O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti Sirtqi bo’limi

193-guruhi talabasi Sharipova Madinaning Ona tili o’qitish metodikasidan Mavzu: boshlang’ich sinf o’quvchilarini to’G’ri o’qishga o’rgatish. Topshirdi: Sharipova M. Qabul qildi: Boymuratova N

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


Urganch davlat universiteti Sirtqi bo’limi
“Boshlang’ich ta’lim va sport tarbiyaviy ish” yo’nalishi
193-guruhi talabasi Sharipova Madinaning
Ona tili o’qitish metodikasidan

Mavzu: BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARINI TO’G’RI O’QISHGA O’RGATISH.


Topshirdi: Sharipova M.
Qabul qildi: Boymuratova N.
Urganch-2023


BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARINI TO’G’RI O’QISHGA O’RGATISH.


REJA:


KIRISH
ASOSIY QISM
1 Boshlang’ich sinf o’quvchilarini to’gri o’qishga o’rgatishning ahamiyati.

2. Boshlang’ich sinf o’quvchilarini o’qishga tayyorlash .O’qish matnini tahlil qilish o’qish turlari; o’qish sifati tog’ri tez ifodali va to’laqonli o’qitish texnikasi

3.Boshlang’ich sinf o’quvchilarini to’g’ri o’qishga o’rgatishda o’qituvchi qo’llaydigan usullar.

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
KIRISH
O’zbekistonning kelajagini buyuk davlat darajasiga ko’taradigan ijodkor shaxsni yaratishda boshlang’ich ta’lim poydevor vazifasini bajaradi. Boshlang’ich sinf o’qituvchisining asosiy maqsadi – o’quvchilarning bilimli, va fikrlash doirasi keng bo’lishini ta’minlash. Ularning ma’lumotlarini tahlil qilib, keng miqyosda foydalanilishiga erishish. Bolaning ongi va tafakkuri endi shakllanib kelayotgan boshlang’ich sinflarda o’qituvchining mahorati, uning zamonaviy texnalogiyalarni ta’lim jarayoniga mohirona tadbiq eta olishi, ilg’or pedagogik tajribalardan mohirona foydalana olishi, ta’lim berishning yangi yangi usullarni ishlashi juda muhim ahamiyat kasb etadi.

Boshlang’ich sinf o’quvchilariga ta’lim-tarbiya berishdagi muhim vazifalarning asosiy qismi o’qish darslarida amalga oshiriladi. Boshlang’ich sinf o’qish darslarining, ayniqsa birinchi sinfdagi o’qish darslarining maqsadi o’quvchilarda ongli, to’g’ri, ravon, tez va ifodali o’qish malakasini hosil qilishdir. O’qish darslari matematika, atrofimizdagi olam, odobnoma va boshqa fanlarga doir mavzularda beriladigan bilimlarni, mustahkam o’qib olishlarida juda katta rol o’ynaydi, chunki bola to’g’ri, ongli ravon o’qisagina matn mazmunini yaxshi anglab oladi. O’qish darsining o’zaro mahkam bog’langan to’rt asosiy tarkibiy qismi bor. Ular quyidagilardan iborat: ongli o’qish, ifodali o’qish, to’g’ri o’qish va tez o’qish. Bu qismlar orasida ongli o’qish yetakchi o’rinda turadi.

