O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti



Yüklə 1,18 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/27
tarix07.04.2023
ölçüsü1,18 Mb.
#94438
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   27
АРМга янги электрон адабиётлар

 


20
ADABIY TUR VA JANRLAR 
 
Adabiy tur, adabiy janr, epos, lirika, drama, roman, tarixiy 
roman, falsafiy roman, qissa, hikoya, ocherk, tragediya, komediya. 
Adabiy asarlar shakl jihatidan rang-barangdir, bu esa ularni 
alohida guruhlarga ajratib o‘rganishni taqozo qiladi. Adabiyotni 
birinchi bo‘lib Arastu (er.av. 384-322 yillar) o‘zining «Poetika» 
asarida epos, lirika, drama kabi uch turga ajratib ko‘rsatgan
1

Adabiy turlar janrlardan tarkib topadi. Janr» fransuzcha so‘z 
bo‘lib, «tur», «jins» degan ma’noni anglatadi. Adabiy turlar bir-
birlaridan, avvalo, voqelikni gavdalantirish usuliga ko‘ra farqlanadi. 
Epos voqeani, lirika inson ruhiy holatini, drama kishi xarakterini 
gavdalantiradi. Epos so‘zlashuv nutqiga yaqin bir tarzda yozilsa, lirika 
misra, qofiya, bandga asoslanadi. Drama dialog va monologlardan 
tashkil topadi.
 Epos yunoncha so‘z bo‘lib, yeros «so‘z», «nutq», «hikoya» 
degan ma’noni anglatadi. Epos xalq ijodiyotiga mansub yirik hajmli 
asar. Masalan, “Alpomish” qahramonlik eposi. Roman, qissa, hikoya, 
ocherk, feleton epik tur janrlari hisoblanadi.
Lirika (yunoncha so‘z bo‘lib, «lira jo‘rligida aytish» demakdir). 
She’riy asarlarda musiqiy ohang, ritm mavjud bo‘ladi. G‘azal, ruboiy, 
tuyuq, fard, muxammas, musaddas, qasida, chiston kabilar Sharq 
mumtoz lirik janrlari hisoblanadi. Ularda vafodorlik, sevgi-muhabbat, 
insoniylik, do‘stlik, hayot haqidagi dard va iztiroblar aks ettiriladi.
«Drama» yunoncha «harakat» degan ma’noni anglatadi. 
Dramatik asarlar sahna uchun yaratiladi. Ularning ilk namunalari 
eramizdan oldin yaratilgan. Tragediya, komediya, opera, balet kabilar 
dramatik tur janrlari hisoblanadi. Esxil, Sofokl, Evripid, Shekspir 
singari ijodkorlarning asarlari tragediyaning yuksak namunalaridir. 
O‘zbek adabiyotida Behbudiyning “Padarkush”, Maqsud 
Shayxzodaning «Mirzo Ulug‘bek» tragediyalari ma’lum va 
mashhurdir. Komediya “Quvnoq kishilar qo‘shig‘i” degan ma’noni 
bildiradi. Aristofanning «Chavandozlar», «Burgutlar», Shekspirning 
«Qiyiq qizning quyulishi», Molerning «Don Juan», Gogolning 
1
Арасту. Поэтика. Аҳлоқи кабир.-Т.: Янги аср авлоди. 2004// 
www.kitobxon.com


21
«Revizor», Hamzaning «Maysaraning ishi» kabi komediyalari 
mavjud.  

Yüklə 1,18 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin