O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

 

 

 

 

 

 

 

 

---

51 

 

OUTLOOK EXPRES  programmasi bilan tugmachalar yordamida ishlash 

Tugmachalar majmui 

Bajariladigan amal tavsifi 

CTRL+N 

Yangi xat yozish mumkin. 

CTRL+R 

Xatga javob yuborish darchasini chiqaradi. 

ALT+S 

Xatni jo‘natadi. 

CTRL+M 

Xatni muallifga eltadi. 

CTRL+D 

Xatni o‘chiradi. 

CTRL+R 

Xat nusxasini printerda chiqaradi. 

Shift+ Backsrace 

Xatni boshqa manzilga jo‘natadi. 

CTRL+R tugmachalar majmuasini kiritish uchun CTRL tugmachasini 

bosgan xolda, R tugmachasini bosish zarur. 

 

ELEKTRON POCHTA  BILAN ISHLASH MAVZUSINI O‘QITISH                              

METODIKASI 

O‘qitishdan  maqsad:  Elektron  pochta  (EP)  bilan  ishlashni,  EP  ochishda 

ro‘yxatdan  o‘tish,  xat  yozish,  kelgan  xatlarni  o‘qish,  fayllarni  va  qabul  qilishni 

o‘rganish. 

Vazifa. 

1.  O‘zingiz uchun EP adresi yaratishni, ma‘lum EP adresiga xabar yozishni 

va  jo‘natishni o‘rganing.  

2.  Kelgan xabarlarni o‘qish va javob yozishni o‘rganing. 

3.  Xabar  bilan  birga  fayllarni  jo‘natish  va  kelgan  xabarlarni  o‘chirib 

tashlashni o‘rganing. 

Nazariy qism. 

Internetning  qulay  sohalaridan  biri  EPdir.    EP  kompyuterlardan  o‘zaro 

ma‘lumotlar  ayirboshlash  maqsadida  kompyuter  tarmog‘iga  birlashtirishdir.  EP 

dan  foydalanuvchilar  soni  kundan  -  kun  oshib  bormoqda.  EP  orqali  xat  jo‘natish 

oddiy  pochta  orqali  jo‘natishdan  arzon,  ham      tez  amalga  oshiriladi  (bir  necha 

daqiqalarda).    Masalan:    oddiy  pochtada  xatni  saralanib  kerakli  joyga  yuboriladi. 

---

52 

 

Bunga  bir  necha  kun  ketadi.  EP  xatni  kompyuterda  jo‘natib  bir  necha  daqiqada 

javob ham olish mumkin. 

EP-bu xabarlarni uzatuvchi global tarmoq. EP orqali faqat matnlarni emas, balki 

rasm, gafika, video, tovushlardan tashkil topgan ma‘lumotlarni jo‘natish va qabul 

qilish mumkin. 

     

11-rasm. EP adres parolini kiritish oynasi 

Hozirgi  kunda  EP-  ning  foydalanishi  uchun  ko‘plab  dastur  ishlab  chiqilgan. 

Jumladan    MS  Exchange,      MS  Mail,  MS  Outlook  Express,  Internet  Mail 

dasturlaridir.  EP  dan  standart  adresi  shaklida  jo‘natilishi  lozim.  M: 

[e-mail]

, 

[e-mail]

, 

Umida  @mail.ru

.  Bu  yerda  @ 

belgisi    (eyt  deb  o‘qishda)  chap  tarafdagi  abonent  nomidan  chap  tarafdagi 

domendan  ajratib  turadi.  Katta  hajmdagi  fayllar  o‘zlarini  boshlang‘ich  xolatlarida 

jo‘natilmaydi. 

 SMTP internet orqali pochta uzatish bayonnomasidir. 

http://www.msn.com/ 

EP  dan  foydalanishdan  oldin  foydalanuvchi  EP  adresi  ochayotgan  saytdan 

ro‘yxatdan  o‘tishi  kerak.  Ro‘yxatdan  o‘tishda      foydalanuvchidan  o‘zi  haqida 

umumiy  ma‘lumotlar,  abonent  nomi  (login,  imya),  EP  adres  paroli  so‘raladi. 

Ma‘lumotlar  to‘ldirilgandan  keyin  ro‘yxatning  o‘tish  buyrug‘i  ko‘rsatiladi. 