Ongli o’qish jarayonida o’quvchilar quyidagilarga erisha olishlari kerak: o’qigan so’zlarining asl va ko’chma ma’nolarini, har bir gapning ma’nosini aytib bera olishlari, bo’limning mazmunini qisqacha bayon qilib bera olishlari, matnning to’liq mazmunini bayon qilib bera olishlari, o’qiganlariga nisbatan o’z munosabatlarini bildirishlari lozim.
O’quvchida ifodali o’qish malakasini tarbiyalash uchun esa, uni o’qiganlarining ma’nosini to’xtamlarga rioya qilgan holda, so’z urg’ulariga ahamiyat berib, o’rtacha ovozda ta’sirli o’qishga o’rgatish va hokazolar talab qilinadi.
To’g’ri o’qish malakasini o’stirish uchun shoshmasdan, harflarning o’rnini
almashtirmasdan, so’z qo’shimchalarni to’liq holda orfoepiya qoidalariga rioya qilib o’qilishi lozim.
O’qish tezligini oshirish uchun o’quvchilarning ongli o’qishi katta ahamiyatga ega. Ongli o’qish – matnni to’la va aniq tushunib o’qishdir. Ongli o’qish yuzasidan qilinadigan ishlar o’quvchilarni o’qilayotgan matn mazmunini chuqur anglab olishga, mantiqiy fikrlashga o’rgatadi, ularning fikr va malakalarini kengaytiradi.
Ongli o’qish malakasini oshirish maqsadida, darslik matnlari oxirida savol va
topshiriqlar berilgan . bu savol va topshiriqlar o’quvchilarni matn mazmunini qayta hikoya qilishga hamda o’qituvchining savollariga mustaqil ravishda javob qaytarishga va o’z hayotiy tajribalari asosida ijodiy so’zlab berishga o’rgatadi.
O’quvchilar matnni qismlarga bo’lib, unga mos sarlavha qo’yishga, har bir qism mazmunini ochuvchi rasmlar chizishga savollar topa bilishga ham asta sekin o’rgatilib boriladi. Avval hajmi kichik va mazmunan soda so’ngra esa hajmi katta va mazmuni murakkabroq matnlar bilan ish olib boriladi.
O’qishning ongli bo’lishiga yordam beradigan vositalardan biri bu to’g’ri
o’qishdir. O’qiganda xato qilmay, so’zlarni buzmay, tovush va bo’g’inlarni tushirib qoldirmay yoki o’rnini almashtirmasdan oxirgi bo’g’inlarni ya’ni qo’shimchalarni to’g’ri talaffuz etish, orfoepiya qoidalariga rioya qilish to’g’ri o’qishni ta’minlaydi.
To’g’ri o’qish malakasini hosil qilish o’qishning hamma jarayonida olib boriladi. O’qish ongli bo’lsagina to’g’ri va tez o’qish malakasi hosil bo’ladi.
O’qish jarayonida bolalarni doimo o’z-o’zini kuzatib borishga o’rgatish, xatosiz, tez va to’g’ri o’qishga intilish hislarini paydo qilish, ayniqsa birinchi sinfdagi o’qish darslarida alohida ahamiyat kasb etadi.
O’qish tezligi ongli, ravon o’qishga bog’liqdir. O’qish tezligini oshirishga ko’p bo’g’inli va imlosi qiyin so’zlarni matndan tashqarida bo’g’inga bo’lib o’qish yordamida erishiladi. O’qish tezligini oshirish bosma va yozma harflar bilan yozilgan so’z va gaplarni ovoz chiqarib o’qishni, xor bo’lib o’qishni, ichda o’qishni, matnlarni rollarga bo’lib o’qishni ko’proq mashq qildirish yo’li bilan ta’minlanadi. Bola qancha ko’p o’qisa, o’qish tezligi shuncha ortib boradi.
O’qish darsida berilgan bilimlar bolaning sinfdan tashqi vaqtlarda ko’proq kitob o’qishini yo’lga qo’yish bilan chuqurlashtiriladi. O’quvchilarning o’qish tezligini oshirish uchun dars davomida quyidagi ishlar amalga oshirilsa maqsadga muvofiq bo’ladi.
