Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti
Opsion shartnomalarida bazaviy aktivlar
Yüklə 15,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
18.3. Opsion shartnomalarida bazaviy aktivlar
Opsion shartnomalarida bazaviy aktivlar sifatida aksiyalar, valyu- talar, fond indekslari, fyucherslar olinadi. Aksiyalar boʻyicha opsionlar yoki fond opsionlari ( stock options ) Chikago opsion birjasida, Filadelfiya fond birjasida (www.fhlx.com), Amerika fond birjasida (www.amex.com), Tinch okeani fond birjasi (www.pasifex.com) va Xalqaro qimmatli qogʻozlar birjasida (www.iseoptions.com) kotirovkalanadi. Opsionlar 1000 dan ortiq turli xil aksiyalar boʻyicha tuziladi. Bitta kontrakt uning egasiga 100 ta aksiyani belgilangan ijro etilish bahosi boʻyicha sotish yoki sotib olish huquqini beradi. Bunday shartnoma miqdori aksiyalarning oʻzi uchun ham qulay, qoidaga koʻra 100 dona aksiya boʻyicha lotlar sotiladi. - 279 - Xorijiy valyutalar boʻyicha opsionlar ning katta qismi Filadelfiya fond birjasida kotirovkalanadi. U yerda turli xil xorijiy valyutalarni oldi-sotdisi boʻyicha Yevropa va amerika opsionlari kotirovkalanadi. Bitta shartnoma miqdori valyuta turiga bogʻliq. Masalan, Britaniya funt sterlingi boʻyicha bitta opsion shartnomasi uning egasiga 31250 funt sterling sotib olish yoki sotish huquqini beradi. Yapon ieni boʻyicha bitta opsion shartnomasi esa 6,25 million ien sotib olish yoki sotish huquqini taqdim etadi. Butun dunyo boʻyicha turli xil fond indekslariga opsionlar yoki indeksli opsionlar (index option) kotirovkalanadi. Ulardan keng tarqalganlari sifatida S&P 500 (SPX), S&P 100 (OEX), Nasdaq 100 (NDX) va Dou-Jons (DJX) indekslariga opsion shartnomalarini keltirish mumkin. Fond indekslari boʻyicha opsionlar ham Yevropa va amerika opsionlariga boʻlinadi. Masalan, S&P 500 (SPX) boʻyicha opsion Yevropa opsioni, S&P 100 (OEX) boʻyicha opsion esa amerika opsioni hisoblanadi. Bitta shartnoma uning egasiga indeksning 100 baravari miqdoridagi aktivni oldindan kelishilgan ijro etilish bahosi boʻyicha sotish yoki sotib olish huquqini beradi. Hisob-kitoblar har doim naqd pulda amalga oshiriladi. Masalan, S&P 100 indeksi boʻyicha opsion koll ijro etilish bahosi 980 dollarga teng. Qachonki indeks bahosi 982 dollarga koʻtarilganda opsion bajariladigan boʻlsa opsion sotuvchi uning egasiga (992 – 980) x 100 = 1200 dollar toʻlaydi. Naqd hisob-kitoblar kun oxirida qayd etilgan indekslar qiymatiga asoslanadi. Ya’ni koʻp holatlarda opsion egalari oʻz sotish yoki sotib olish huquqidan foydalanishga ishonch hosil qilgandagina sotish yoki sotib olishini e’lon qiladi va odatda investorlar kun oxirigacha kutib turadi. Fyuchers opsionlari yoki fyuchers boʻyicha opsionlar ( futures option )da bazaviy aktiv sifatida fyuchers shartnomalari qoʻllanadi. Bunday opsion aniq belgilab qoʻyilgan bazis aktiv boʻyicha fyuchers shartnomasini sotish yoki sotib olish huquqini beradi. Hozirgi vaqtda asosida oddiy fyuchers shartnomalari boʻlgan aksariyat aktivlar boʻyicha fyuchers opsionlari koʻpchilik uchun qulay. Qoidaga koʻra, - 280 - fyuchers shartnomalari va fyuchers opsionlar bitta birjada kotirovkalanadi. Yüklə 15,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|