Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Birlashish va qoʻshib olishni buxgalteriya hisobida aks 
ettirish
Bir kompaniya boshqasini qoʻshib olganda, qoʻshib oluvchi 
kompaniya mazkur bitimni kompaniyani xarid qilish boʻyicha bitim 
sifatida yoki manfaatlarni birlashtirish sifatida koʻrib chiqishi 
mumkin. Bunda e’tibor qaratiladigan asosiy jihatlarga quyida toʻxtalib 
oʻtamiz. 
 
Xarid qilish metodi 
Xarid qilish sifatida qoʻshib olish hisobini yuritishda qoʻshib olish 
obyektining aktivlari sotib oluvchining balansida bozor qiymatlari 
boʻyicha aks ettiriladi. Mazkur metod bilan oʻzaro muvofiqlikda va 
jarayonni toʻliq aks ettirish maqsadida gudvill (goodwill)ni hisobga 
olish ham yuzaga keladi. Gudvill – bu sotib olingan aktivlarning sof 
bozor bahosi va xarid bahosi oʻrtasidagi farqdir. 
Misol sifatida faraz qilaylik, A kompaniya B kompaniya bilan 
oʻzaro birlashdi. Natijada yangi AB kompaniya tashkil topdi.
Birlashish sanasida ikkala kompaniya alohida balanslari 
quyidagicha (21.1-jadval): 
 
21.1-jadval 

---

- 
331 - 
Qoʻshib olishni buxgalteriya hisobida aks ettirish, xarid usuli 
(million birlikda)
 
A kompaniya 
B kompaniya 
Aylanma aktivlar 4 Xususiy kapital 20 Aylanma aktivlar 2 Xususiy kapital 10 
Asosiy vositalar 16 
Qarz kapitali 0 
Asosiy vositalar 8 
Qarz kapitali 0 
Jami 
20 
Jami 
10 
Faraz qilaylik A kompaniya B kompaniyaga 18 million birlik 
naqd pul mablagʻini qarz mablagʻlari jalb etgan holda toʻladi. B 
kompaniya asosiy vositalari qoldiq qiymati balansda 8 million birlikda 
koʻrsatilgan va sof joriy bozor qiymati 14 million birlikga teng. 
Shuningdek, 2 million birlikga teng aylanma mablagʻ ham umumiy 
balansga kiritiladi.
Yana koʻrinib turibdiki, A kompaniya sof joriy bozor bahosiga 
qoʻshimcha 2 million birlik qoʻshimcha mablagʻ toʻlagan va bu 
balansda gudvill
46
sifatida aks ettiriladi. 
Natijada yangi AB kompaniyaning balans hisoboti quyidagi 
koʻrinishga ega boʻladi (21.2-jadval): 
21.2-jadval