O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 
Maxsus blankalar va tekshiruv varaqalari, bloksxemalar va 
grafiklar
 
Kamchiliklar ro’yxati, bayonnomalar yoki dalolatnomalar 
 
Ichki nazorat tizimini baholashga ta’sir 
etuvchi omillar 
Auditorlik hisobotining tahliliy 
qismida ichki nazorat holatini 
ekspertiza qilish natijalarini aks 
ettirish zarur 
Ichki nazoratning maqsadi korxona 
rahbariyati uchun ham, auditor 
uchun ham bir xil - buxgalteriya 
hisobotining 
ishonchliligi 
va 
ob’ektivligini ta’minlash 

---

korxonaning moliyaviy axborotlarini ro’yxatga olish, qayta ishlash va moliyaviy hisobotda 
umumlashtirish layoqatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
ICHKI NAZORAT TIZIMI 
SAMARADORLIGIGA TA’SIR 
ETUVCHI OMILLAR 
 
 
Xizmat 
vazifala
rining 
taqsiml
anmaga
n 
ligi 
Xo’jalik 
muomal
alari 
ning 
tekshir 
ilmas ligi 
va zarur 
nazorat 
ning 
o’rnatil 
ma 
ganligi 
qo’y 
maydi 
 
 
 
Nazorat 
amallarining 
samara sizligi 
Nazorat 
dan 
qochish 
maqsadi 
da 
mansab 
dor 
shaxslar 
tomonida
n nazorat 
amallari
ning 
ataylab 
buzi 
lishi 
Korxona 
rahbar 
iyati yoki 
xodimla 
rining 
ataylab 
qilgan 
xatolari, 
masalan, 
buxgalte 
riya 
yozuv 
larini 
єalbaki 
lash 
tirish 
yoki
almashti 
rish 

---

 
Auditor mijoz uchun samarali ichki nazorat tizimini yaratish uchun korxonaning tashkiliy 
tuzilmasini, nazorat amallarini va hujjatlashtirishni ishlab chiqishi talab etiladi. Auditorlik firmasi 
ishlab chiqadigan nazorat tizimi bu konsultatsion xizmatlar bo’lib, ularni firma o’zining auditorlik 
funktsiyalariga kiritmaydi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ushbu uchala tarkibiy qism o’zaro bog’liqlikda axborotlardagi jiddiy xatolarning oldini 
olish, aniqlash va tuzatishni ta’minlaydi.
 
Ichki nazorat tizimi 
tuzilmasi 
Nazorat muhiti
- 
korxonada ichki 
nazorat uchun 
qulay bo’lgan 
o’zaro xizmat 
munosabatlarini 
aniqlaydigan 
belgilar 
yig’indisidir 
Korxonadagi 
buxgalterlik hisobi 
tizimi 
- tegishli 
xo’jalik 
muomalalarini 
yozishga taalluqli 
hisob siyosati va 
amallardir 
Nazorat amallari -
 
korxona xodimlari 
tomonidan 
bajariladigan 
maxsus 
tekshiruvlar 

---

Nazorat muxiti
deganda xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyatining xabardorligi, ichki nazorat 
tizimini o’rnatish va qo’llab-quvvatlashga qaratilgan amaliy ishlari tushuniladi. Nazorat muhitining 
ahvoli rahbarlarning ish uslubi, ularning dunyoqarashi, nazorat va xodimlar ustidan nazorat 
maqsadini tushuntirish tizimining samaradorligiga bog’liq.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ichki nazorat tizimi samarali bo’lishi uchun funktsional mas’uliyatlar yoki xizmat 
vazifalarining etarli darajada taqsimlanishi juda muhimdir. Bu nazorat amallari samaradorligining 
muhim sharti hisoblanadi.
Nazorat muhiti elementlari 
Direktorlar 
kengashi, xususan 
uning auditorlik 
komiteti faoliyati 
 
Korxonaning 
boshqaruv 
tuzulmasi 
 
Kadrlar siyosati 
va amaliyot 
nazorat 
boshqaruv 
uslublari, shu 
jumladan ichki 
audit 
tashqi ta’sirlar 
(banklar 
tekshiruvi, soliq 
nazorati) 
boshqaruv 
funktsiyalari 
va 
mas’uliyatlarni 
taqsimlash
 
uslublari
 
 
Siyosat va 
boshqaruv 
uslublari 

---

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xizmat vazifalarining mos kelmasligi - bu shunday kombinatsiya bo’lib, unda xatoga yo’l 
qo’ygan yoki axborotni buzib ko’rsatgan xizmatchi o’zining oddiy faoliyati chog’ida bu faktlarni 
yashirishi mumkin. Vazifalar shunday taqsimlanishi kerakki, xizmatchilardan hech biri yuqorida 
sanab o’tilgan to’rtta funktsiyaning ikki yoki undan ortig’ini bajarmasligi lozim. Birinchi va 
to’rtinchi funktsiyalar boshqaruv, ikkinchi funktsiya hisob, uchinchisi esa saqlash funktsiyasi 
hisoblanadi.
 
