O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

10.13 - rasm. y = f(t/T
μ
) rostlash knturining o‘tish funksiyalari 
- kirishga x = 1 birlik signali berilgan. 
- a
m
 = 2 optimal modulga rostlangan. 
Tok bo‘yicha teskari bog‘lanish koeffitsienti quyidagi nisbatdan aniqlanadi 
k
T
= 
, 

---

289 
bu yerda 
= 8V qayta ulanishlar inobatga olingan seriyali operatsion 
kuchaytirgichlar uchun. 
- yakorning maksimal ruxsat etilgan toki. 
PI
– tok rostlagichi odatda 10.14 – sxemada ko‘rsatilgan operatsion 
kuchaytirgichlarda amalga oshiriladi. Bu sxema uchun 
K
tr
 = R
ta
/R
kir
, T
IT
 = R
kir
C
ta
 
10.14 - rasm. PI - tok rostlagichi sxemasi 
Bo‘ysinuvchi rostlash tizimida tok konturiga vazifa bo‘lib tezlik rostlagichi signali 
xizmat qiladi. 
Tezlik konturida o‘zgarmas tok motori strukturaviy sxemasiga ko‘ra (8.5 - rasmga 
qarang) rostlash ob’yekti bo‘lib 
W(p)
= 
uzatish funksiyali integrallash 
bo‘g‘ini va (9.12) uzatish funksiyali tok konturini namoyon qiluvchi elektr 
yuritmaning mexanik qismi xizmat qiladi.
Tezlik konturining tarkibiy sxemasi 10.15 - rasmda keltirilgan. 
10.15 - rasm. Tezlik konturining hisobiy strukturaviy sxemasi 

---

290 
Tezlik konturining modulli optimumga rostlaganda «katta» vaqt doimiysini 
muqobillashtirishga xarakat qilamiz, «kichik» vaqt doimiysi α
MT 
T
μT
esa 
muqobillashtirilmaydi. 
Tezlik konturining muqobillashmagan vaqt doimiysi 
T
μs
 = α
MT
T
μT
deb qabul 
qilib, tezlik rostlagichining uzatish funksiyasini hosil qilamiz. 
W(p)
tez.ros.mo
=
. 
(10.11) 
Shunday qilib, tezlik konturining modulli optimumga rostlash uchun
kuchaytirish koeffitsientiga ega bo‘lgan P – rostlagichni ishlatish kerak. 
standart rostlashdagi qiymatni 2 ga teng qilib olinadi. 
Tezlik konturining modulli optimumga rostlashdagi berilgan ta’sir bo‘yicha 
uzatish funksiyasiga quyidagicha bo‘ladi: 
W(p)
moUtez.vaz→ω
=
(10.12) 
K
tez
 =1
bo‘lganda, kontur kirishiga x=1 birlik signal berilganda tezlik konturidagi 
o‘tish jarayoni xarakteri 
u = ω =f(t)
10.13 - rasmda ko‘rsatilgan xarakterga mos 
keladi: 
- berilgan qiymatgacha o‘sish vaqti 
t
n
 = 4,7
, 
- o‘tish jarayoni vaqti 
t
o‘j
 = 8,4
, 
- qayta rostlash σ = 4,3%, 
- tebranishlar soni n
teb
=1. 
Tezlik bo‘yicha teskari bog‘lanish koeffitsienti quyidagi nisbat bo‘yicha 
hisoblanadi: 
k
S
=
.
bu yerda: 
= 8V – qayta rostlash nisbatga olingan seriyaviy operatsion 
kuchaytirgichlar uchun. 
Modulli optimumga rostlashdagi moment ta’siri bo‘yicha tezlik konturining 
uzatish funksiyasi quyidagi ko‘rinishga keladi: 

---

291 
W(p)
Mc→Δω
 = 
(10.13) 
(9.15) uzatish funksiyasidan ko‘rinadiki, M
q
moment ta’siri bo‘yicha modulli 
optimumga rostlanganda tezlik konturi statizmga ega bo‘ladi va r→ 0 da qarshilik 
momenti pog‘onali ta’sir qilganda tezlikning o‘rnatilgan og‘ishi quyidagiga teng 
bo‘ladi: 
Δω
mturg
 = M
q
 (p)W(p)
Mq→Δω
 = - M
q
 
(10.14) 
Bunda esa tezlik konturini modulli optimumga rostlashda mexanik 
xarakteristikaning bikirlik moduli kelib chiqadi 
. 
Tezlik konturini modulli optimumga rostlashdagi tezlikni rostlash tizimi 
mexanik xarakteristikasi tenglamasi 
(10.15) 
Tezlikni rostlash tizimini modulli optimumga rostlashdagi qarshilik momenti 
bo‘yicha statizm quyidagi nisbat bo‘yicha hisoblanadi: 
Bu yerda 
= 
/
- elektr yuritmaning berilgan tezligi. 
Tizimning eng katta statizmi rostlash diapazonining pastki xarakteristikasida 
bo‘ladi. Shuning uchun tezlikni rostlash diapazoni extimoli nazaridan 
qaraganimizda modulli optimumga rostlangan tizim nisbatan past ko‘rsatkichlarga 
ega bo‘ladi va albatta qo‘llanilishi ham cheklanadi. 
10.16 - rasmda M
q
ta’siridan o‘tish jarayonining muqobillashish grafigi keltirilgan. 

---

292