O’qituvchi dars boshlangunga qadar doskaga bugun o’qiladigan matndagi ayrim gap va so’zlarni bosma harflar bilan yozib, ustini vaqtincha yopib qo’yadi. O’quvchilar kitoblarini ochib bugungi o’qiladigan matnni ko’zdan kechiradilar va doskada yozilgan so’z yoki gaoni matndan tez topishga harakat qiladilar. Partalarga avvaldan savol yoki topshiruq yozilgan kartochkalar tarqatiladi. O’qituvchining ruxsati bilan bolalar kartochkalarda yozilgan savol – topshiriqlarni o’qiydilar va matn ichidan shu savol topshiriqqa mos javob izlaydilar.
“Tez o’qish musobaqasi” ni o’tkazish bolalarga alohida huzur bag’ishlaydi.
Bunda har qaysi bolaning matnni bir vaqtda o’qishga boshlashi, matnni oxirigacha ma’lum vaqtda ichlarida o’qib tugatish lozimligi aytiladi. Birinchi bo’lib o’qib bo’lgan bolalar belgilab boriladi va o’qiganlarini og’zaki gapirib berishga tayyorlanib o’tiradi. Musobaqada g’olib chiqqanlar yulduzcha bilan taqdirlanadi.
Ifodali o’qish – so’zlarni to’g’ri talaffuz qilib, asar mazmunini tushunib, asarda ifoda etilgan his tuyg’uni, qahramonlarning ichki kechinmalarini, ruhiy kayfiyatlarini anglab o’qish demakdir.
Bolalar ta’sirchan bo’ladilar. O’qituvchi asarni his hayajon bilan hikoya qilib
berishi, uning bolalarga chuqur ta’sir etishiga erishishi, ayrim hollarda yodlarida yaxshi saqlab qolishlariga muvaffaq bo’lishi, asar mazmuni va unda ishtirok etuvchilarning ishlari ular uchun xuddi hayot qoidasidek tuyuladi. Asar mazmunini o’quvchilarga to’la anglatish uchun o’qituvchining o’zi uni ifodali o’qish va hikoya qilib berishga puxta tayyorgarlik ko’rishi zarur.
Ifodali o’qish ongli o’qishning ko’rsatkichidir, chunki matnning ma’nosini
anglab o’qiy olgan o’quvchi, albatta, ifodali o’qish malakalarini ham egallagan bo’ladi. Ongli o’qish ifodali o’qish malakalarini o’stirish va mustahkamlashga yordam beradi.
Ongli, to’g’ri va ravon o’qish malakasi hosil qilingan sari, ta’sirli o’qish
malakasi ham o’sib boradi. Ta’sirli o’qish o’quvchida his – tuyg’u uyg’otishga, voqea-hodisalarni tasavvur etishga, estetik zavq bag’ishlashga xizmat qiladi.
Ifodali o’qishda olib boriladigan ishlarning mazmun va mahorati 4 asosiy shart bilan izohlanadi:
o’quvchilar o’qiganlari yuzasidan nimalarni aytib berishni (qanday fikrni,
qanday mazmunni bayon etishni) yaxshi tushinib olishlari zarur;
o’quvchilar asarda o’qiganlari yuzasidan jonli va ishonarli munosabatda
bo’lishlari lozim;
adabiy asar o’quvchilarning ma’lum maqsadga qaratilgan holda o’qishlarini,
mazmunni bayon etishdagi moyilliklarini (fikr, misol, tabiatning tasviri) taqozo qiladi;
eshituvchilarning matnni o’qiyotgan o’quvchi fikrini tushunib bilishi talab
etiladi;
Bularning barchasi ifodali o’qishning o’sib borishiga yordam beradi.
Boshlang’ich sinflarda o’qitilayotgan ona tili o’qish darslari adabiyot fanining tarkibiy qismi hisoblanadi. Dasturlarning o’qish va nutq o’stirish bo’limida o’tkaziladigan mashg’ulotlar mazmuniga o’quvchilarni to’g’ri, ravon, ma’lum darajadagi tezlik bilan ifodali o’qishga o’rgatish, bolaning ona - Vatan, uning tabiati kishilar mehnatidagi qahramonlik, jasurlik, milliy istiqlol g’oyalarini ular ongiga singdirish kabi bilimlarni boyitish orqali o’quvchilarning bilim, ko’nikma malakalari kengaytiriladi, shakllanadi va mustahkamlanadi.

