O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

3.19 - rasm. 
Kondensatorlar orqali o‘z-o‘zidan qo‘zg‘atiladigan, dinamik tormozlanish 
rejimidagi asinxron motorni ulash sxemasi. 
Asinxron motorni o‘z-o‘zidan qo‘zg‘atish quyidagicha yuzaga keladi. 
Rotordagi qoldiq oqimlar ta’sirida stator chulg‘amida E.Yu.K. vujudga keladi, 
uning ta’sirida esa kondensatorlar orqali o‘tadigan magnitlovchi tok hosil bo‘ladi. 
Natijada mashinadagi oqim ortadi va vujudga kelgan E.Yu.K. hamda magnitlash 
toki ham ortadi. O‘z-o‘zini qo‘zg‘atish rejimi yuqori va pastki chegaralari hamda 
tormozlanish momenti kondensatorlar sig‘imiga bog‘liq bo‘ladi. Tormozlanishning 
bunday usuli kam quvvatli (5 kW gacha) elektr yuritmalarda qo‘llaniladi. Chunki 
katta sig‘imli kondensator talab qilinadi.
Teskari ulanish usuli bilan tormozlanish ikki holatda bo‘lishi mumkin: 
- birinchidan, motor ishlayotganda uni birdan to‘xtatish zarurati bo‘lganda; 
bu maqsadda fazalarni ulash tartibi o‘zgartiriladi; 
- ikkinchidan, elektrmexanik tizim tushirilayotgan yuk ta’sirida teskari 
yo‘nalishda aylanayotganda; bu holatda motor yukni ko‘tarish rejimiga ulanadi va 
yukni tushirish tezligi chegaralanadi. 
Xar ikkala holatda ham statorning maydoni va motor rotori har xil tomonga 
aylanadi. Teskari ulanish rejimida motor sirpanishi doimo 1 dan katta bo‘ladi.
s
t.u
= 
>1 

---

92 
Birinchi holatdagi tormozlanishda (t.1) ishlayotgan motor, fazalarni ulash 
tartibi o‘zgartirilgandan song t.1 tormozlash rejimiga o‘tadi, va yuritma tezligi M
t
tormozlash momenti hamda M
q
statik moment ta’sirida tez kamaya boshlaydi (3.20 
- rasmga qarang). 
Tezlik kamayib nolga yaqinlashganda motorni ochirish kerak, aks xolda u 
teskari aylanib ketishi mumkin. 
3.20 - rasm. Asinxron motorni teskari ulab tormozlash rejimi.