O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Dispersiyali kattalik. Tafovut yoki standart og‘ish dispersiyali kattalik hisoblanadi. Juda ham ko‘plab dispersiyali kattaliklar mavjud. Odatda eng ko‘p ishlatilayidagn dispersiyali kattalik bu o‘rtacha-absolut og‘ishdir.
O‘rtacha –absolut og‘ish, o‘gishning o‘rtacha absolut qiymatiga bo‘g‘liq kattalik va o‘rtacha standart og‘ish kvadrat kattaligidan farq qiladi.
Birinchi-xavfsizrisk kattaligi. Ko‘pchilik fikrichi birinchi-xavfsizlik qoidalari noma’lum sharoitida qaror qabul qilish kriteriyasi sifatida ishlatiladi. Ushbu modellarda qaytimlarning eng quyi darajalari aniqlanadi.Bundan maqsad esa qaytimni quyi darajadan oshirishdir.Ushbu kitobda keltirilgan birinchi- xavfsizlik kattaliklari asosan eng quyi darajaga asoslangan.
Keltirilgan birinchi-xavfsizlik risk kattaliklari quyidagilardir:

• 
  Klassik birinchi-xavfsizlik
  
• 
  Risk qiymati
  
• 
  Risk/ kutilgan yuqotish shartli qiymati
  
• 
  Kichikroq qism momenti
  

Klassik birinchi-xavfsiz investitsiya tanlashda muammo bu investitsiyadan kutilgan qaytim ehtimolligini ba’zi bir belgilangan kattaliklardan kichikligi. Buni amalga oshirish va optimal investitsiyani topish uchun juda ham ko‘plab kompleks optimizatsiya muammolarini echish talab etiladi va o‘rtacha-ehtimol modelidan farqi ham shunda hisoblanadi.
Eng ko‘p tanilgan quyi risk kattaligi bu risk qiymati hisoblanadi. Ushbu kattalik taqsimlash yuqotilishini foizlash va belgilangan ehtimolli darajada hamda ma’lum vaqt davomida maksimum yuqotishni o‘lchashga asoslangan. Risk qiymatining asosiy hususiyati bu berilgan ehtimollikda va berilgan nadavomiy

vaqtda sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan yuqtishni bitta kattalikda sintezlashdir. Bu esa investorga maksimum yuqotish va investitsiyaning qanchalik riskli ekanini ko‘rsatadi. Buni hisoblashning juda ham ko‘plab usullari mavjud va ushbu kitobda berilgan.
Risk qiymatini bir qancha keltirilgan foydalaridan tashqari, bir necha nazariy limitlari ham bor. Ushbu limitlarni engish uchun muqobil shartli risk kattaligi kiritilgan. SHartli risk kattaligi, biz kutilgan shartli yuqotish deb ataydigan kattalik investitsiyaning kutilgan qaytimi kattaligini chegaradan oshishini o‘lchaydi.
Qisman tafovutni tabiiy davom ettirilgani bu kichikroq qism momenti kattaligi hisoblanadi. Ushbu kattalik quyi risk deb ataladi va ikkit parametrga bog‘liq: (1) kuch indeksi, investorning riskni yoqtirmaslik darajasi va (2) mo‘ljaldagi qaytim foizi, eng kam erishilishi kerak bo‘lgan qaytim darajasi.
Ushbu kattaliklarni hisoblash juda murakkab ekanligiga qaramasdan, investorlar investitsiya konstruktsiyasini o‘rtacha tafovut analizini qilishida ishlatilishi uchun quyida ilova mavjud.