O’qish darslarini Davlat talablari asosida hayotiy tajribalarga, kuzatishlarga suyanib, hayotga bog’lab o’tishi uning ta’sirchanligi ongli idrok etishlarini ta’minlaydi. O’qish va nutq o’stirishning ta’limiy - tarbiyaviy maqsadlari, sinflar bo’yicha o’qish mazmunini o’qish ko’nikmalarining og’zaki va yozma nutqlarini rivojlantirish usullarini, o’qish mashg’ulotlarining yozma nutq bilan bog’lanish kabi masalalar aniq kiritilgan.

O’qish darslar davomida o’quvchilar so’zdagi harflarni bir-biriga bog’lab yozish, so’z va gaplarni kichik hamda bosh harflarni alifbe kitobida berilgan tartibda yozishga o’rgatiladi.Boshlang’ich sinflarda o’qish darslari yuqori sinflardagi o’zbek adabiyoti, tarix, geografiya, biologiya va boshqa fanlarni o’zlashtirish uchun dastlabki asosni yaratadi. Shuning uchun boshlang’ich sinflardagi o’qish darslariga jiddiy e’tibor talab qilinadi. O’qish darslarini talabdagidek olib borish uchun o’qituvchi asosan quyidagilarga e’tibor berishi lozim. 6-10 yoshdagi bolalar bir soatga mo’ljallangan saboqni sabr toqat bilan tinglay olmaydilar. Ularning ruhiy tuzulishi qoyil harakatda, xayoli o’yinda bo’ladi. 10-15 minutdan ortiq davom etadigan gaplarni tinglayolmaydilat. Shu tugayli bu sinflarda ta’lim-tarbiya vazifalari, asosan o’yin, ashula, qisqa muddatli qiziqarli suhbat, hikoyalash va ifodali o’qish orqali amalga oshiriladi.
Ifodali o’qish turli badiiy va amaliy matnlarni puxta o’zlashtirishning muhim metodlaridan biri sifatida o’qituvchi uchun kalit rolini bajaradi. Ifodali o’qish darslarda o’quvchilarning zerikishiga yo’l qo’ymaydi, aksincha, faollashtiradi, badiiy asarlarga qiziqishini kuchaytiradi, adabiyotga havas uyg’otadi.
O’qish darslarida o’quvchilarni ifodali o’qishga o’rgatishning, asosan ikki yo’li bor:
1. Dars jarayonida turli matn xarakteridan kelib chiqib, o’quvchilarni ifodali o’qishga o’rgatish;
2. O’qish darslari materiallariga berilgan soatlarni qisqartirish hisobiga maxsus ifodali o’qish dasturlari tashkil etish.
Boshlang’ich sinflarda o’quvchilarni ifodali o’qishga o’rgatish usullari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
1. To’g’ri o’qish. Birinchi sinfda jiddiy ahamiyat berish talab qilinadi. Har bir so’z, bo’g’in va tovushni to’g’ri, eshitarli, talaffuz etilishiga erishish lozim.
2. Ongli o’qish. O’quvchi har bir gap, gapdagi so’z, so’zdagi bo’ginlarni o’qish jarayonida uning ma’nosini tushunib o’qishi kerak.
3. Tez va ravon o’qish. Sekin yoki juda tez o’qish emas, balki gapirganday, o’rtacha tezlik sur’atiga amal qilinib, ham to’g’ri, ham ongli, ham sidirig’asiga ravon o’qishni ta’minlash zarur. Agar o’quvchi labi-labiga tegmay, haddan tashqari tez yoki aksincha sekin, tutilib o’qisa ko’r - ko’rona, ma’nosiga tushunmay qolishi mumkin.
O’rtacha tezlikda o’qishga o’quvchi harf tovushlarni o’rganayotgan vaqtdan boshlab asos yaratiladi. Biroq dastlabki o’rinda to’g’ri va ongli o’qish jarayonidagi o’rtacha tezlik darajasiga erishiladi.
To’g’ri o’qishga o’rgatish uchun quyidagi usullardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. So’zlarni bo’g’inlarga bo’lib o’qish. Masalan: “Fazliddin” Faz-lid-din, ro’z-no-ma. Shuningdek, buzib o’qigan ayrim so’zlarni to’g’ri o’qiy olmasa uni bo’g’in tovushlarga bo’lib o’qigan ayrim so’zlarni ovoz chiqarib takror o’qish. Tez aytish ham ancha foydali usullardan hisoblanadi. Ongli o’qishga o’rgatish uchun notanish so’zlarga izoh berish, matn yuzasidan berilgan savol topshiriqlarni o’rgatish matn yuzasidan savollar tuzish, reja asosida matn mazmunini qisqartirib, kengaytirib so’zlash kabi usullar ham muhim yordam beradi.

Ravon o’qishda matndagi tinish belgilariga amal qilinishi lozim. Ifodali o’qishga o’rgatishning eng muhim usullaridan biri o’qituvchining namunali ifodali o’qishidir. Buning uchun o’qituvchi o’qitishning pauza, urg’u, ohangi, sur’at kabi texnik-nazariy vositalari haqida yetarli bilim mahoratga ega bo’lishi, og’zaki nutq madaniyatini puxta egallashi lozim.

