1) obyektiv usul, bu loyihada bo‘lish ehtimoli bo‘lgan yo‘qotishlar va ularning davr oralig‘ining aniqligidir.
Bu oraliqni aniqlash risk darajasini kamaytirishga yordam beradi. Yo‘qotishlar oralig‘i quyidagi formula bilan aniqlanadi:
bu yerda, Y – yo‘qotishlar oralig‘i darajasi;
147
YX – yo‘qotishlarga olib keluvchi holatlar soni;
S – statistik tahlil qilinayotgan holatning umumiy soni.
7.3.2-misol. Faraz qilaylik, investitsiyaga yo‘naltirilgan mablag‘ bo‘yicha 200 holatdan 80 holatda 25 ming so‘m foyda olmaslik mavjud. Bunda yo‘qotishlar oralig‘i darajasi (80:200)=0,4 ni tashkil etadi.
Investitsiya loyihasi bo‘yicha oraliq yo‘qotishlar darajasi va u bilan bog‘liq risk darajasi juda yuqori chiqishi mumkin, ya’ni yo‘qotishlar oralig‘i darajasi O
subyektiv usul, bunda investitsiya loyihasidagi barcha me’zonlar bo‘yicha ma’lumotlar tahlil qilinishi lozim. Bu usul riskni tahlil qiluvchi ekspertlarning, moliyaviy maslahatchilarning malaka darajasiga asoslanadi. Bu usulda ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlar ehtimolini ikkita me’zon yordamida baholashga asoslangan:
a) kutilayotgan o‘rtacha qiymat;
b) ehtimol qilingan natijaning o‘zgaruvchanligi.
Kutilayotgan o‘rtacha qiymat – mavjud qiymatlarga son jihatdan o‘rtacha ta’rif beradi va biror-bir loyihaga qo‘yilgan mablag‘ tomo-niga yoki foydasiga yondashishga yo‘l qo‘ymaydi. Shuning uchun in-vestitsiya loyihasi bo‘yicha qaror qabul qilishdan oldin ehtimol qilingan natijaning o‘zgaruvchanlik darajasini aniqlab olish lozim.
Olinishi mumkin bo‘lgan natijalarning o‘zgaruvchanlik darajasi kutilayotgan natijaning o‘rtacha qiymatidan qay darajada farq qi-lishini ko‘rsatadi. Buni aniqlash maqsadida ikki xil matematik mezon qo‘llaniladi. Bular dispersiya va o‘rtacha kvadratik farqlanishdir.
Dispersiya – bu haqiqiy erishilgan natijalar o‘rtacha tortilga-nining o‘rtacha kutilayotgan natijalar farqlanish kvadratining kuzatuvlar soniga nisbati bilan ifodalanadi:
Dostları ilə paylaş: |
