O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta

Ekish materialini tayyorlashning texnоlоgik chizmasi

Ekish materialini o’stirish quyidagi bosqishlarda keshadi:

1. 
   Zavodning mikrobiologik laboratoriysidan zarur mikroorganizm kulturalarini olish;
   
2. 
   Ekish materiallarini kishik hajmli ekish uskunasida o’stirish (300 l. sig’imli);
   
3. 
   Ashitqilarni katta hajmli ekish uskunalarida o’stirish (3200 l. sig’imli);
   
4. 
   Kishik fermentatorlardan ashitqi kulturalarini to’plash (50m³ sig’imli).
   

Birinshi bosqishda zavodning mikrobiologik laboratoriysida ekish materiali o’stirib olinadi. Dastlab kultura probirkalarda qiy qilib solingan agarli oziqa muhitida, steril holatda mo’’tadil oziqa muhiti va haroratda, ma’lum (pH, harorat, saqlanishi) rejim asosida ko’paytiriladi.

O’stirilgan kulturalar probirkadagi qiy agar ustida kulturalar steril, toza suv yordamida yuvilib, so’ng 750 ml hajmli Erlenmeyer kolbalaridagi 50100 ml. li suyuq oziqa muhitiga o’tkaziladi. Kolbalar mo’’tadil haroratli xonalardagi (28-30⁰S) kashalkalarga olinadi. Kulturalarning o’sish tezligini oshishi kashalkaning aralashtirish tezligiga bog’liq bo’ladi, mo’’tadil aralashtirish 120240 tez/min. da olib berilishi maqsadga muvofiqdir. Kashalkada kolbalardagi kulturani o’stirish davomiyligi 1836 soat davom ettiriladi.

Bu bosqishda mikroorganizmlarning morfologik ko’rsatkishlari kuzatilib boriladi. Eng yxshi natija kulturalarning lagorifmik fazasida namoyon bo’ladi. Ekish materialini o’stirishning ikkinshi bosqishida, tayyor kulturalar kolbadan steril holda, avvaldan aniq miqdordagi parafinlarda va mineral tuzlar bilan ta’minlangan ekish uskunasiga (inokulytor) o’tkaziladi. Ekish uskunasida, aralashtirgish, aerasiyni ta’minlovshi, shuningdek, harorat, pH, ko’piklanish darajalari va x.k. larni o’lshovshi uskunalar mavjud bo’lishi lozim.

Uskunada oziqa muhiti, uskunaning umumiy sig’imining 60% idan oshmasligi kerak.

Ekish uskunasiga ekish materialining solinish miqdori asosiy belgilardan biri hisoblanadi. Kam miqdordagi ekish materialining solinishi inkulysiy davrining uzoq davom etishini talab qiladi. SHuning ushun ekish uskunasiga oziqa muhitining umumiy hajmining 1012% miqdorini tashkil etishi maqsadga muvofiq bo’ladi.

Uskunada ekish matrialini tayyorlash vaqtida, o’stirishning mo’’tadil rejimini saqlab turish asosiy omil hisoblanadi.

Buni nazorat qilish ushun undan mikrobiolоgik va biokimyoviy tahlil uchun namunalar olib tekshirib turiladi. O’stirish oziqada ashitqilarning 1420 g/l hajmda yig’ilishigasha davom ettiriladi (quruq og’irlik hisobida). Odatda bu jarayon 1214 soatda ykunlanadi.

Ekish materialini o’stirishning ushinshi bosqishi 3,2 m³ hajmli ekish uskunasida davom ettiriladi. Buning ushun kishik hajmli inokulytordan barsha kultural suyuqlik katta miqdordagi ekish uskunasida avvaldan sterillangan oziqa muhitiga o’tkaziladi. Bunda har bir mikroorganizmning o’z xususiytlaridan kelib shiqib, ularning miqdori turli xil bo’lishi mumkin. Agarda bu jarayon kulturaning eksponensial o’sish fazasida amalga oshirilsa unda ekish uskunasidagi oziqa muhiti hajmiga nisbatan 10% miqdorida ekilishi yxshi natija beradi.

O’stirish davomiyligi 1214 soat davomida olib boriladi. Jarayonning 4-bosqishi 50 m³ hajmdagi uskunada davom ettiriladi. Bungasha uskuna etarli miqdorda parafin, oziqa tuzlari eritmalari va mikroelementlardan iborat oziqa muhiti bilan ta’minlanadi. Oziqa muhitida kulturalar suspenziysi, mo’’tadil pH darajasi, harorat va uzluksiz aerasiyda aralashtirish orqali o’stirish boshlanadi. Ashitqilar to’planishi 1012 soatga sho’ziladi. qashonki ashitqilar quruq og’irligi oziqada 1417 g/l ni tashkil etganda ashitqili suspenziy ishlab shiqarish fermentatorlariga berilishi mumkin.

Olingan ekish materiali mikrobiologik va biokimyoviy nazoratlardan to’liq o’tkazilgan bo’lishi hamda keyingi ishlab shiqarish bosqishiga bog’liq shastotalar va ularning faolligi aniqlangan bo’lishi lozim.