Ifodali o’qish turlari quyidagilar:
1. Yakka o’qish.
2. Rollarga bo’lib o’qish
3. Jo’r bo’lib o’qish.
1. Yakka o’qishning yuqori bosqichi baralla o’qishdir.
Boshni fido ayla ato qoshig’a,
Jismni qil sadqa ano boshig’a....
Kin-tuningga aylagali nur fosh,
Birsin oy angla, birisin quyosh.
(A. Navoiydan)
2. Rollarga bo’lib o’qish.
“Qish” X. Eshonqulov.
1-o’quvchi: Hovlida zag’cha,

Qanot qoqadi.

2-o’quvchi: Oppoq kiyimda,
O’rmonu tog’, yer.
Hamma o’quvchi: Dag’, dag’, dag’....
Rollarga bo’lib o’qish uchun “Bo’g’irsoq” ertagini ham o’qisakbo’ladi.
3. Jo’r bo’lib o’qishning ahamiyati katta. Bunda o’quvchilar bir xil sur’at va ohang bilan o’qishni o’rganadilar.
O’qish mashg’ulotlarini o’tkazish jarayonida o’quvchilar nutq faoliyatining asosiy ko’rinishi bo’lgan ko’nikmalari, matn va kitob ustida ishlash, o’quvchilarning bog’lanishli nutqini o’stirish, nutq madaniyatini rivojlantirish nazarda tutiladi.
1-sinfda o’quvchilar matnni ongli, to’g’ri va bo’g’inlab sidirg’a o’qishni o’rganadilar o’qish darslaridagina emas, balki barcha predmetlar yuzasidan o’tkaziladigan darslarda hamda darsdan va maktabdan tashqari uyushtiriladigan mashg’ulotlar jarayonida ham tuzatib borishga alohida ahamiyat berishi zarur. Bolalar o’qilgan asarlar yuzasidan berilgan savollarga javob berishga o’rganadilar. Matn ustida ishlash o’qituvchi rahbarligida olib boriladi.
2-sinfda o’quvchilarga so’zlarni butunligicha sidirg’asiga o’qish malakasi shakllanadi. O’qishning to’g’ri ifodali bo’lishiga erishiladi. O’qish sur’ati tezlashadi. Bu sinfda o’quvchilar matnning ayrim qismlarini, qisqa hikoyalarni ichida mustaqil o’qishga o’tadilar. Matn ustida ishlash murakkablashib boradi. Bolalar o’qituvchi rahbarligida asarning asosiy mazmunini aniqlaydilar, qahramonlarning hatti xarakatini ifodalovchi so’z va iboralarni topishga, voqea-hodisalarni so’z bilan tasvirlashga o’rganadilar. Ularda so’z boyliqga talab ortadi.
3-sinfda so’zlarni butunicha sidirg’a o’qish ko’nikmasi to’la shakllanadi. So’zlarni to’g’ri tanlashga, gap qurilishidagi so’zlarning bir-biriga bog’lanishidan to’g’ri foydalanishga talab etiladi.

4-sinfda o’quvchilar so’zlarni bo’g’inlamay sidirg’a o’qishlari, matnni tez, to’g’ri, ongli o’qiy olishlari kerak. Bu sinfda o’quvchilarni bo’g’inlab o’qishga yo’l qo’ymaslik kerak .

