O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta

Davriy o’sishdan doimiy o’sishga o’tish jarayonida hujayra miqdorining o’zgarishini

ko’rsatuvshi shizma

I-faollanish davri; II-barqarorlik davri.
Uzluksiz o’stirish jarayonida yratilgan rejim, y’ni suyuqlanish tezligi bilan solishtirma o’sish tezligi teng kelgan vaqtda, bu holatni kirib kelayotgan yngi ozuqa muhiti bilan bir tekisda saqlab turish va nazorat qilish zarur. Ammo mikroorganizmlarni doimiy o’stirish tizimi o’z-o’zini boshqarish imkoniytiga egadir.

Agar yratilgan barqarorlik holati suyultirish tezligi orqali buzilganda qanday o’zgarishlar ruy berishi mumkin?,- degan savol tug’iladi. Ozuqa muhitining tarkibi yoki uni fermentyorga uzatish tezligi o’zgarganda, tizimning barqarorligi buziladi hamda shunga aloqador holda barqaror muammolar vujudga keladi (bir qator biokimyoviy jarayonlarning ko’rsatkishlari o’zgarib ketadi).

Aytaylik suyulish tezligi, mikroorganizmlarning solishtirma o’sish tezligidan kam bo’lib qoladi, y’ni D. Bunday holatda  - D farqi musbat kattalikka ega bo’ladi. SHuning ushun ozuqa muhitining fermentyorda saqlanib qolishi oshadi, bu esa o’z navbatida biomassaning miqdorini (X) sekin oshib borishiga olib keladi, natijada, ozuqa muhitidagi moddalar miqdori kamaydi va hosil bo’ladigan mahsulot miqdori oshadi. Bularning esa hammasi o’z navbatida o’sish tezligiga salbiy ta’sir ko’rsatib, ushbu ko’rsatkish pasay boradi. Oqibatda, 

- D nolga qarab intila boradi, avvalgi ko’rsatkishlardan yuqoriroq (ko’proq) miqdorda barqarorlashadi.

Agar suyulish tezligi mikroorganizmlarning solishtirma o’sish tezligidan baland bo’lsa (D),  - D manfiy kattalikka ega bo’ladi va oqibatda tizimdagi biomassa miqdori pasay boshlaydi. Ozuqa muhitidagi moddalar kamroq sarf bo’lib, ularning miqdоri oshib boradi. Natijada fermentyor tizimida yngi, y’ni ozuqa moddalarning miqdori balandroq, biomassa miqdori kamroq bo’lgan barqaror rejim hosil bo’ladi.

SHunday qilib, fermentyorga kiradigan ozuqa muhiti ko’rsatkishlarini o’zgartirish orqali (ozuqa muhiti tarkibini o’zgartirish, fermentyorga quyish miqdorini o’zgartirish va x.k) orqali hujayra - muhit tizimida o’rnatilgan barqarorlikni bir holatdan ikkinshi holatga o’zgartirish mumkin. YUqorida keltirilgan fikr va mulohazalar asosida shuni ta’kidlash lozimki, doimiy o’stirish jarayonlari eng yuqori solishtirma o’sish tezligi doirasida o’z- o’zini boshqarish xususiytiga ega ekan. Suyulish tezligi eng yuqori solishtirma o’sish tezligidan baland bo’lganda (D_maks), ma’lum vaqtdan so’ng fermentyorda mavjud bo’lgan mikroorganizmlarning hammasi yuvilib, shiqib ketadi.

Uzluksiz o’stirishning eng ahamiytli ko’rsatkishlardan biri hosildorlik bo’lib, suyulish tezligi va biomassa miqdori hosilasi sifatida aniqlanadi: P q Dx

Eng ko’p hosildorlik, suyulish tezligi eng baland bo’lgan nuqtada namoyon bo’ladi. YUqorida ko’rsatib o’tilganidek, bu ko’rsatkish yuvilishga yqin nuqtadagi sharoitda kuzatiladi.