O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3.3. Rangning CMY modeli 
Ushbu model ranglarning yutilish (ayirish) prinsipini amalga oshiriladigan 
qurilmalarda tasvir hosil qilishda rangni ifodalash uchun qo‗llaniladi. Bu prinsip eng 
avvalo qog‗ozga pechat‘ qiluvchi qurilmalarda qo‗llaniladi. Ushbu modelning atalishi 
asosiy subtraktiv ranglar – havo rang (Cyan) qirmizi (Madenta) va sariq (Yellow) 
ranglar nomidan tuzilgan (8 – rasm).
7 – rasm. CMY tizimining asosiy ranglari va ularning qo„shilishi 
Oq qog‗ozga sariq bo‗yoqning surtilishi qaytgan ko‗k nurning yutilishini 
bildiradi. Havo rang bo‗yoq qizil nurni, qirmizi bo‗yoq – yashil rangni yutadi. 
Bo‗yoqlar kombinatsiyasi yashil, qizil, ko‗k va qora ranglarning qoplanishini 
ta‘minlaydi. 
Amalda, bo‗yoqlarning ideal emasligi bilan bog‗liq holda, qora rangni 
ranglarni aralashtirish bilan hosil qilish qiyin, shuning uchun printerlarda yana qora 
rang (black) ham ishlatiladi. Unda model CMYV deb ataladi.
Shuni ham ta‘kidlash lozimki, har qanday bo‗yoq ham yuqorida ko‗rsatilgan 
CMY ranglari ayirmasini ta‘minlayvermaydi. Bu haqida quyida to‗laroq keltirilgan.
Quydagi jadvalda RGB va CMY modellaridagi ba‘zi ranglar keltirilgan. 

---

52 
Rang 
RGB modeli 
CMYmodeli 
R 
G 
B 
S 
M 
Y 
Qizil 
1 
0 
0 
0 
1 
1 
Sariq 
1 
1 
0 
0 
0 
1 
To‗qyashil 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
Havorang 
0 
1 
1 
1 
0 
0 
Ko‗k 
0 
0 
1 
1 
1 
0 
Qirmizi 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
Qora 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
Oq 
1 
1 
1 
0 
0 
0 
Ranglarning CMY modelidan RGB modeliga qayta kodlash nisbati 
,
1
1
1
































У
М
С
B
G
R
va aksincha – RGB modelidan CMY modeliga qayta kodlash: 
.
1
1
1
































B
G
R
У
М
С
Bu yerda tashkil etuvchilar 0 dan 1 gacha bo‗lgan sonlar bilan kodlanadi, deb 
hisoblanadi. Sonlarning boshqa sohasi uchun ularga mos keluvchi nisbatlarni yozish 
mumkin. 
CMYK modeli (inglizchadan Key – kalit, qora) oq-qora va rangli rejimlarda 
bosmaga chiquvchi ommaviy printerlar va poligrafiya uchun CMY modeli asosida 
yaratilgan rang modeli hisoblanadi. Bunday printerlarda CMY bo‗yog‗i bilan 
birgalikda uning uchta ranglari summasidan ancha arzon bo‗lgan qora bo‗yoq ham 
ishlatiladi. Shu sababli qora bo‗yoqni maksimal ishlatish zarur bo‗ladi. Quyida 
CMYK modelida ranglar miqdorini hisoblash algoritmi keltiriladi: 
K = min(C,M,Y), agar min(C,M,Y)>0.33; 
C = C - K;
M = M - K; 

---

53 
Y = Y - K;