O’zbekiston respublikasi o’rta maxsu va oliy ta’lim vazirligi

QOVURG’ALAR SINISHI

Ko’krakning xamma yopiq shikastlanishlarining 67% da qovuralar sinishi kuzatiladi. 15 yoshgacha bolalarda qovuralar sinishi, ularning xarakatchanligi ta elastikligi tufayli kamdan-kam uchraydi. 40 yoshdan keyin qovuralar sinishi ko’p uchraydi, keksalarda ozgina shikast etganda ham krvurkalar sinishi mumkin. IV-VII qovurg’alar sinishi ko’p uchraydi. Yuqori kovurgalar kalin mushak kavati bilan va yelka kamari suyaklari bilan koplangan, pastkilari esa o’zining toay qisminint uzunligidan katta elastiklikxususiyatiga ega. Krbirgalar ko’pincha orka va o’rta qo’ltik osti chizigi bo’ylab sinadi.

Shikastlanishning to’fidan-to’ri mexanizmida mexaniq kuch ta’sir qilgan joyda bir yoki bir necha kovurga ichkariga, ko’krak bo’shligi tomonga bukiladi. Bunda ko’pincha kostal plevra yorilishi va o’pka shikastlanishi mumkin.

Krbirgalar shikastlanishining to’rridan-to’rri bo’lmagan mexaniz­mida ko’krak kafasi shakli buzilib, kovurgalar kuch ta’sir qilgan joyning ikkalla tomonidan sinadi. Bunday shikastlanish mexanizmi ko’krak kafasi ikkala tomondan ezilganda kuzatiladi (masalan, mashina borti bilan devor orasida, xoda bosib qolganda, avtomobil gildiragi bosganda). Bunday kuch ta’sir qilganda qovuralar sinishi sodir bo’ladi.

Krbirgalarning ikki eridan sinishi (darchali) o’ta okir kechadi, bunda bir tomonda bir qovura ikki eridan sinadi. X^arzkatchan «qovura klapani» \osil bo’ladi va uning paradoksal xarakati kuzatiladi. Nafas olganda ko’krak qafasi kengayganda, ko’krak qafasidan ajrab kolgan «kovurga klapani» soxasi ichkariga botadi. Chunki nafas olganda plevra bo’shliqida manfiy bosim bo’ladi. Nafas chikarilganda ko’krak kafasi kichrayib, plevra bo’shliqida musbat bosim xreil bo’ladi, «kovurra klapani» tashqariga bo’rtib chikadi (243-rasm). «Kobirga klapani»ning bu paradoksal xarakati o’pkaga x,am ta’sir

qilib, uning normal vazifasini buzadi. Darchani o’lchamlari kancha katta va serxarakat bo’lsa, x.avo almashuvi shunchalik buzilib, bemorning ax,voli oirrok bo’ladi. «Darcha»ning kaerda joylashganligining ahamiyati bor. Ko’krak qafasining orqa tomonida joylashganda engil kechadi, chunki mushak katlami kalinligi va bemor o’sha erni bosib yotishi «darcha» xarakatini tabiiy ravishda cheklaydi.

Ko’krak qafasining ikkala tomonida qovuralar sinishi — ikki tomonlama sinish deyiladi. Ular ko’plab qovuralar sinishi, ikki eridan sinishidan xam ko’prok ko’krak qafasining mustaxkamligini pasaytiradi. Bunda nafas olishning o’ta oir buzilishi kuzatilib, kislorod etishmovchiligi, ko’pincha plevral pulmonal shok rivojlanadi.

Krbirgalar singanda ko’pincha plevra, o’pkaning shikastlanishi, ko’krak qafasi devorlari va o’pka kon tomirlarining shikastlanishi kuzatiladi. Pnevmotoraks xosil bo’ladi.

Krbirgalari singan ko’krak bo’shliqida ichki a’zolar shikastlanishi mumkin: 1-2taqovura sinishi taxminan 12% bemorlarda, 3-4qovura sinishi 35% atrofida, 6-8 — 80% da, 10 va undan ortik qovura sinishi 100% bemorlarda uchraydi.

1xobirgalar singanda xhr xil darajadagi oriq, bo’ladi. Bemor tinch yotganda oriq. bir xil va past bo’ladi. Nafas olinganda oriq. o’ta kuchayadi. Ular chukur nafas olganda, yo’talganda va kuchanganda kuchayadi. Oriq. tufayli shikastlangan tomonda ko’krak kafasining ekskursiyasi cheklanadi. Singan joyda shish va gematoma bo’lishi mumkin. Singan joyni paypaslaganda kattik oriq.ni, ba’zan bo’rtib turganini aniqlash mumkin. Singan joyda plevra shikastlangan bo’lsa, yo’talganda Kon tuflashi, singan joyda yumshoqto’qimalar emfizemasi bo’lishi mumkin. Ko’krak qafasi ikki kaft bilan kisilganda shikastlangan joydan tarxayotgan oriq. boshqa joyda paydo bo’ladi. Krbirga bo’lak-lariningkisirlashini aniqlash tavsiya qilinmaydi. Plevra bo’shligida havoni (timpanit) va suyuklikni aniq.lash uchun solishtirma perkussiyasi hilinadi. Auskultastiya yordamida nafas olish kanday o’tkazilishi o’pkani nafas olish-olmasligi, xirillashlarning bor-yo’qligi, plevra ishkalanish shovkini aniqlanadi. Ko’krak qafasining lat eyishini qovuralar sinishini aniqlash unchalik qiyin emas. Pnevmotoraks, gematoraks, o’pka yoki yurakning lat eyishini aniqlash murakkab bo’ladi. Krbirgalar sinishini, o’pkaning shikastlanishini (pnevmotoraks, gemotoraks) aniqlashda rentgenologik tekshirishning ahamiyati katta, shuning uchun ko’krak shikastlanganda, albatta, rentgenologik tekshirish o’tkazish kerak