O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

Investitsiya 
subyektlari
: 
hukumat, 
firmalar, 
banklar, 
uy 
xo‗jaliklari, jismoniy shaxslar, xorijiy tashkilotlar va davlatlar. Ular 
investorlar deb nomlanadi va ichki va tashqi deb tasniflanadi. 
Investitsiya ob'ektlariga
pul qo‗yiladigan joylar kiradi: moddiy 
ishlab chiqarish, ijtimoiy va madaniy ob'ektlar, ishlab chiqarish va 
ijtimoiy infratuzilma va boshqalar. 
Investitsiyalarning turli guruhlash mumkin. Makroiqtisodiy 
tahlilda eng ko‗p duch kelinadigan guruhlashda investitsiyalar 
investitsiyalash obyektiga ko‗ra uch turga bo‗linadi. 
1. 
Ishlab chiqarish investitsiyalari
(yangi bino va inshootlarni 
qurish, yangi uskunalar, texnika va texnologiyalarni sotib olish); 
2. 
Tovar-moddiy zahiralariga investitsiya
(xom ashyo va 
materiallarni qo‗shimcha sotib olish); 
3. 
Uy-joy qurilishiga investitsiya
(uy-joy va ijtimoiy ob'ektlarni 
qurish); 
4. 
Inson kapitaliga investitsiya
(ta'lim, sog‗liqni saqlash, kasb-
hunar ta'limi va hokazolarga). 
Investitsiyalar 
yo‗naltirilganligi 
va 
ulardan 
foydalanish 
xususiyatiga qarab, ular real va moliyaviy bo‗linadi. 
Haqiqiy investitsiyalar
- bu ishlab chiqarish vositalari, moddiy 
boyliklar va zaxiralarni ko‗paytiradigan iqtisodiy faoliyatga sarmoyalar. 
Moliyaviy investitsiyalar
- bu aktsiyalarga, obligatsiyalarga, 
veksellarga va boshqa qimmatli qog‗ozlar va moliyaviy vositalarga 
investitsiyalar. Ular real sarmoyalarning qo‗shimcha manbalarini 
kengaytiradilar. 
Mulkchilik shakliga ko‗ra xususiy va davlat investitsiyalari 
farqlanadi. 
Xususiy investitsiyalar
- bu nodavlat korxonalariga (yangi qurilish, 
uskunalar sotib olish va boshqalar) investitsiyalar. 
Davlat investitsiyalari
- bu davlat sektoriga sarmoyalar 
(aeroportlar, temir yo‗llar, metro va boshqalar). 

---

76 
Makroiqtisodiy tahlilda investitsiyalar dinamikasini belgilovchi 
omil sifatida real foiz stavkasi qaraladi. Real foiz stavkasi ortishi bilan 
investitsiyalar hajmi kamayishini kuzatishimiz mumkin. Chunki 
investorlar uchun qarz bahosi ortib, ular ko‗rsatadigan foyda normasini 
pasaytirib qo‗yadi. 
Avtonom investitsiyalarning grafigi investitsiyalar hajmi foiz 
stavkasi 
dinamikasiga teskari proporsional tarzda 
o‗zgarishini 
ko‗rsatadi.
Avtonom invstisiya funksiyasi quyidagi ko‗rinishga ega: 
I = e - dR 
Bu yerda: I – avtonom investitsiya xarajatlari; 
e – foiz stavkasi 0 ga teng to‗lgandagi investitsiya xarajatlarining 
maksimal hajmi. U tashqi iqtisodiy omillar, resurs imkoniyatlari, yer, 
foydali qazilma boyliklari va boshqalar bilan belgilanadi; 
R – real foiz stavkasi; 
d – investitsiyalarning real foiz stavkasi dinamikasi o‗zgarishga 
ta‘sirchanligini miqdoriy belgilovchi empirik koeffisiyent.