O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus

To'siq qurilmalari.
To'siq qurilmalari o'zining tuzilishi jihatidan soddaligi 
va ishonchliligi sababli mashina va mexanizlarning xavfli zonalardan 
himoyalanishda keng qo'llaniladi. Ular xavfli faktor bilan inson orasida 
ishonchli to'siq hosil qilib, ishchi harakatining to'g'ri va noto'g'ri bo'lishiga 
qaramasdan jarohatlanishdan saqlaydi.
Bundan tashqari, to'siqlar ish jarayonida qo'qqisdan otilib ketgan metall 
zarralari, detal qismlari va instrumentlaridan, ish joyini changlanish va 
gazlanishdan ham saqlaydi. 
To'siqlar konstruktiv tuzilishiga va ishlatilish funksiyasiga ko'ra turli xil 
bo'ladi. Ular doimiy yoki vaqtinchalik bo'lishi mumkin. 
Doimiy to'siqlar mashina yoki mexanizmlarning ajralmas qismi 
hisoblanadi. Masalan, uzatmalar qutisi, tishlashish muftasi va tormoz 
qurilmlarining korpuslari doimiy to'siqlar tarkibiga kiradi. Bundan tashqari, 
doimiy to'siqlar qo'zg'aluvchan va qo'zg'almas ko'rinishda ham bo'ladi.
Qo'zg'almas to'siqlar ish vaqtida ishchini xavfli faktorlardan ishonchli 
himoya qiladi, ular faqat mashinani ta'mirlash yoki uning texnik xizmat ko'satish 
vaqtlardagina echib olinishi mumkin. Bunday to'siqlar o'rnatilgan mashina va 

---

58 
mezanizmlarda texnologik jarayoni borishini kuzatsh mumkin emasligi asosiy 
kamchilik hisoblanadi. 
Qo'zg'aluvchan to'siqlarni esa qo'shimcha jarayonlarni, jumladan, ish 
asboblarini almashtirish, ishlov beriladigan buyumni o'lchash, rostlash ishlarini 
bajarishda engil echib olish yoki boshqa tomonga surib qo'yish mumkin bo'ladi.
Vaqtinchalik to'siqlar asosan nostansionar ishlarni bajarishda ishlatiladi. 
Qo'zg'aluvchan to'siqlarga ko'chma chiziqlar, pardalar va ekranlarni misol qilish 
mumkin. Bunday to'siqlarga elektr payvandchining ish joyi to'siqlari, quduqlar, 
o'ralar, chuqurliklar oldiga o'rnatilgan to'siqlar misol bo'lishi mumkin.