O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

O`ZLIK OLMOSh. O`zlik olmoshi «o`z» predmetni aniqlab, uning ma'nosini kuchaytirib keladi. Bu olmosh gapda asosan aniqlovchi vazifasini bajarib keladi. O`zlik olmoshi quyidagi belgilar bilan harakterlanadi:

Predmetni o`zlik olmoshi bilan ifodalangan shaxsga karashli ekanligini bildiradi: Juraxon kishlokni o`z ko`zi bilan kurgan

O`zlik olmoshi egalik affiksini olib har uchchala shaxni ko`rsata oladi: o`zim, o`zing, o`zi.

O`zlik olmoshi kelishiliklar bilan turlanish uchun avval egalik qo`shimchalarini oladi: o`zimning o`zimga.

O`zlik olmoshi gapda turli gap bo`laklari vazifasida keladi.

O`zlik olmoshi takrorlanib juft xolda ham qo`llanishi mumkin: bu gaplar o`z-o`zidan bosilib ketadi. (A. K.).

O`zlik olmoshi ham (-yam) yordamchisini olib ma'lum darajada modallik ottenkasiga ega bo`ladi: Asl shaftoli! Arzon o`ziyam. (O.).

SO`ROQ OLMOShLARI. Predmet, belgi, son haqida so`roq bildiruvchi olmoshlari deyiladi: Kim? Nima? Kancha? kabilar. So`roq olmoshlari yordamida so`roq gaplar to`ziladi. So`roq olmoshlaridan kim? Shaxslar uchun, nima? Ne? Umuman predmetlar uchun qo`llaniladi. So`roq olmoshlari birlik va ko`plik formada ishlatiladi. Kim?, - kimlar?, nima?, - nimalar? Har bir so`roq olmoshi o`ziga xos xususiyatlari bilan bir-biridan farq qiladi.

Kim? 1. Faqat shaxs haqida so`roqni bildiradi. Egalik, kelishiliklar bilan turlana oladi: Kimning? Kimda? Kimim? Kimingiz?

Ko`plik affiksini oladi. Bunda shaxslarni ajratib ko`rsatadi, yoki yolgiz shaxsga xurmatni bildiradi: Kimlar keldi? (qanday odamlar ma'nosida) bu kishi kimlar?

Aniqlovchi bo`lib kelmaydi va o`zidan oldin sifatlovchi - aniqlovchi olmaydi.

Kim olmoshiga - sa, qo`shilganda, so`roqlikdan chikadi, otga aylanadi. Kimsa bormikan anga kurganda kulgu kelmadi (A. N.).

Ayrim vaqtda juftlashib kelib shaxslarning kimligini aniqlash uchun qo`llanadi: Kim-kim keldi? Kim-kimlar so`zlar?

Kim olmoshi gapda ko`pincha ega, kesin, to`ldiruvchi bo`lib keladi: Kim keldi? Nima olmoshi predmet yoki voqealarga nisbatan so`roqni bildiradi: Sizning nima dardingiz bor? (A. K.)

Nima olmoshi takrorlanib kelishi mumkin: nima-nima olding? Nima olmoshi so`roq so`z - gap bo`lib keladi: Men ertaga ketaman.Nima?

Men ertaga ketaman deyapman.