Xo’
jalik m
uomala
lar
ini
a
malga
oshi
rishga
r
uxsat e
ti
sh. B
u va
zifa
ni xo’ja
li
k 
muom
alala
rini ra
smi
ylashti
rish huquqiga e
ga
xodim
lar
ba
jar
adil
ar. Ruxsa
t 
eti
sh m
a’lum t
ur
da
gi m
uomala
lar
(
mas
alan, ba
rc
ha
turda
gi sot
ish)ga
taa
ll
uqli
, umum
iy, yoki
maxsus (
masa
lan, muhim
a
kti
vni so
ti
shga 
ruxsa
t 
eti
sh) bo’
li
shi m
umki
n 
Xo’
jalik m
uomala
lar
ini
r
o’
yxa
tga olis
h. Ko’
pc
hil
ik kor
xo
-na
lar
da
xo’ja
li
k 
muom
alala
rini yoz
ish (his
ob yur
it
ish) va
hisob
ot i
shlar
i kom
pyuter
yorda
mi
da
ba
ja
riladi
Xo’
jalik fa
oli
ya
ti
da
k
or
xona
mabla
g’
la
rining saqla
nishi
-ni t
a’minl
ash. 
B
unda
korx
ona
ga
tegishl
i aktivl
arga
ha
qiqatda
e
g
ali
k qil
ish yo
ki ul
ar 
usti
da
n na
zor
at o’
rna
ti
sh 
na
za
rd
a tut
il
adi
S
chyotl
arda
a
ks etti
rilgan
sum
mala
rni va
ha
qiqatd
a mavjud a
kti
vlar
ni 
va
qti
-va
qti
bil
an taqqos
lab tur
ish
Nazorat amallari samaradorligini 
belgilovchi mezonlar 

---

M
M
A
A
V
V
Z
Z
U
U
.
.
 
 AUDITORLIK DALILLAR 
 
Auditorlik dalillari - auditorlik tashkiloti tomonidan auditorlik tekshiruvi 
vaqtida yig’ilgan va auditorlik xulosasini asoslovchi ma’lumot 
(axborot)lardir. Auditorlik dalillarini olishda moliyaviy hisobot ning asosi 
bo’lgan boshlang’ich hujjatlar va buxgalterlik yozuvlari, shuningdek 
boshqa manbalardan olingan tasdiqlovchi ma’lumotlardan foydalaniladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Auditorlik dalillarini olishga ta’sir etuvchi omillar
 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning buxgalteriya hisobi va 
ichki nazorat tizimi xarakteri, shuningdek daxlsiz va 
nazorat tavakkachiligini baholash 
Auditorlik tashkiloti tomonidan bajariladigan ishlar 
hajmi 
Mavjud ma’lumotning manbasi va ishonchliligi 
 (aniqligi) 

---

 
 
Auditorlik dalillarining ishonchliligi (aniqligi). 
Auditorlik dalillari, 
agarda hujjatlar va aktivlar, xususiy kapital va majburiyatlarning haqiqiy 
holati bilan tasdiqlanganda, ishonchli hisoblanadi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mohiyati bo’yicha tekshirish amallari. 
Mohiyati bo’yicha tekshirish 
amallari auditorlik tashkilotining moliyaviy hisobotda xato-kamchiliklar mavjud yoki 
mavjud emasligini aniqlash uchun auditorlik dalillari olish maqsadida bajaradigan 
amallarni ifodalaydi. 
 
Ta
shqi
 m
anba
la
rd
an olin
ga
n 
aud
ito
rl
ik 
da
lil
la
ri
ni
 t
¤p
la
sh 
(m
a
sa
la
n, 
uch
inch
i s
ha
x
sd
a
n o
li
ng
a
n t
a
sdi
q) i
chki
 m
a
nb
a
la
rda
n 
o
li
n
g
a
nd
an k
o’r
a i
sho
nch
li
ro
q h
is
ob
la
na
di
 
A
g
a
r bu
x
g
a
lter
iy
a
 h
is
o
b
i v
a
 ich
ki
 n
a
zo
ra
tn
ing
 m
a
v
ju
d tiz
im
i 
sa
m
a
ra
li
 i
shl
a
sa
, 
ich
ki
 m
a
nb
a
la
rd
a
n 
o
li
n
g
a
n 
a
ud
it
o
rl
ik 
da
li
ll
a
ri
 i
sho
n
chl
i hi
so
b
la
na
d
i 
A
ud
ito
rl
ik ta
shk
il
ot
i tomon
id
an b
ev
os
it
a yig’il
ga
n 
aud
it
orl
ik 
da
li
ll
a
ri
 x
o’j
al
ik y
ur
itu
vchi
 s
ub’e
ktda