O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Mavzu -6: Psixoanaliz.

Reja:
1. Freydizm maktabi.

2. Gipnoz haqida tushuncha.
3. Ong va ongsizlik haqida tushuncha.
4. Shaxs tuzilishi Freyd talkinida.


Gipnoz
Gipnotik xolat (gipnoz) - uygoklik bilan uykuga utish orasidagi chala uyku xolatidir. Bosh miya postlogining bir kismi tormozlanib,chet ta’surotlarni idrok etilmasdan kolishiga sabab bo`ladi,bosh miya pustlogining boshka kismlarida gipnotik fazalar- barobarlashtiruvchi faza paradoksol, ultrapadoksol fazalar karor topadi. Psixologning inontirib aytganlari patsiyent dikkatini chalgitadigan chet va tankidiy fikrlarga tuknaщ kelmasdan, "yengilmas harakat kasb etadi.Kasalni gipnoz kilishni kupgina usullari bor. Eng muximlarini keltirib utamiz.Odam uxlab uxlab ketayotganini tasvirlovchi bir ’ildagi kiska jumlalarni bir oxangda takrorlab turish yuli bilan bemorni uxlatib kuysa bo`ladi(suz bilan uxlatish).Masalan:" Butun a’zoyi badaningiz tin olib, muskullaringiz bushashib turibdi.Atrofingiz jimjit.Butun badaningiz, yayrab ketayapti. Kuzlaringiz yumilib ketayapti.Kul va oyoklaringiz ogir tortib,juda uykungiz kelayapti. Fikrlaringiz xiralashib, chalkashib kelmokda. Hamma gam - tashvish va xayajonlar sizni tark etgan.Mudrok bosib , orom olmokdasiz.Sizni tobora kuprok … tobora kuprok uyku bosmokda.Uxlay koling … uxlay koling…"
Gipnotik xolat yuzaki,urta va kattik gipnozga bulinadi. Yuzaki gipnoz kuz kovoklari va kul- oyoklar ogir tortib, mudrok bosadigan,kupincha puls va nafas siyraklanib koladigan xolatdir Gipnoz seansidan keyin kasal bulib utgan hamma xodisalarni eslab koladi.
Urtacha gipnoz- yengil uykudir, kasal kuzuni ochaolmaydi, suz bilan ta’sir kurstib, harakat sferasi (suz ta’siri bilan vujudga keltirilgan parezlar, giperkenizlar,katalepsiya ) bilan sezgi sferalarida (anisteziya , giperesteziya) uzgarishlar keltirib chikrishi mumkin.urtacha gipnozdan keyin ham seans vaktida ruy bergan xodisalar xotirada saklanib koladi.
Kattik chukur gipnoz (boshkacha aytganda somnambulizm, lotincha samnus- uyku va ambulore-yurmok, ya’ni uykuda yurmok suzaridan olingan)- ruyirost gipnotik uykudir.
Davo maksadida gipnoz xolatidan ikki xil - uz xolicha foydalanish va gipnoz vaktida suz bilan ta’sir kursatish inontirish uchun foydalanish mumkin.Gipnoz vaktida inontrishdan foydalanish usuli kuprok qo`llaniladi.Suz bilan ta’sir kursatib,ishontirish ipperativ (buyurivchi ) va izoxlovchi (tushuntirib beruvchi) ta’sirga bulinadi.Ikkinchi xolda inontirish sabab , vajlarni kursatib berib, kasalga tushuntirish, unda ishonch xosil kilish bilan birga olib boriladi.
Abu ali Ibn Sinoning psixologik karashlari
Ibn Sino 980 yili buxoro yakinidagi Afshona kishlogida tugildi. Yosh Ibn Sinoning Buxorodagi hayoti uning ilm jixatdan shakllanishiga katta ta’sir kursatdi. 999 yilda Buxoro Koraxoniylar tomonidan bosib olindi.Ibn Sino 1002 yili Xorazmga ketadi.Bu yerda uz davrining yetuk olimlari bulgan Abu Rayxon Beruniy , Masixiy , ibn Irok , Abu Xayr Hammor kabilar bilan mulokatda bo`ladi. Maxmud Gaznaviy boskinchilik urushlarini kuchaytirib , Xorazmga xuruj kila boshlagach, Gaznaviy ta’kibidan kochib Ibn Sino Eronning turli shaharlarida yurishga majbur bo`ladi. Umrining yarmida Hamadonda saroy tabibi va vazirlik lavozimida xizmat kilib, shu yerda 1037 yil 18 iyunda 57 yoshda vafot etadi. Ibn Sino 450 dan ortik asar koldirdi, shulardan 190 ga yakini falsafa, mantik , psixologiya , axlokshunoslik , va ijtimoiy - siyosiy masalalarga bagishlangandir. Bizgacha Ibn Sino asrlarining 100 tachasi yetib kelgan. Ibn sinoning bilish haqidagi ta’limoti xususan xissiy bilish sezgilar, sezgi haqidagi fikrlarni uning "Tib konunlari " asarida inson fizologiyasi va psixologiyasi asosida talkin etiladi. Ibn Sino sezgini tashki va ichki sezgilarga ajratdi. Tashki sezgi insonni tashki oalm bilan boglaydi, ular 5ta - kurish, eshitish tam-maza bilish, xid va teri sezgisi. Bo`lar insoning ma’lum organalari- teri, kuz,ogiz,burun,kulok bilan uzviy boglik.
Ichki sezgilar- bu umumiy taxmin etuvchi, ifodalovchi, eslab koluvchi ( xotira ), tasavvur etuvchi sezgilardir. Buichki sezgilar tashki sezgilar asosida shakllanib tashkaridan olingan ayrim sezgilarni umumlashtirish, uni kabul etish, xorirada saklash sung tasavvur etish uchun xizmat kiladilar.Tibbiyotni chukur urganish asosida Ibn Sino miyani barcha sezgilaridan boruvchi nerv markazi, umuman inson nerv sistemasining markazi ekanligi haqidagi ta’limotni olga surdi.
Inson tana va jondan tashkil topadi , miya jonni boshkarib turuvchi markazdir. Ibn Sino fikricha, usimliklar va hayvonlar , inson ham kandaydir uzi xos ichki kuchga -jonga egadir.Inson joni -eng oliy vayetukdir , ya’ni ufikrlash xislatiga egadir va mavxum tushunchalarni uzlashtirish, maksadli harakatlarni amalga oshiri kobiliyatiga egadir. Akl, demak inson jonining oliy darajasidagi ifodasidir.
Mavjudodning mohiyatiini bilish inson joni, tafakkurini dunyoviy akl bilan kushilishi asosida vujudga keladi, ya’ni dunyoviy akl inson aklning faolligini, bilishdagi muaffakiyatlarni ta’minlaydi. Inson bilimlarini hammasi ham tashki sezgilar yordamida kulga kiritilmaydi, boshlangich sezgi orkali bilb bulmaydigan aksiomalar, akidalarni inson tafakkuri dunyoviy akldan oladi.Yani dunyoviy akl inson aklining tula va barkamol bo`lishi uchun imkon yaratadi. Dunyoviy akl insonda akliy kuch va muxokama, muloxaza kuvvatlarining shaklanishida ishtirok etadi. Bu kuvvat esa insonga xos bulgan mantikiy tafakkur vujudga kelishida xal etuvchi rol uynaydi.