O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

Kasbiy etika 
— bu insonning o’z kasbi oldidagi majburiyati aloqadorlini aniqlab buruvchi 
odob ahloq normalari yig’indisi hisoblanadi.
Kasb bilan bog’liq bo’lgan odob ahloq har doim insonning boshqa shaxslar oldidagi yurish 
turishi, o’zini tutishi erkinligining cheklanganligi bilan bog’liqdir. U insonlarni u yoki bu kasbga 
tegishliligiga qarab birlashtiradi. Kasbga bilan bog’liq odob ahloqga bo’lgan talab faqatgina 
muayyan bir kasb egalariga tegishli bo’lib, boshqa kasb egalariga dahl qilmaydi. Bundan tashqari, 
ushbu talablar u yoki bu kasb egalarining o’ziga xos o’zaro munosabati hamda o’zaro aloqasini 
sababli barchaga ma’lumdir.
Misol uchun: 
Yapon ish etikasining umumiy qoidalari: uchrashuvlarga faqatgina tashrif qog’ozi bilan 
kelish, har doim o’z kompaniyasi va o’z takliflari haqida manbalarga ega bo’lish, kiyinish 
madaniyatida va tashqi ko’rinishda maxsus qoidalarga rioya qilish.
Kasbiy etika shuningdek, axloqiy o’zini tutish bilan ham bevosita bog’liq, lekin u xar bir 
kasbning ahloqiy xarakteristikasini ko’rib chiqqan holda juda tor doirani o’zida qamrab oladi. Kasb 
faqatgina normativ talablarga to’g’ri keluvchi saralash jarayoni kabi o’rin egallaydi.
Kasbiy etikaning doirasiga quyidagilar kiradi: 

Kasbiy majburiyat va uni yanada yaxshi shakllantirishga qaratilgan, shuningdek, 
xodimning shaxsiy axloqiy sifatlarini o’rnatish;

Kasb bilan bog’liq tarbiyaning o’ziga xos xususiyatlari.
Kasbiy etika mehnat jamoalarida mutaxassislarning o’zaro munosabatini o’rganadi, bundan 
tashqari, kasbiy jamoalarning munosabatini va ushbu kasb bilan bog’liq odob ahloqlilikning 
xususiyatlarini ko’rib chiqadi.
Kasbiy etika jamoa a’zolari o’rtasidagi o’zaro ahloqiy munosabatlarni o’rnatuvchi ahloq 
kodekslari orqali ifodalanadi.
Shunday qilib, kasbiy etika - bu: 
1)
O’zining amalga oshiruvchi kasbiy faoliyati jihatidan maqbul deb hisoblanuvchi shaxslar 
o’rtasidagi o’zaro ahloqiy munosabatlarni aks ettiruvchi ahloq kodekslari xisoblanadi;
2)
U yoki bu kasbning ijtimoiy va madaniy gumanitar nuqtai nazaridan mazkur kodekslarni 
tasdiqlash usullari xisoblanadi.

---

 
Kasbiy etika turlari 
Kasbiy etika turlari 
— bu kasbiy faoliyatning shunday o’ziga xos turlariki, ular insonning 
hayotida va jamiyatdagi faoliyatida u yoki bu usullarda bevosita insonga yo’naltirilgandir.
Etika odob ahloq normalarining ko’p tomonlamaligini aks ettiradi, kasbiy ahloqiy 
munosabatlarning turli jihatlarini ochib beradi.
Kasb bilan bog’liq ahloqiy normalar 
— bu etik ideallar asosida shaxsiy jihatlarni ichki 
tartibga solish tartibi, namanasi, qoidalari hisoblanadi.
Kasbiy etikaning asosiy ko’rinishlari quyidagilardir: shifokorlar etikasi, pedagogik etika, 
olimnmng, aktyorning, rassomning, tadbirkorning, jurnalistning, injenerning va hokazo kasblarning 
etikasi.
Bugungi kunga kelib etika kodekslarining bir qancha turlari mavjud. Ular tadbirkorlik 
sohasida, savdo sohasida ham ishlab chiqilgan. Bundan tashqari, xalqaro tashkilotlar xodimlari 
uchun (masalan, muzeylar), muassasalar, xalqaro kasaba uyushmalari xodilari uchun ham ahloqiy 
kodekslar mavjud. Ular xalqaro maqomga ega.
Iqtisodiy etika - bu 
tadbirkorlik faoliyati ishchilarning odob ahloqini aks ettiruvchi normalar 
majmuini namoyon etadi, tadbirkorning ish uslubiga rivojlangan jamiyatning talablarini ko’rsatadi, 
tadbirkorlik faoliyati ishtirokchilari o’rtasida munosabat va ijtimoiy yondashuv qanday bo’lishi 
kerakligini aks ettiradi.
Iqtisodiy etika bozor munosabatlarining shakllanishi, tarixiy an’analar, ommaviy anglab 
etishning keng namoyon bo’lishi, insonning mehnatga bo’lgan ahloqiy munosabati mezoni 
natijasida yuzaga keladi.
Iqtisodiy etikaning bir turi ish muomalasi bo’lib hisoblanadi. 
Ish etiketi — bu ishbilarmon kishining boshqa insonlar bilan muomala qilish jarayonidagi 
o’zaro yurish turishi, harakatlari qoidasi xisoblanadi.
U muayyan bir mamlakatning tarixiy shart sharoitlari hamda urf odat, an’analari bilan 
bevosita bog’liqdir.
Ish muomalasi etiketi tadbirkorlikning ko’rinishini, korxonani, shaxsni kashf etish, uni 
paydo qilish uchun yordam beradi. Yuqori o’ziga xos ko’rinishga ega bo’lgan tashkilot, muassasa, 
korxonalar o’zlarining moliyaviy xo’jalik faoliyatlarida yuqori iqtisodiy natijalarni qo’lga 
kiritadilar. Ular bilan faoliyat olib borish juda qulay va yaxshi, chunki ish aloqalarini o’rnatish 
uchun qulay psixologik muhit yaratib qo’yilgan bo’ladi.