O’zbekiston respublikasi o’rta maxsu va oliy ta’lim vazirligi

108-rasm. O’mrov suyagining akromial tomonidan tulik chikishida bemorning tashkh ko’rinishi.
T a sh x i s. O’mrov suyagi tush oldi yonidan chikd.anda o’mrov-to’sh birikma-sining assimetriyasi aniqlanadi. Shi-kastlangan tomonda o’mrovning ichki tomoni to’sh yuqori chiqib turadi, elka usti qisqaradi. To’sh orqasi chikkhnda bu simptom, ayniksa, yaxshi bilinadi (107-rasm). Paypaslaganda to’sh suyagi bilan o’mrov xarakatlari chegaralangan. O’mrov suyaganing to’sh qismidan chiqishini faqat jarroxlik yo’li bilan davo-lanadi.

O’mrov suyagining distal qismi-dan chiqishi akromial ustida va akromialdan pastda bo’lishi mum-kin: birinchisida o’mrov kurakning akromial o’simtasidan yuqoriga, ikkinchi xolda kurakning akromial o’simtasidan pastga suriladi (108-rasm). Akromialdan pastga chiqish kamdan-kam uchraydi, keyinrokbiz o’mrovning akromialdan yuqorida yuz beradigan chiqishini ko’rib chikamiz.

Bunday chiqishda boylam appa-rati, albatta, shikastlanadi. O’m-

rovning distal uchi kurakka ikkita: akromial-o’mrov va o’mrov-tumshuksimon boylamlar fiksastiyalangan. Bu boylamlarning shikastlanishiga ko’ra o’mrov akromial uchining to’liq va noto’liq (chala) chiqishi farq.qilinadi.

suyagi birikkan joyda chukurcha aniqlanadi. Elka bo’imidagi oriqdan

Chala chiqqanda faqat akromial-o’mrov boylami, to’liq chiqishda esa akromial-o’mrov va o’mrov-tumshuksimon boylamlar uziladi. Klinik jihatdan chala chiqish o’mrov tashki uchining oz-moz chiqib turishi, x;arakatlarda va paypaslaganda bitishma sohasida mahalliy oriq, kuzatiladi.

O’mrov suyagi to’liq chiqishining o’ziga xos belgilari elka tepa qismining kiskarishi, o’mrov tashki uchining zinapoyasimon turtib chiqishi, uning oldingi-orqa yo’nalishda ko’chishi, «klavish» musbat simptomi xisoblanadi, bunda o’mrovning akromial uchi bosilganda u o’z joyiga osongina o’tadi: agar bosish to’xtatilsa, o’mrovning tashki uchi klavish kabi yuqoriga ko’tariladi va avvalgi xolatiga keladi. Bu simptomni solom tomon bilan takkrslab tekshirish lozim. Shikastdan so’ng2-5 kunlarda sinchiklab ko’zdan kechirilganda deltasimon-to’sh egat sox,asida tumshuksimon o’simta tagida kon kuyilganini paykash mumkin.
Rentgenologik tekshirish ma’lumotlarini, odatda, tashxis tasdiklab beradi. Rentgenografiyani, albatta, bemorning vertikal xolatida oldingi-orka proekstiyada o’tkaziladi. Rentgenografiya chala va to’liq chiqish o’rtasida solishtirma tashxis o’tkazilganda, ayniksa, kimmatli ma’lumotlar beradi. Bunday x.ollarda ikkala akromial-o’mrov birikmalarini simmetrik rentgenogramma qilish lozim. Shikast-langan va solom elka tepasining akromial-o’mrov birikmasi bo’im chukurchasining kengayganligiga ahamiyat beriladi, bu akromial-o’mrov

boylami uzilganidan dalolat beradi. O’mrovning tashki uchi va kurak akromial o’simtasi bo’im yuzalarining surilishidan tashqari, tashki uchining chiqishi uchun kurakning tumshuksimon o’simtasi bilan o’mrovning pastki yuzasi o’rtasidagi masofaning uzaygani (0,5 sm dan ko’pga) xos. Bu simptom tumshukrimon-o’mrov boylami, binobarin o’mrov tashki chetining to’lik chiqishi uchun patogaomonik xisoblanadi.

D a v o l a sh. O’mrov suyaganing tashki cheti chikkeⁿ bo’lsa, uni joyiga solish oson. Buninguchun 10 ml 1% novokain eritmasibilan oriqsizlantirilgandan so’ng qo’lni 90° burchak ostida tirsak bo’imida bukish, elkani tepa-orqaga va, ayni vaktda, ikkinchi qo’l o’mrov suyagi-ning akromial tomoniga bosish kerak O’mrov suyagini joyiga solingandan keyin uni shu xolatda ushab turish goyat qiyin bo’ladi. So’nggi vaktlarda fiksastiyaningxar xil usullari ishlatiladi: StITO, Kojukeev standart shinasi, Shimbarestkiyning vint pressli bolami (109-rasm). Salnikov bo’yicha «portupeya» bolam kurak va o’mrov maxkam ushlab turadi va shikast-langan boylamlarning yaxshirok bitib ketishiga imkon beradi. Uni qo’yishning birinchi bosqichida qo’lni 90° burchak ostida buqilgan tirsak bo’imini tanaga fiksastiya qilinadi. So’ngra chikdan suyak joyiga solingandan keyin o’mrovning tashki cheti tepasiga «partupeya» tipidagi gips longeta ko’yiladi, bu kurakni va o’mrovning tashkoy chetini ushlab turadi. «Partupeya» borlaminingchekkalari ko’krak qafasidagi borlamning tagida qoladi va egilibtepaga chikadi, bundan oldingi bolamga ko’shilib ketadi. Bokpamningtortish kuchi kamaygan sayin uni alishtiribturiladi. Bemorni tez-tez kuzatib turish kerak chunki tayanch nuqtalarida (o’mrov suyagining tashki cheti, tirsak o’simtasida) ko’pincha yotokyaralar hosil bo’ladi. Odatda, bunday x.ollarda chiqish takrorlanadi. Bunday usullar chala chiqishlarda qo’llaniladi. O’mrovning to’liqchikhshlarida jarroxlik amaliyoti bajarilib, uni dastlabki 7 kun mobaynida o’tkazgan ma’kul. Shu maqsadda lavsan lentasi bilan o’mrov-tumshuksimon boylami plastika qilinadi va akromial-o’mrov birikmasini metalldan yasalgan kegay bilan fiksastiya qilinadi (110-rasm).

Operastiyadan keyinga davrda qo’lni tanadan uzoqdashtiruvchi StITO shinasi bilan 4-5 xafta muddatga fiksastiya qilinadi. 2-3-kundan boshlab barmoqdar, bilak va tirsak bo’imlari uchun LFK tayinlanadi. 5-xaftada shinani qo’ltik ostiga valikli bolam qo’yish bilan almashtiriladi. Metall fiksatorni jarroxlik usulidan 6-7 x.afta o’tgandan so’ng olib tashlanadi. Bemor odatda 7-8 xaftadan keyin mexnatga layokatli bo’ladi.