishi 
Resurslar 
kamayishi 
Ishlab chiqarish 
diversifikatsiyasi 
Bankrotlik 
holati 
Oddiy va 
kengaytirilgan 
ishlab chiqarish 
Qayta tashkil 
etish 
Korxonaning 
an’anaviy 
faoliyati 
Korxonani to’liq 
qayta 
ixtisoslashirish 
Bank 
Bankrotlik holatidan 
qutulish maqsadida ishlab 
chiqarishni majburiy 
diversifikatsiyalash 
Faoliyat sferasini kengaytirish 
va foyda hajmini oshirish 
maqsadida ishlab chiqarishni 
rejali diversifikatsiyalash 

---

171