O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti



Yüklə 2,04 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə55/130
tarix05.08.2023
ölçüsü2,04 Mb.
#138767
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   130
0965b06b4c4ef79561f97b127eeb318f MAKROIQTISODIYOT

Klassik 
dixotomiya 
konsepsiyasida – ikki parallel bozor, real va pul bozori 
alohida-alohida amal qiladi, ular o‗rtasidagi muvozanat avtomatik 
barqarorlashtirgichlar orqali ta‘minlab turadi deb hisoblanadi.


81 
Pul bozori investitsiya va jamg‗armalar tengligini hamda to‗liq 
bandlik sharoitini ta‘minlaydi. Faqatgina, ishsizlikning tabiiy darajasida 
«ixtiyoriy‘ ishsizlik bo‗lishi mumkin, deb hisoblashadi. Bu shuni 
bildiradiki, AD va AS ning muvozanat nuqtasida ishlab chiqarish hajmi 
(Y) uning potensial hajmiga esa (Y*) teng. Iqtisodiyotda yaratilgan 
daromadlaning bir qismi jamg‗arilishi yalpi talabning yalpi taklifni 
qoplashi uchun yetishmasligiga olib kelmaydi, chunki har bir 
jamg‗arilgan so‗m tadbirkorlar tomonidan investitsiyalanadi, deb 
ta‘kidlashadi. 
Agarda, tadbirkorlar uy xo‗jaliklarining jamg‗armalari miqdorida 
investitsiya qilishsa, ishlab chiqarish hamda bandlik darajalari doimiy 
bo‗lib qoladi.
Klassik iqtisodchilar ta‘kidlashlaricha, kapitalizmning o‗ziga xos 
pul bozori mavjud va bu bozor jamg‗arma va investitsiyalarning 
tengligini ta‘minlaydi. Bunda tenglashtiruvchi omil rolini foiz stavkasi 
o‗taydi (7.1-chizma). Shuning uchun ham to‗liq bandlik mavjud bo‗ladi. 
Bu iqtisodchilar davlatning iqtisodiyotga aralashuvi qisqa muddatli 
samara bersada, uzoq muddatga, oxir-oqibat bozor iqtisodiyotining 
tabiiy harakat 
mexanizmiga notabiiy aralashilganligi uchun, salbiy oqibatlarga 
olib keladi deb hisoblashadi. 
 
7.1-chizma.
Jamg‗arish-investitsiya grafigi

S

I I, S
I=S
 


82 
7.2.
 
Keynsning makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi asoslari
1936 yili ingliz iqtisodchisi Jon Meynard Keyns kapitalizm 
iqtisodiyotiga yangi, ish bilan bandlik nazariyasini kiritadi. U o‗zining 
«Pul, foiz va ish bilan bandlikning umumiy nazariyasi‘ asarida yangicha 
iqtisodiy muvozanat nazariyasini izohlab berdi. 
Keyns makroiqtisodiy muvozanatga to‗liq bo‗lmagan bandlik 
sharoitida ham erishish mumkinligini, to‗la ish bilan bandlik qonuniy 
holat emasligini, balki tartibga solinmagan iqtisodiyotda tasodifiy ro‗y 
berishigina mumkinligini isbotlab berdi. Shuningdek, bu nazariyada 
iqtisodiyotdagi tebranishlar faqat urush, tabiiy ofat va shu kabi 
vaziyatlargagina bog‗liq emasligini, balki u tinchlik yillarida ham ichki 
omillarning salbiy oqibatlaridan kelib chiqishi mumkinligi asoslagan. 
Ishsizlik va inflyatsiyaning kelib chiqishi investitsiya va jamg‗armalarga 
bevosita bog‗liq. Narxlarning oshishi va ish haqining pasayishi boshqa 
salbiy omillar bilan birga iqtisodiyotning beqarorligiga olib keladi. 
Bunday 
nomutonosibliklar 
rejalashtirilgan 
investitsiyalar 
va 
jamg‗armalarning bir-biriga mos kelmasligi tufayli ro‗y beradi.
Bunga 
sabab 
birinchidan, 
jamg‗arish 
va 
investitsiyalash 
to‗g‗risidagi qarorlarni har xil guruhlardagi odamlar turli maqsadlarda 
qabul qilishi bo‗lsa. ikkinchidan, jamg‗aruvchilar va investorlarni 
jamg‗arish va investitsiyalashga turlicha sabablar undaydi. Keynschilar 
fikricha, jamg‗arma va investitsiyalar bitta omilga bog‗liq bo‗lmagan 
holda turli sabablar asosida amalga oshiriladi. Masalan, kishilar qiymati 
o‗zining ish haqi miqdoridan ortiq bo‗lgan mahsulotlarni sotib olish 
uchun, masalan avtomobil yoki televizor xarid qilish uchun 
jamg‗arishadi. Jamg‗armalar biror shaxs yoki oilaning kelajakdagi 
iste‘molini qondirish maqsadida, ya‘ni, uy xo‗jaliklari oila boshlig‗ining 
nafaqaga chiqqandan keyingi hayotini yoki bolalari kelajagini 
ta‘minlash maqsadida amalga oshiriladi. Bundan tashqari jamg‗armalar 
tasodifiy 
vaziyatlarda 
foydalanish 
maqsadida 
ham 
amalga 
oshiriladi.Investorlarni investitsiya qilishga undovchi sabablar esa foiz 
stavkasi bilan birga kutilayotgan sof foyda normasi hamdir.Klassiklar 
nazariyasi bo‗yicha jamg‗arma va investitsiyalar miqdorini aniqlaydigan 


83 
asosiy omil foiz stavkasi hisoblanadi. Agarda, u oshsa, uy xo‗jaliklari 
kamroq iste‘mol qilib, ko‗proq jamg‗arishga harakat qilishadi. Uy 
xo‗jaliklarida 
jamg‗armalarning 
ko‗payishi 
kredit 
narxlarining 
kamayishiga olib keladi. Bu esa o‗z vaqtida investitsiyaning o‗sishini 
ta‘minlaydi.
Keynschilar fikricha esa, foiz stavkasi emas, balki aholining 
ixtiyoridagi daromadi iste‘mol va jamg‗arish dinamikasini belgilab 
beradi. Keltirilgan nazariy asoslarga tayangan holda Keyns o‗zining 
makroiqtisodiy muvozant modelini ishlab chiqdi. 

Yüklə 2,04 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   130




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin