O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

4-MAVZU:
 
 AUDITORNING KASB ETIKASI 

---

 
4-MAVZU:
 
 AUDITORNING KASB ETIKASI
 
REJA: 
1.
 
Auditorning kasb etikasi haqida tushuncha, uning ahamiyati va me’yoriy 
asoslari 
2.
 
Auditning axloq kodeksi va uning maqsadi 
3.Axloq kodeksining asosiy talablari 
 
4.Auditning ahloq kodeksi tamoyillari 
 
Tayanch so’z va iboralar: 
Auditor etikasi, axloqiy talablar, qadriyatlar, axloq kodeksi, 
vijdonlilik, halolik, mustaqillik, maxfiylik, professional kompetentlilik, professional xizmatlar, 
o’zaro munosabatlar
 
1. Auditorning kasb etikasi haqida tushuncha, uning ahamiyati va me’yoriy asoslari 
Etika tushunchasi insonlarning shaxsiy va kasbga oid odob-ahloqlarini tartibga soluvchi 
normalar yig’indisi bilan bog’liqdir. Qoida tariqasida, ushbu normalar muayyan bir jamiyat uchun 
turli kategoriyadagi fuqarolarni, jamoalarni va guruhlarni himoya qilish maqsadida ishlab chiqiladi.
Etika
(grek tilidan olingan bulib, “urf odat, rasm rusum”) - odob va ahloq qoidalarini 
falsafiy jihatdan o’rganadi. 
Moral
- ya’ni, odob-ahloq (lotin tilidan olingan bulib , 
moralitas 
– umum tan olingan 
an’analar, kishi bilmas qoidalar manosini anglatadi) - jamiyatda yaxshi va yomon, to’g’ri va 
noto’g’ri, yaxshilik hamda yomonlik haqidagi qarashlar, shuningdek ushbu qarashlardan kelib 
chiquvchi yurish turish qoidalari yig’indisidir. Etika, o’z navbatida, odob axloq haqidagi ilmni aks 
ettiradi. 
Odoblilik
- bu shaxsning ichki holati, tuzilishi bo’lib, u o’zining mustaqil hoxish irodasi va 
o’z vijdonidan kelib chiqib harakat qilishini bildiradi. Aksariyat hollarda odoblilik moral so’zining 
sinonimi sifatida qaraladi.
Insonning qadr qimmatli yo’nalishlarini o’rganish nafaqat bilishga oid ma’no mazmunga 
ega, balki ulkan amaliy malakaga ham ega bo’lishga ko’mak beradi. 
Qadriyatlar - bu: 
-
Ijtimoiy aloqalarning maqbul holatidir; 
-
Voqea va hodisalarni baholash mezonidir; 
-
Maqsadga yo’naltirilgan faoliyat mazmunidir; 
-
Jamoaviy o’zaro faoliyatning tartibga soluvchisidir. 
Shu asnoda, mazkur qadriyatlar insonlarga xos bo’lgani kabi jamiyatga ham yuzaga 
keluvchi vaziyatlar haqida fikr yuritish, ob’ektiv holatlarni bir butunligini tan olish va baholash, 
keyinchalik esa, inson yurish turishini tartibga solish maqsadida ushbu holatlar yuzasidan maqbul 
echimni topishga imkon beradi. 
Kasbga oid odoblilik
- bu ma’lum bir kasb faoliyatida qo’llaniladigan umuminsoniy odob 
ahloq printsiplar xisoblanadi. 
Umuminsoniy qadriyatlar, qoida tariqasida, muayyan bir jamiyatga tegishlidir hamda oilada 
vujudga kelgan urf odat va an’analar, maktabdagi tartib va qoidalar, ijtimoiylashuv jarayon ta’siri 
natijasida insonda shakllana boshlaydi. 
Kasbga oid odoblilikning mavjudligi inson mehnat faoliyatining o’ziga chos xususiyatlari 
bilan bog’liqdir ( mehnatning xususiyatlari va mezonlari, korporativ yo’nalish va hokazo). 
U yoki bu sohaning mutaxassislari tashkilotlarda bir xil vazifadagi majburiyatlarni amalga 
oshiradilar. Ushbu faoliyat natijasida ular tomonidan ma’lum bir odob ahloq qoidalari ishlab 
chiqiladi. Mazkur qoidalar kasbiy vazifalarni hal etishda foydali yordam bera oladi, ularning bilimi 
esa mutaxassislarning shaxsiy jihatlarini takomillashtirishga imkon yaratadi. 
Kasbiy qadriyatlar - kasbiy tahlim va amaliy faoliyat bilan yuzaga keladi hamda 
umuminsoniy, milli, va shaxsiy qadriyatlar kabi tashkilotlar va guruhlarning qadriyatlarini aks 
ettiradi. 
Ular kasbiy uyushmaning eng muhim ehtiyojlaridan biri bo’lmish kasbiy vazifalarni hal 

---

qilishda konsolidatsiyaga bo’lgan ehtiyojni qoniqtiradilar. Ushbu ehtiyojni qondirishda ideallik 
o’ziga xos o’rini egallaydi. 
Ideal 
— bu faoliyatning eng yuqori cho’qqisini aks ettiruvchi, asosiy baholash mezonining 
namunasi hisoblanadi. 
Kasbiy faoliyatda quyidagilar ajratib ko’rsatiladi: 

Kasbiy xarakteristika oldidagi etik majburiyatning mavjudligi. Masalan, kasbiy 
manfaatlarni himoya qilish, uning bir butunligi va obro’sini asrash, etika qoidalarini bajarish, o’z 
kasbiga bo’lgan muxabbat, har bir qilayotgan ishiga vijdonan yondoshish, kasbiy vazifalarni 
bajarish jarayonida ijodkorlikni namoyon qilish, simvollik, kasbiy tartib taomillar. 
Shaxsni rivojlantirishga qaratilgan etik normalar, mutaxassisning o’z shaxsiy xislatlarini 
namoyon qilishi hamda o’z o’zini kamolotga etkazishi, kasbiy faoliyatda yuqori malakaga erishish. 
Ma’lum bir faoliyat doirasidagi madaniyatning yuqori darajada rivojlanganligi kasbiy 
mahorat bo’lib hisoblanadi.
Muayyan bir sohada kasbiy qadriyatlar va qimmatliklarning mavjudligi hamda amalda 
ishlab turishi uning ishchilari uchun uning majburiyatlari bilan bog’liq ko’pgina kasbiy holatlarni 
anglab etishga va ularni amaldagi qadriyatlar tizimi bilan o’zaro munosabatini aniqlashga imkon 
beradi.
Kasbiy etika tushunchasi. 
Insonlarning mehnat faoliyatidagi o’zaro odob ahloq munosabatlarini kasbiy etika tartibga 
soladi. Jamiyatning normal darajada ishlab turishi va uning rivojlanishi turli xil moddiy ne’matlar 
va moddiy qadriyatlarning uzluksiz jarayonda yaratilishi sharoitida amalga oshirilishi mumkin. 
Ammo uning mavjudligi va rivojlanishi faqatgina huquqiy hamda iqtisodiy qonunlarga bog’liq 
emas. Asosiy o’rinni u yoki bu kasbiy faoliyat asosida quriladigan odob ahloq tamoyillari egallaydi.