Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

=	∑(( )∗)
(7.3.4)
	∑

bu yerda, x – har bir kuzatilyotgan operatsiya bo‘yicha kutilayotgan natija;

– o‘rtacha kutilayotgan natija;

n – operatsiyalar va kuzatuvlar soni.

O‘rtacha kvadratik farqlanish, bu dispersiyani kvadrat ildizi bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi:

148

=	∑((	) )	(7.3.5)
		∑

Bu ko‘rsatkichlar absolut o‘zgaruvchanlik parameterlaridir, ya’ni olinadigan natijaning o‘zgaruvchanlik darajasining absolut miqdorini aniqlaydi.

Investitsiya loyihasi bo‘yicha olinadigan natijalarning o‘zgaruv-chanlik darajasining nisbiy miqdorini variatsiya koeffitsiyentini hisoblash orqali aniqlanadi.

Bu ko‘rsatkich quyidagi formula bilan hisoblanadi:

=^± ∗100%

(7.3.6)

bu yerda, V – variatsiya koeffitsiyent, (%); – o‘rtacha kvadratik farqlanish;

– o‘rtacha kutilayotgan qiymat.

Variatsiya koeffitsiyenti 0 dan 100% gacha o‘zgarib turishi mumkin. Variatsiya koeffitsiyenti qanchalik yuqori bo‘lsa, farqlanish yoki risk darajasi shunchalik yuqori bo‘ladi. Variatsiya darajasini baholashda quyidagi intervallardan foydalaniladi, ya’ni:

0 dan 10% gacha – kam farqlanish;

10 dan 25%gacha – me’yorida farqlanish;

25% dan ortiq - yuqori farqlanish.

Investitsiya loyihalari bo‘yicha risk darajasi variatsiya koef-fitsiyentiga to‘g‘ri proportsional.

Endi yuqoridagi ko‘rsatkichlar asosida investitsiya loyihalari bo‘yicha qo‘yilgan kapitalning o‘rtacha kvadratik farqlanishini aniqlashimiz mumkin.

7.3.3-misol.

A – investitsiya loyihasiga kapital qo‘yilishining o‘rtacha kvadratik farqlanishi:

= = 3870 so‘m

B – investitsiya loyihasiga kapital qo‘yilishining o‘rtacha kvadratik farqlanishi:

= = 7707 so‘m

149
A va B investitsiya loyihalariga qo‘yilgan kapital bo‘yicha vari-atsiya koeffitsiyenti quyidagicha:

A loyiha bo‘yicha:

= ∗ 100% = 15,48%

B loyiha bo‘yicha:

7707 ′
= _{30000 ′} ∗ 100% = 23,57 %

7.3.2-jadval

A va B investitsiya loyihalariga qo‘yilgan kapitalning

dispersiyasi (raqamlar shartli)

№