Abonent  nomida lotin xarflari, simvollar, sonlar ishlatilishi mumkin. Agar abonent 

nomi  serverda  oldin  yaratilgan  bo‘lsa,  bunday  nomli  adresni  ko‘rsat  degan 

ma‘lumot chiqadi. U xolda login o‘zgartirilishi kerak. EP ochilgandan keyin asosiy 

to‘rtta papka mavjud. 

1.  Черновики - yozilgan, lekin jo‘natilmagan xabarlar joylashadi. 

2.  Входяшие - kelgan xabarlar joylashadi. 

3.  Отпраленние - jo‘natilgan xabarlar saqlanadi. 

---

53 

 

4.  Удаленние -o‘chirilgan xabarlar saqlanadi. 

Agar  foydalanuvchi  xabar  jo‘natmoqchi  bo‘lsa,  menyudan  napisat  pismo 

bo‘yrugi beriladi.  Keyin jo‘natish saxifasi paydo bo‘ladi va kerakli xabar teriladi. 

1.  Кому - xabar jo‘natilayotgan EP adresi ko‘rsatiladi. 

2.  Копия - xabar yana qaysi EP adreslarga yo‘nalishi kerak bo‘lsa ishlatiladi. 

3.  Тема- xabar mavzusi yoziladi. 

Keyin  xabar klaviaturada  terilib,  Отправить  Писмо    buyrug‘i beriladi. Agar 

fayl    jo‘natmoqchi  bo‘lsak  Обзор  tugmasi  bosilib  kerakli  fayl  ko‘rsatiladi  va 

jo‘natiladi.  Kelgan  xabarni  o‘qish  uchun  Входяшие  papkasiga  kirib,  kelgan  

xabarni o‘qish mumkin. Адресная книга da EP adreslari saqlanadi. 

    Elektron pochta bilan ishlashning sxemasi quyidagilardan iborat: 

Foydalanuvchi  o‘zi  tanlab  olgan  provayderga  murojaat  qiladi,  undan 

ro‘yxatdan o‘tib elektron pochtaning adresini olishi  mumkin.  Provayder serverida 

chiquvchi  va  kiruvchi  xabarlarni  yig‘ib  oluvchi  foydalanuvchining  pochta 

qutichasi  tashkil  etiladi.  O‘z  navbatida  foydalanuvchining  pochta  programmasini 

o‘zida to‘rt xil papkasi tashkil qilinadi.  Bular: 

   Входяшие ( kiruvchi ); 

   Исходяшие ( chiquvchi ); 

   Отправление ( Yuborilgan ); 

  Удаленние ( O’chirilgan ). 

---

54 

 

 

12-rasm.Rambler pochta oynasi 

      Internet Mailda uchta asosiy operasiyalarni ( harakatni ) ajratishimiz mumkin: 

1.  Chiquvchi xabarni  (xatni ) tayyorlash. 

2.   Pochtani manziliga yetkazish. 

3.   Kiruvchi xabarni o‘qish. 

“Исходяшие “ papkasida siz yozgan ( lekin xali yuborilmagan ) xatlar to‘planadi. 

“Доставит  почту”    (  Pochtani  manzilga  yetkazish  )    buyrug‘i  bilan  bu  xatlar 

pochtali  serverga  uzatiladi  (o‘sha  zaxoti  Isxodyashie  papkasidan  o‘chiriladi  ),  

lekin ularning nusxasi ― Отправление ‖ papkasiga joylashtiriladi. 

    Yuqorida  aytib  o‘tilgan  papkalardagi  xabarlarni  Удаленние  (  O’chirilgan  ) 

papkasiga  o‘tkazish  mumkin  va  zaruriyat  tug‘ilganda  qayta  tiklanadi.  Xabarlarni 

bir papkadan ikkinchi papkaga ko‘chirish mumkin ( Punkt menyu [Собшение ]). 

    Xabarlar  bilan  bog‘liq  operasiyalarning  xammasi  Windows  standartiga  amal 

qiladi.    Biz  faqat  Internet  Mail  ning  prinsipial  xususiyatlarini  ko‘rib  chiqamiz.  

Eslatma.  Xar xil pochta mijozlarida papkalar soni va ularning nomlari farqlanishi 

o‘rniga o‘rnatilishi mumkin.  Masalan, Входяшие va исходяшие papkalar o‘rniga 

In va Out, Удаление yoki Корзинка va boshqalar.