Bolalar o’qilgan matn mazmunini mustaqil ravishda qayta hikoya qilishlari, matn yuzasidan sodda reja tuza olishlari, uning asosiy mazmunini ajrata olishlari, o’qilgan matnni to’la, qisqartirib tanlab qayta hikoya qilishlari zarur.Ifodali o’qish va o’zaro nutqiy faoliyat jarayonida bolalarning adabiy talaffuz me’yorlari shakllanadi. O’quvchilar nutqining faollashuvi nutqning grammatik shakllarini to’g’ri qo’llash va to’g’ri talaffuz etish bolalar nutqining ravon ifodali bo’lishiga yordam beradi. Ifodali o’qishga o’rgatishda:
a) nafasdan to’g’ri foydalana olish;
b) adabiy til talaffuz normalarini yaxshi bilish;
d) so’z bo’g’in va tovushni to’g’ri aniq talaffuz etish.
O’qish vaqtida badiiy asar namunasida ifoda etilgan his tuyg’uni, yozuvchi yoki qahramonning ichki kechinmalarini asarning mazmunini yecha olishga erishish. O’qishdagi normal tezlik o’qilganning ma’nosini to’liq anglab olishga yordam beradi. Normal tezlikda o’qish orqali bola gapdagi asosiy mazmunni anglaydi. Aksincha, ortiq darajada o’qish orqali mazmunini tushunishga to’sqinlik qiladi. O’qish tezligini rivojlantiruvchi asosiy shartlardan biri to’g’ri o’qishdir. O’qish tezligini oshirish uchun bola ravon o’qiydigan bo’lishi kerak. 1-sinfda o’quvchilar o’qish tezligi davlat talablariga nisbatan 25-30 so’zdan iborat bo’lishi kerak. 2-sinfda esa 40-50 so’z, 3-sinfda 60-70, 4-sinfda 80-90 so’zdan iborat bo’lishi kerak. O’qish tezligi o’qilayotganning ma’nosini tushunish va qabul qilishga bog’liq. Juda sekin o’qish ham ongli bo’lishga halaqit beradi. O’qituvchining o’qish tezligi yuzasidan ko’rsatilgan namunasi uning normal holatda so’zlashish tempiga teng kelishi kerak. O’quvchilarni ham shunday o’qishga o’rgatish lozim. O’qish tezligini normallashtirishda quyidagi usullardan foydalanish lozim.
1. Normal tezlikda o’qish namunasini ko’rsatish.
2. Ichida o’qish yuzaki bo’lmasligi uchun topshiriqlar berish yo’li bilan tekshirish.
Ovoz chiqarib o’qishda o’qilganning mazmuni yuzasidan savollarga javob olish. Bunda ba’zi o’quvchilarning tekst mazmuniga qaramay tez o’qishlariga chek qo’yiladi.
Ular o’qiganning mazmunini aytib berishga to’g’ri kelishini o’ylab o’qiydigan bo’ladilar.
Dialogdan o’qitish. Bunda bir o’quvchi savolni o’qisa ikkinchi javobni o’qiydi.
She’r yodlash. Bolalar she’rni o’rta tezlikda o’qishlari kerak. Aks holda ularning o’qishlari ifodali bo’lmay qoladi.
O’qish tezligi muhit hisobiga o’lchanganda so’z yoki harf sanaladi.
Matn qismlarini navbat bilan o’qitish. Bunda o’qish tezligi past bolalar tez o’qiydiganlarga tenglashgisi keladi. Yoki aksincha.
Boshlang’ich sinfni tugatdan o’quvchilar o’qish ko’nikmalari quyidagicha bo’lsa davlat talabiga hos bilimga ega bo’ladilar.
Adabiy talaffuz qoidalariga rioya qilgan holda ongli to’g’ri ongli va o’rtacha tezlikda (ovoz chiqarib) bir daqiqada 90-100, ifodali va ichdan 110-130 so’z o’qisalar.
Sinfda o’tilgan asar yoki asardan parchani mustaqil tarzda ifodali o’qish, o’sha asar yoki parcha qanday mavzuga bag’ishlanganini aniqlash, unda ishtirok etuvchi qahramonlarga munosabat bildirish. Qahramonlarning fe’l atvori, xatti harakatlariga qarab ovoz ohangini o’zgartirish, matndagi urg’u tushadigan so’zlarni aniqlash, pauza qilinadigan o’rinlarni ajratish.
“Ta’lim to’g’risida” gi Qonun, ‘Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” da ta’lim berishning yangi usullarni izlab topish va uni tadbiq qilish borasida ko’p aytilgan. Shu nuqtai nazardan boshlang’ich sinflarda ham dars o’tish jarayonini takomillashtirish uchun izlanishlar olib bormoqdamiz. Shu bois o’qish darsida ayrim mavzular quyidagi usulda bayon qilinsa, bu mavzu materiallari o’quvchilar tomonidan osonlikcha o’zlashtirib olinadi.