O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta

Himoy muhiti

Hujayra liofilizasiysida himoy yoki suspenziy muhitining tarkibi ayniqsa muhim ahamiytga egadir. Birinshi ishlarda bakteriyni sho’rvada (bulonda) yoki sutda liofilizasiy qilishgan, ularni himoy muhiti sifatida foydalanilgan. Distirlangan suvda yoki fiziologik eritmada liofilizasiy qilingan mikroorganizmlar hayot faoliyti past bo’lgan va yomon saqlangan. Aniqlanishisha protektorlik (himoy muhiti) xossasiga murakkab moddalar: qon zardobi, oqsil zardobi, jelatina, sut, sho’rva, dekstrin, kraxmal, polietilenglikol, polivinilpirrolidin va peptonlar egadirlar.

Mikroorganizmlarni saqlash muhitida himoy vositasi sifatida oddiy moddalar: glyukoza, saxaroza, galaktoza, natriy glutamat, natriy aspartat va ayrim boshqalar ham xizmat qilishi mumkin. Ko’pinsha murakkab muhit qo’llaniladi: 1% jelatin q 10% saxaroza; yog’sizlantirilgan sut q 7,5% glyukoza; 75% ot zardobi q 25% sho’rva q7,5% glyukoza; 2% dekstrin q0,5% ammoniy xlor q0,5% tiomoshevina q 0,5% askorbin kislota; buzoq zardobi q 5% mezoinozit; 10% quruq sut kukuni q 1% natriy glutamatlardir.

ßxshisi bir vaqtda ikkita-ushta himoy muhitidan foydalanish kerak. Himoy muhitining ta’sir mexanizmi aniq emas, ular haqida turli xil gepotezalar mavjuddir.

Liofilizasiy qilish ushun himoy muhitidagi (sut q 5% laktoza q 5% saxaroza) mikroorganizmlar konsentrlangan suspenziysini (10⁹10¹⁰ hujayra/ml) 0,2 ml dan shisha ampulaga quyiladi. Ampula -20 -24⁰S gasha sovutiladi, bir vaqtning o’zida 20, 26⁰S sublimator haroratida, -45⁰S, -60⁰S refrijeneratorda, vakuumda 1x10^-3 (0,110,07 mm simob ustunida) muzlatish, quritish muddati 56 saot, yna oxirigasha quritish- 2 soat. Ampula vakuum ostida kavsharlanadi va 4⁰S da qorong’ida saqlanadi.

Liofillangan hujayra vakuum ostida yoki havoga nisbatan inert gazlar (argon, neon, geliy, kripton) atmosferasida yxshi saqlanadi. Kislorodning zaharli ta’siri natijasida bo’sh radikallarning hosil bo’lishi hujayra membranasini buzilishi bilan korrelysiy hosil qiladi. Liofillangan kulturani yxshisi 46⁰S haroratda saqlash kerak. Ko’pgina tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, saqlash haroratini 18⁰S dan 37⁰S gasha ko’targanda hayot faoliytini saqlab qolgan hujayra soni kamaydi.

quritilgandan keyin qolgan suv miqdori birdaniga liofilizasiydan keyin hujayrani faqat hayot faoliytigagina ta’sir qilib qolmasdan, saqlash vaqtidagi nobud bo’lish tezligiga ham sababshi bo’ladi. qolgan suvni mo’’tadili (26%) mikroorganizm quritilgan muhit tarkibiga qarab, saqlash atmosferasiga, mikroorganizmlar fiziologik

holatiga va turiga qarab o’zgarishi mumkin. Haddan tashqari quritish (0,51,5% dan past namlikkasha) hujayrani hayot faoliytini yo’qotadi.