O’zbekiston respublikasi o’rta maxsu va oliy ta’lim vazirligi

KO’KRAKNI TESHIB KIRGAN SHIKASTLANISHLAR

Beshta bemordan har bittasida ko’krakning teshib kirgan shikastlanishlari plevropulmonal shokning oshr formalari bilan kuzatiladi. O’tkir nafas etishmovchiligi, yurak kon tomirlar faoliyaganin buzilishi rivojlanib, terminal xolatga o’gish xavfi tugaladi. Ko’krakning teshib kirgan shikastlanishi bo’yicha o’lgan bemorlar soni 20% ni tashkhil kiladi. Bemor o’limiga o’tkir kon yo’qrtish (50% dan ko’prok) plevropulmonal shok (20%) va infekstion asoratlari (11%) sabab bo’ladi.

Ko’krakningorirshikastlanishlarigajaroxatlanib ochiq pnev­motoraks bo’lgan xollar kiradi. U ko’pincha plevropulmonal shok bilan asoratlanib, o’limga olib kelishi mumkin. Ochik pnevmotoraksga paradoksal nafas olish va ko’ks oraligi a’zolarining bilqillab turishi xarakterlidir (248-rasm).

Ochik pnevmotoraks belgilari dan biri ko’krak qafasidagi jaroxatning kdoralari ochilib, nafas jarayonida x.avoning kirib-chiqib gurishidir. Bunday jaroxatlar «so’ruvchi», chiyillovchi deyiladi. Ba’zan bunday shovkinlar fak;at chukur nafas olganda, yo’talganda paydo bo’ladi. Bemorning rangi okdrgan, bezovtalangan, bir oz ko’kargan bo’lib, ko’kragidagi oriqdan, yo’taldan shikoyat kiladi. Nafas olish tezlashgan, yuzaki. Tomir urishi tezlashgan, kon bosimi pasaygan. Ochiq pnevmotoraksda ko’rsatiladigan birinchi yordam jaroxatga okklyuzion bolam qo’yish, kislorod berish, yurak fao-liyatiga ta’sir kiladigan dorilar qilish va tezlik bilan davolash muassasalariga evakuastiya qilishdan iboratdir. Davolash muassasalarida

bunday bemorlar darxrl operastiya qilinishi shart. Operastiya vaktida jaroxat yaxshilab birlamchi jarroxlik ishlovidan o’gkazilishi, shu jaroxat orqali yoki kerak bo’lsa, ko’shimcha kesma qilinib, plevra bo’shligi keng ochilishi kerak Plevra bo’shligadan kuyilgan krn olib tashlanib, krn okishi to’xtatiladi va o’pka reviziya qilinadi. O’pka jaroxatining jarroxlik ishlovini o’ziga xosligi bo’ladi. o’pka jaroxati kesib kengaytirilmaydi va odatda chekkalari kesib olib tashlanmaydi. Undan kon laxtalari, yot jismlar olib tashlanadi. Shikastlangan mayda tomir va bronxlar bolanadi. Jaroxatga quruq antibiotiyuto qilinib. ipakchoklao kO’yilibtikiladi.

Agar ochiq pnevmotoraksda ko’krak devoridagi mushaklarning kemtigi bo’lib, jaroxatni ikki kator chok ko’yib tikishning iloji bo’lmasa, 1-2 kovurgani rezekstiya qilinadi yoki yonidagi mushaklardan oyoqchali transplantat olinib, plastika qilinadi (249-rasm).

Xozirgi davrda ko’krakning teshib kirgan shikastlanishlarini davolash kuyidagi tamoyillarga asoslangan:

plevra bo’shligida bo’lgan narsani aktiv aspirastiya qilish (x.avo, kon, ekssudat); o’pkaning erta yozilishiga erishish va shu xolda saqlab qolish;

odatdagi joydan (VII-VIII kovurgalar orasi) plevra bo’shlirini drenajlash;

• 
  
  

- x.avo yo’llarini sanastiya qilish (traxeya va bronxlardan kon va

shillik moddani so’rib olib turish);

- aniq, ko’rsatmalar bo’yicha operastiyalar kdtosh.

Ko’krakning teshib kirgan shikastlanishlariga uchragan

bemorlarning 90% da plevra bo’shligi erta, aktiv aspirastiya qilish usuli qo’llaniladi. Plevra bo’shligini aktiv aspirastiya va drenajlash usuli ko’yidagi qoidalarga asoslanadi:

- erta qo’llash;

• 
  plevra bo’shligida to’plangan narsani asta-sekin to’la aspirastiya
  qilish;
  
• 
  aeeptikaga to’la rioya qilib, plevra bo’shligi yiringlab
  ketishining oldini olish (antibiotik va antiseptiklarni yuborish);
  
• 
  kat’iy germatizastiyaga erishish, punkstiya va drenaj qilishni
  o’tkazish;
  
• 
  plevra bo’shligida fiziologax darajada (2-4 mm suv. ust.) manfiy
  bosim yaratib, shu xolda ushlab turish.
  

Ko’krakning yopiq va teshib kirgan shikastlanishlariga uchragan bemorlarning 5-10% jarroxlik yordamiga muxtoj bo’lishadi.

Ko’krak qafasining kuyidagi ochik; teshib kirgan jaroxatlari tezkor operastiya qilishga ko’rsatma bo’ladi:

• 
  yurakningjaroxatlanishi;
  
• 
  ochiqpnevmotoraks;
  
• 
  plevra bo’shligiga davom etayotgan kon okishi;
  
• 
  aktiv aspirastiya qilish usuli yordam bermagan taranglashgan
  klapanli pnevmotoraks;
  
• 
  ivib qolgan gemotoraks;
  
• 
  o’pkani katta oir shikastlanishi.
  

Ko’krak qafasini yopiq shikastlanishidan keyingi davrda eng ko’p uchraydigan asoratlari: pnevmoniya, o’pka absstessi, plevrit va plevra emfizemasi xisoblanadi. Ular 8-10% xollarda uchraydi. Bu asoratlarningrivojlanishida yomon okibatlarga olib keladigan sabab avvalo oir shikastlanishidir. Unga qovuralarning ko’plab sinishi, o’pkaning lat eyishi (o’pka ichi gematomasi), gemotoraks, pnevmotorakslar kiradi.

Ko’krakning shikastlanishlarida plevra bo’shligidagi kon va havoni aktiv aspirastiya kdpish yordamida gemopnevmotoraksni erta yo’qrtish, o’pkaning to’la yozilishini ta’minlash, bronxlarni sanastiya qilib, o’pkada ventilyastiyani va gaz almashuvini yaxshilash, o’pka ko’shimcha ventilyastiya kilinib, keng ta’sir spektriga ega bo’lgan antibiotiklarni ko’llash, antibakterial terapiya o’tkazib, fizioterapevtik davolash omillarini (UFO, UVCh) kullash va immunitetni oshirib, posttravmatik asoratlar sonini kamaytirishga erishiladi.