O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
( )B Shu narsa ma‘lum bo‗ldiki, monoxromatik nurlarning hech birini (R, G va B nurlarining o‗zlaridan boshqa) qo‗shilish koeffitsiyentlarining faqat musbat qiymatlari bilan berish mumkin emas ekan. Buni Maksvell uchburchagi asosida tuzilgan ranglar grafigi yordamida yaqqol ko‗rsatish mumkin. Egri chiziqning yuqori 50 qismi sof monoxromatik ranglarga to‗g‗ri keladi, pastdagi 380 dan 780 nmgacha bo‗lgan chiziq esa qirmizi deb ataluvchi ranglarni (ko‗k va qizil ranglar aralashmasi) ifoda etadi, ular monoxromatik ranglar emas. Egri chiziq chegarasining ichida bo‗lgan nuqtalar real (mavjud) ranglarga, chegaradan tashqaridagi nuqtalar esa – noreal (mavjud bo‗lmagan) ranglarga mos keladi. Uchburchak ichida joylashgan nuqtalar r 1 , g 1 va b 1 koeffitsiyentlarning manfiy bo‗lmagan qiymatlariga mos keladi va RGB tashkil etuvchilarning qo‗shilishi bilan hosil bo‗ladigan ranglarni to‗liq qamrab ololmaydi – ba‘zi to‗yingan ranglar ushbu uch tashkil etuvchining aralashmasi sifatida qaralishi mumkin emas. Birinchi navbatda bular havo rangning barcha nozik turlarini ham o‗z ichiga oluvchi yashildan ko‗kkagacha bo‗lgan ranglar – bu ranglar rang grafigi egri chizig‗ining chap qanotida to‗g‗ri keladi. Shuni yana bir bor ta‘kidlamoqchimizki, bu yerda so‗z to‗yingan ranglar haqida borayotir, chunki, masalan, to‗yinmagan havo ranglarni RGB tashkil etuvchilarining qo‗shilishi tufayli olish mumkin. Ranglarni to‗liq qamrab ololmasligiga qaramay, RGB tizimi hozirgi paytda – birinchi navbatda rangli televizorlarda va kompyuterlarning displeylarida keng qo‗llanilmoqda. Rangni ba‘zi nozik turlarining etishmasligi unga ham sezilmaydi. RGB tizimining ommabopligini ta‘minlovchi yana bir omil uning yaqqol ko‗rinishidir: asosiy ranglar ko‗rish spektrining yaqqol farqlanadigan qismlarida joylashgandir. Bundan tashqari, insonning rangli ko‗rishini tushuntiruvchi gipotezalardan biri uch tashkil etuvchili nazariya bo‗lib, u odamning ko‗rish tizimida uch tipdagi yorug‗likni sezuvchi elementlar borigini ta‘kidlaydi. Bir tip elementlar yashil rangga, boshqa tipi – qizil rangga, uchinchi tipi esa – ko‗k rangga javob beradi. Bunday gipotezani Lomonosov ham aytgan edi, bu gipotezani asoslash bilan T. Yungdan boshlab ko‗plab olimlar mashg‗ul bo‗ldilar. Shunisi ham borki, uch tashkil etuvchili nazariya odamning rangli ko‗rishining yagona nazariyasi emas. |