O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

 omillar
hisobiga ham ro‗y berishi, bu omillar esa yalpi taklif 
egri chizig‗ini o‗ng yoki chap tomonga siljitishi mumkin. 
Bahoga
bog‗liq bo‗lmagan omillar
nig xususiyati shundaki, ular mahsulot 
birligiga ketgan xarajatlarga bevosita ta‘sir qiladi va shu orqali jami 
taklif egri chizig‗ining siljishiga sabab bo‗ladi.
Bu omillarga texnologiyalardagi o‗zgarishlar, ishlab chiqarish 
omillari miqdorining o‗zgarishi, resurslar baholarining o‗zgarishi, 
firmalarni soliqqa tortishdagi o‗zgarishlar boshqalar kiradi. 
 
5.4. AD-AS modelida makroiqtisodiy muvozanat
 
AD va AS egri chiziqlarining kesishish nuqtasi ishlab 
chiqarishning muvozanatli hajmi va baholarning 
muvozanatli 
darajasini belgilaydi. Baholarning muvozanatli darajasi deganda 

---

64 
baholarning shunday darajasi tushuniladiki, unda jami talab va taklif bir-
biriga mos kelishi yoki teng bo‗lishi kerak. Moodleda makroiqtisodiy 
muvozanatga erishish mexanizmini dastlab oraliq kesmada ko‗rib 
chiqamiz (5.3.-chizma). Dastlab muvozanat ye nuqtasida o‗rnatilgan. 
Baholarning muvozanatli darajasi va yalpi ishlab chiqarish hajmining 
muvozanatli hajmlari mos ravishda Pye va Yye lar bilan belgilangan. 
Nima uchun Pye narxlarning muvozanatli darajasini va Yye esa yalpi 
ishlab chiqarishning muvozanatli hajmiini bildirishini ko‗rsatishimiz 
uchun baholarning muvozanatli darajasi Pye emas, balki P1 deb 
hisoblaymiz.
5.3.-chizma. 
Yalpi taklif egri chizig‗ining oraliq kesmasidagi muvozanat 
P AS 
Pe
ye 
P1
AD 
Y
Y 1 Y e Y 2
Baholar darajasi P1 bo‗lgan vaziyatda ishlab chiqaruvchilar yalpi 
ishlab chiqarish hajmini Y 1 miqdoridan oshirmaydi. Iste‘molchilar 
baholar darajasi P1 bo‗lganda mahsulotlarni Y 2 darajada sotib olishga 
tayyor turadi. AD>AS bo‗lganligi tufayli iste‘molchilar o‗rtasidagi 
raqobat baholar darajasini Pye gacha suradi. Baholar darajasining P1 dan 
Pye gacha ko‗tarilishi ishlab chiqarish hajmini Y 1 dan Ye gacha 
oshirishga va iste‘molchilar talabini Y2 dan Ye gacha kamayishga olib 
keladi. Natijada AD va AS egri chiziqlari ye nuqtada kesishadi. 
Demak, aynan Pe baho baholarning muvozanatli darajasi va ye 
muvozanat nuqtasidir. 

---

65 
5.4-chizmada yalpi talab egri chizig‗i yalpi taklif egri chizig‗ini
bilan keyns kesmasi kesishadigan vaziyat tasvirlangan. Bunday 
vaziyatda makroiqtisodiy muvozanat nuqtasi baholar darajasi bir xil 
turganda ham o‗zgaradi. Buni tushunish uchun avvalo yalpi ishlab 
chiqarishning muvazanatli hajmini Yye va muvozanatli baholar 
darajasini Pye bilan belgilaymiz.