O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

akselerator modeli
aks ettiradi: 
I = f(Y)
, ya‘ni investitsiyalar (I) YaMM (Y) ning funksiyasi ekan. 
Akselerator modelining to‗liqroq ko‗rinishi quyidagicha bo‗ladi: 
I = Ireja+ γY 
bu yerda: Ireja – rejalashtirilgan investitsiyalar; Y – YaIM 
(daromad) hajmi. 
Δ I It –I t-1 
γ = ------ = ------------
Δ Y Yt - Yt-1
Akseletator modelini hisobga olib, investitsiya funksiyasini 
quyidagicha yozish mumkin: 

---

79 
I = e - dR + γY 
YaIM hajmi oshishi korxonalar foydasining ko‗payishiga olib 
keladi. Korxona foydasi investitsiyalarning manbai ekanligini hisobga 
olsak, bu holatda investitsiya xarajatlari oshadi. YaIM hajmi pasayib 
ketganda esa, ya‘ni iqtisodiy faollik pasayishi sharoitida bo‗sh turgan 
quvvatlar mavjudligi tufayli, investitsiya xarajatlari pasayib ketadi. 
Ammo YaMMning davriy tebranishlari, innovatsiyalarni doim ham bir 
tekisda bo‗lmasligi, uskunalarni uzoq muddat xizmat qilishi, iqtisodiy 
kutishdagi xavflar tufayli investitsiyalar hajmi barqaror bo‗lmaydi. 
Daromad o‗zgarishining investitsiya hajmining o‗zgarishiga 
bog‗liqligini aniqlash uchun indikator sifatida 
investitsiya multiplikatori
(M) ishlatiladi. Multiplikator (multiplikator, koeffitsient) atamasi 
iqtisodiy nazariyaga 1931 yilda ingliz iqtisodchisi R.Kan tomonidan 
kiritilgan. U investitsiyalarning ko‗payishi bilan milliy mahsulot yoki 
daromadning o‗sish hajmini ko‗rsatadi. Quyidagi formula bo‗yicha 
hisoblanadi: 
ΔYaMM 
M = ------------100 
 Δ I 
bu yerda: ΔYaMM - YaMM hajmining o‗zgarishi; ΔI - 
investitsiyalar hajmining o‗zgarishi. 
Multiplikator samarasi
shundaki, investitsiyalarning ko‗payishi 
investitsiyalarning dastlabki o‗sishidan kattaroq hajmga milliy mahsulot 
yoki daromadning o‗sishiga olib keladi.