O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

№ 
Ko‘rsatkichlar 
Тovarlarning guruhi 
Jam
i 
 
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
 
1. 
Тovarlarning aylanishi 
50 
45 
55 
60 
80 
90 
380 
2. 
Тovarning tannarxi 
32 
23 
31 
37 
47 
40 
210 
3. 
Daromad 
18 
22 
24 
23 
33 
50 
170 
4. 
Do‘konning 
xarajatlari, 
ja‘mi, 
shundan 
8 
10 
11 
11 
15 
25 
80 
4.1 
Тartibga solinadigan, ja‘mi, shundan 
6 
5 
6 
6 
8 
14 
45 
4.1.1 
O‘zgaruvchan 
3,6 
2,8 
3,4 
3,4 
4,8 
8 
26 
4.1.2 
O‘zgarmas 
2,4 
2,2 
2,6 
2,6 
3,2 
6 
19 
4.2 
Тartibga 
solinmaydigan, 
ja‘mi, 
shundan 
2 
5 
5 
5 
7 
11 
35 
4.2.1 
O‘zgaruvchan 
1,1 
2,2 
2,2 
2,2 
3,1 
6 
16 
4.2.2 
O‘zgarmas 
0,9 
2,8 
2,8 
2,8 
3,9 
5 
19 
5. 
Do‘konning olgan foydasi 
10 
12 
13 
12 
18 
25 
90 
6. 
Idoraning sarfi, ja‘mi, shundan 
3 
4 
5 
4 
6 
8 
30 
6.1 
Тartibga solinadigan 
2 
2,7 
3 
2,6 
3,7 
5 
17 
6.2 
Тartibga solinmaydigan 
1 
1,3 
2 
1,4 
2,3 
3 
13 
7. 
Yakuniy foyda 
7 
8 
8 
8 
12 
17 
60 
Segmentlar bo‘yicha o‘tgan oyda tuzilgan hisobotlarning ma‘lumotlariga asosan 
keyingi yil uchun do‘konlarning budjetlari tuziladi, mas‘uliyat markazlari yuqori 
darajada foyda olish uchun tovarlarning guruhlari bo‘yicha aylanishi va olinadigan 
daromadi 
muqobillashtiriladi. Chunki ushbu hisobotning ma‘lumotlaridan 
kompaniyaning hamma bo‘limlari o‘zlarini qiziqtirgan parametrlar bo‘yicha
foydalanishi mumkin. 
Yuqorida ta‘kidlaganimizdek, tovarlarning turlari va ularning aylanishini 
nazorat qilish uchun sotuv bo‘limini muomala sarflarining xajmi qiziqtirmaydi 
Ҳisobotlarning to‘liq va har tomonlama tahlili bilan tegishli bo‘limning buxgalteri va 
kompaniyaning tahlil guruhi shug‘ullanadi. 
Agarda ushbu hisobotlarda budjetning bajarilishi yuzasidan e‘tiborga loyiq 
farqlar aniqlansa, u vaqtda ushbu tahlil va farqning vujudga kelish sabablarini 
aniqlash uchun tegishli bo‘limlar ham jalb qilinadi. Agarda kompaniyaning ishi 
yaxshi rivojlanayotgan bo‘lsa, u vaqtda do‘kon va bo‘limlardan ko‘rsatkichlar 
qisqartirilgan holda hisobotlar olinadi. 
Rejalashtirilgan davr (oy)ning oxirida ushbu segmentlarning faoliyatini baholash 
va olingan ma‘lumot-ko‘rsatkichlarni chuqur tahlil qilish lozim. Buning uchun esa 
do‘konlar, omborlar va markaziy idora bo‘yicha hamma zarur ko‘rsatkichlar aks 
ettirilgan hisobotlar taqdim qilinadi. 

---

221 
Do‘konning xodimlari va direktorning ixlosi esa faqat ularning mehnatini 
rag‘batlantirgan vaqtdagina oshadi va o‘zining kasbiga mehrini uyg‘otadi. Natijada 
do‘konning foydasini oshirishdan manfaatdor bo‘lgan direktor esa do‘konning 
faoliyatida sodir bo‘ladigan va bo‘lgan xarajatlarning ustidan qattiq nazorat o‘rnatadi 
va tartibga soladi. Uning xodimlari ham direktor bilan hamjihatlikda faoliyat 
ko‘rsatib do‘konning rivojlanishiga ko‘maklashadi. Ushbu yo‘nalishni qo‘llab 
quvvatlash foydaning xajmidan kelib chiqqan holda belgilangan iqtisodiy 
rag‘batlantirishning miqdori, mansab pog‘onalaridan ko‘tarilishi va faoliyatidagi 
huquqlarining kengaytirilishi bilan amalga oshiriladi (9.10-jadvalga qarang). 
9.10-jadval 
20xx yil mart oyida 12-do‘kon bo‘yicha budjetning bajarilishi bo‘yicha hisobot 
(ming so‘m)