O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch Davlat Universiteti fizika-matematika fakulteti fizika yo’nalishi 202-guruh talabasi Atabayev Quvondiqning “Optika” fanidan tayyorlagan kurs ishi mavzu: Yorug‘lik dispersiyasi

Savol	1	2	3	4	5	6	7	8	9
10
Javob	A	A	A	A	A	A	A	A	A	A

1.Yerning tabiiy yo`ldoshi , bu-…

A)Oy B)Quyosh C)yulduzlar D)Qutb yulduzi
2.Oyning massasi Yerning massasidan nacha marta kichik?
A)88 B)84 C)80 D)81
3.Oyda erkin tushish tezlanishi nimaga teng?
A)9,81m/s² B)10m/s² C)1,6m/s² D)9,6m/s²
4.Siderik oy necha sutkaga teng?
A)27.3 B)29,5 C)30 D)28,3
5.Yerdan uchirilgan kosmik raketa birinchi marta Oyga qachon yetib borgan?
A)1959-yil B)1969-yil C)1958-yil D)1968-yil
6.Osmon jismlarining tuzilishi, tabiati, harakatini o’rganadigan fan:
A)fizika B)astronomiya C)geometriya D)kosmologiya
7.Osmon sferasida jami nechta yulduz turkumi mavjud?
A)109 B)108 C)88 D)3000
8.Oysiz tunda nechta yulduzni ko’rish mumkin?
A)3000 B)5000 C)88 D)1019
9.Yulduzlar qanday moddalardan tashkil topgan?
A)vodorod va kislorod C) vodorod va geliy
B)azot va vodorod D)litiy va azotdan
10.O’zbekistonda Grigoriy taqvimiga qachon o’tilgan?
A)1967-yildan B)1582-yildan C)1918-yildan D)To’g’ri javob yo’q

Savol	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Javob	A	D	C	A	B	B	C	D	C	C

Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkunki, yorug‘lik dispersiyasi tarixini bilsak yorug’lik dispersiyasini birinchi marta 1672 yilda ingliz olimi I.Nyuton kuzatgan. U shisha prizmadan oq yorug’lik o’tganda rangli spektr hosil bo’lishini aniqlagan.Oq yorug’lik shaffof prizmada turli rangdagi nurlarga ajraladi. Bu nurlar prizmadan chiqqandan keyin ekranga tushirilsa kamalakdek asosan 7 xil rangdan:Qizil To’qsariq Sariq Yashil Havorang Ko’k Binafsha Ranglardan iborat polasa hosil bo’ladi . Bu kamalak ranglari , polosa “spekr” deb ataladi Yorug’lik dispersiyasi Moddaning sindirish ko’rsatkichi yorug’lik rangiga bog’liqligi dispersiya deyiladi. Turli rangdagi yorug’lik nurlari to’lin uzunligi qiymati bilan farqlanuvchi yorug’lik to’lqinlari ekanligini inobatga olsak sindirish ko’rsatkichi to’lqin uzunligiga bog’liq degan xulosaga kelinadi.Dispersiya so’zi lotinchadan olingan bo’lib “dispersio” - ‘sochilish’ degan ma’noni anglatadi.Dispersiya yorug’likni to’lqin nazariyasi asosida tushuntirish mumkin bo’lgan hodisalardan biridir Normal dispersiya to’lqin uzunligi ortishi bilan muhitning sindirish ko’rsatkichi kamayadi.Normal dispersiya hodisasi elektromagnit to’lqinlarni ko’rish diapazonida kuzatilgan Normal dispersiya grafigi Anomal dispersiya Yorug‘lik to‘lqinlarining chastotasi ortganda moddaning sindirish ko‘rsatkichi kamayishi bilan ifodalanadigan yorug‘lik dispersiyasiga anomal dispersiya deyiladi. Anomal dispersiya yorug‘lik eng ko‘p yutiladigan spektr sohalarida kuzatiladi. Men yorug’lik dispersiyasini ilk o’rganganimda maydalab suv sochuvchi fantanda hosil bo’lgan kamalakni ko’rib xayron qolardim u qanday paydo bo’lganiga aqlim yetmasdi, keyinchalik men fizikani mukammal o‘rganib u kamalakni balki osmonda hosil bo’ladigan kamalakni ham paydo bo’lish sababini tushundim.Xulosa qilib aytamanki bu dispersiya hodisasi yorug’lik haqida bizga juda ham ko’p malumotlar berdi , sanoatdagi asosiy , kerakli uskunalarni ko’pi ham shunga asoslangan deb o’ylayman.