O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
JAMIYAT SOG‘LIG‘INI SAQLASHDA TIBBIY-IJTIMOIY
Yüklə 1,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
JAMIYAT SOG‘LIG‘INI SAQLASHDA TIBBIY-IJTIMOIY
XIZMATLARNING ASOSIY TURLARI Zamonaviy sog‘liqni saqlashni tashkil etishga XIX asr oxirlari va XX asr boshlarida asos solingan. Mahalliy, hududiy doiralarida sog‘liqni saqlash organlari tashkil qilina boshlagan. Rivojlangan mamlakatlarda umummilliy yoki ixtiyoriy tibbiy sug‘urta paydo bo‘lishi bilan shifokorlarning xizmatlari uchun avvallari sodir bo‘lmagan keng omma tibbiyot yordamidan bahramand bo‘la boshladi. Jahonning rivojlangan mamlakat- larida yuqumli kasalliklar nazorat ostiga olingandan so‘ng ular o‘rnini sivilizatsiya kasalliklari: yurak - qon tomir kasalliklar, xavfli o‘smalar, travmatizm yetakchi o‘rinni egallay boshladi. Tibbiyot sohasidagi fundamental tadqiqotlar natijasida XX asr oxirida o‘lim bilan tugaydigan ko‘pgina kasalliklarini tugatishga muvaffaq bo‘lindi. Shaxsiy qadriyat bo‘lmish salomatlikni muhofaza qilish ideologiyasi aholi o‘rtasida tarqala boshladi. Zamonaviy jamoa sog‘lig‘ini saqlash g‘oyat katta tajribalarga asoslanadi. Jahon tibbiyot tarixida aholiga tibbiy-ijtimoiy yordam ko‘rsatishda asosiy o‘rinni Xalqaro Qizil Xoch (Krest) va Qizil Yarim Oy jamiyati egallagan. Bu tashkilot XIX asrda, aniqrog‘i 1859-yili fransiyalik jamoat arbobi Anri Dyunan tomonidan tashkil etilgan. Franko - Avstriya urushi vaqtida Anri Dyunan Solferino va Lombardi hududlaridagi qonli to‘qnashuvlarda jabrlanganlarni dahshatli qiyinchiliklarini, jang maydonlarida birinchi yordam vaqtida ko‘rsatilmagani uchun halok bo‘lgan- larni murdalarining qarovsizligini ko‘rib qattiq ta’sirlanadi. U har bir mamlakatda urushdan jabrlanganlar va yaradorlariga yordam beradigan harbiy tibbiy xizmatini tashkil qilish taklifi bilan chiqadi. Bu dunyodagi birinchi ko‘ngilli xalqaro harakat- ning tashkil etilishidagi birinchi qadam hisoblanadi. Mazkur harakat butun dunyo bo‘yicha tarqalgan rivojlangan ko‘ngilli mafkurasiga egadir. Dunyoning har bir mamlakatida bu tash- kilotning ko‘ngilli (volontyor) lari ishini tashkil etish o‘ziga xos xususiyatlariga ega bo‘lib, har doim zamon talabiga ko‘ra yangilanib turadi. O‘zbekistonda Xalqaro Qizil Xoch (Krest) va Qizil Yarim Oy jamiyati 1925-yilda tashkil etilgan. Jamiyat 7 o‘zining birinchi kunlaridanoq ko‘ngillilar harakati bilan faoliyat ko‘rsatib, aholi o‘rtasida shaxsiy gigiyena qoidalarini targ‘ib etganlar, yuqumli kasalliklarning tarqalishini oldini olish tadbir- larini o‘tkazganlar. Ikkinchi jahon urushi davrida jamiyatning 4 mingdan ortiq hamshiralari va sanitariya xodimlari jang may- donlarida yaradorlarga birinchi yordam ko‘rsatganlar, harbiy gospitallarda faoliyat ko‘rsatganlar. Hozirgi kunda Xalqaro Qizil Xoch va Qizil Yarim Oy jamiyati aholining sanitariya madani- yatini oshirishga, uni vatan mudofaasiga tayyorlashga, mehnat- kashlarni mehnat va turmush sharoitlarini sog‘lomlashtirishga xizmat qiladi. Bepul donorlikni targ‘ib qilish va bu ishga aholini jalb etish shular jumlasidandir. O‘zbekistonda tashkil etilgan tashkilot faoliyati xalqimiz madaniyati, an’analari va unda yashovchi odamlarning yashash sharoitiga bevosita bog‘liqdir. Bunga ommaviy tashkil etiladigan hasharlar, navro‘z va hayit ayyomlaridagi ijtimoiy himoyaga muhtoj kishilardan xabar olish, kam ta’minlangan va ko‘p bolali oila farzandlariga sovg‘a - salom ulashish misol bo‘la oladi. O‘zbekiston o‘z mustaqilligiga erishgandan so‘ng davlati- mizning mustaqil Qizil Yarim Oy jamiyatini tuzish uchun shart- sharoitlar yaratildi. 1992-yil 28-may kuni O‘zbekiston Respub- likasi Prezidenti I.Karimovning «Qizil Yarim Oy jamiyati to‘g‘risida » gi Farmoni qabul qilindi. 1995-yilda jamiyatni Xalqaro Qizil Xoch jamiyati tan olib, Xalqaro Qizil Xoch va Qizil Yarim Oy Xalqaro tashkiloti tarkibiga qabul qildi. XIX asrda Yevropa mamlakatlarida tibbiy-ijtimoiy harakat- ni, shuningdek, hamshiralik ishini rivojlanishida angliyalik buyuk inson Florens Naytingel (1820–1910) muhim o‘rin egal- laydi. Florens Naytingel Florensiyada aristokratlar oilasida dunyoga kelib, o‘z davri ayollari orasida yuqori bilim va savi- yaga ega bo‘lgan. U 1851-yilda Germaniyada pastor Flender- ning hamshiralar uyushmasiga kirib o‘qib, tibbiy xodim ma’lu- motiga ega bo‘ldi. Londondagi vabo epidemiyasida qahramonlik ko‘rsatdi, nomi el og‘ziga tushdi. Qrim urushi vaqtida Harbiy Vazirlik tomonidan unga volontyorlar (ko‘ngillilar) guruhini tuzish ishonib topshiriladi va Florens Naytingel yuragida o‘ti bor 38 ko‘ngilli ayollar bilan Skutariyaga (Turkiya) boradi. Bu vaqtda Angliya armiyasi harbiy tibbiy xizmatning yomon tashkil 8 etilganligi sababli katta talofatlar ko‘rar edi. Buning asosiy sababi sanitariya ishlarining yomonligi, tibbiy yordamni tashkil etishdagi kamchiliklar edi. Florens Naytingel va uning safdosh- lari bunga qarshi ish boshlab, birinchi galda sanitariya sharoit- larini yaxshiladilar. Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemor- larni alohida joylashtirib, bu kasalliklarni boshqa yaradorlarga tarqalishini oldini olish choralarini ko‘rdilar. Florens Naytingel va uning ko‘ngillilari sa’y-harakati tufayli o‘lim ko‘rsatkichini 42% dan 2%ga tushdi. Urushdan so‘ng Florens o‘z faoliyatini davom ettirib, tibbiy xodimlarini tayyorlash va hamshiralik ishi- ning ahamiyati to‘g‘risida kitoblar, maqolalar yozdi. U 1880- yilda Londonda avliyo Foma kasalxonasi qoshida hamshiralar maktabini ochdi. Buyuk Britaniya ayollari orasida Florens Naytingelning obro‘si baland edi. Florens Naytingel 1910-yilda 90 yoshida vafot etdi. Har yili 12-may Florens Naytingel tug‘ilgan kuni uning xotirasi uchun «Hamshiralar kuni» sifatida nishonlanadi. Hamshiralik ishida qahramonlik ko‘rsatgan tibbiy xodimlar uchun Florens Naytingel nomidagi mukofot ta’sis etilgan. Bu mukofot asosan Qizil Xoch va Qizil Yarim Oy faollariga beriladi. Hozirgi kungacha 1000 ga yaqin tibbiy xodimlar ushbu mukofot bilan taqdirlanganlar. O‘zbekistonlik Salima Kublonova, Rixsixon Mo‘minova, Antonina Pixteyeva, Matluba Eshonxo‘jayevalar ushbu yuksak mukofotga sazovor bo‘lganlar. Yüklə 1,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|