O’zbekiston respublikasi o’rta maxsus va oliy ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi «tasdiqlayman»

Amaliy ishning bajarilishi.

Bosh shikastlanishlarda yaradorga birinchi yordam ko’rsatish.

Maqsad: Jang maydonida bosh shikastlanishlarda yaradorga birinchi yordam ko’rsatish texnikasi. Bajariladigan bosqichlar

Kerakli anjomlar: Valanter, kushetka, asseptik va bint bog’lami, bulavka.
Bajariladigan bosqichlar qadamlar:

№ bosqich	Bajarilish ketma-ketligi	Bajarilmadi (0 ball)	To’liq to’ri bajarildi
1.	Umimiy analgetiklar	0	20
2.	Umimiy antibiotiklar	0	20
3.	Aseptik bog’lam qo’yish.	0	20
4.	Kramer yoki gipsli longeta yordami immobilizatsiya.	0	20
5.	Shifoxonaga yuborish	0	20
Jami			100

Baholash mezoni:

100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va undan kam
40-34,4-a’lo	34-28,4-yaxshi	28-22-o’rta	21,6-14,8-qoniqarsiz	14,4 va undan kam-yomon

5. Malaka, ko’nikma va bilimlarni tekshirish usullari

- Og’zaki javob

- Bahsda aktiv ishtrok etish- Yozma javob natijalari

- Vazyatli masalalarini va test echish

- Amaliy ko’nikmalarni bajarish

- OSKI savollari.

- Ko’rgazmali materiallar.

- Tarqatma materiallar.

5. 1 “Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish”

mavzusi bo’yicha talabalar bilimi, ko’nikma va maxoratini baholashda qo’llaniladigan nazorat mezonlari

№	Baho	A’lo	Yaxshi	o’rta	qoniqarsiz	Yomon yoмоn
	O’zlashtirish % hisobida	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% va undan kam
1. 1.1.	Nazariy qism: Yangi pedagogik tehnologiya	20-17,2 ball	17-14,2 ball	14-11 ball	10,8-7,4 ball	7,2 ball
1.2.	Mustaqil ish uchun nazorat savollari	10-8,6 ball	8,5-7,1 ball	7-5,5 ball	5,4-3,7 ball	3,6 ball
2 2.1.	Tahliliy qism: Loyiha proyekti	15-12,9 ball	12,75-10,65 ball	10,5-8,25 ball	8,1-5,55 ball	5,4 ball
2.2.	Test	15-12,9 ball	12,75-10,65 ball	10,5-8,25 ball	8,1-5,55 ball	5,4 ball
3.	Amaliy ko’nikma	40-34,4 ball	34-28,4 Ball	28-22 ball	21,6-14,8 ball	14,4 ball

5.2 “Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish”

mavzusi bo’yicha talabalar bilimi, ko’nikma va maxoratini baholashda qo’llaniladigan nazorat mezonlari

№	O’zlashtirish % hisobida	Baho	Talabaning bilim darajasi
1	96-100%	A’lo "5”	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savollarga to’liq va to’g’ri javob beradi. Javob dastur me’yoridandan yuqori, qo’shimcha adabiyotlardan foydalangan holda yuqori sifatda va ijodiy yondoshgan holda berilgan. Mustaqil ravishda savolni tahlil qiladi va ijodiy fikrlaydi, hulosa qiladi. Holatiy masalalarni eng yuqori darajada echadi. Interfaol o’yinlarda faol qatnashadi va to’g’ri xulosa va yakun yasaydi. Masalalarni yuqori darajada tahlil qiladi. Mustaqil ishlarni to’liq va ortig’i bilan bajargan. Amaliy ko’nikmalarni yuqori darajada va mustqil bajaradi.
2	91-95%	A’lo "5"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savollarga to’liq javob beradi. Javob dastur me’yoridandan yuqori, qo’shimcha adabiyotlardan foydalangan holda yuqori sifatda va ijodiy yondoshgan holda berilgan . Mustaqil ravishda savolni tahlil qiladi va ijodiy fikrlaydi, xulosa qiladi. Holatiy masalalarni eng yuqori darajada yechadi.Interfaol o’yinlarda faol qatnashadi va to’g’ri xulosa va yakun yasaydi. Masalalarni yuqori darajada taxlil qiladi. Mustaqil ishlarni to’liq bajargan. Amaliy ko’nikmalarni to’liq bajargan.
3	86-90%	A’lo	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savollarga to’liq, lekin 1-2 hatoliklar bilan javob berilgan. Mustaqil ravishda savolni tahlil qiladi. Holatiy masalalarni to’g’ri yo’nalishda, lekin bir qancha hatoliklar bilan yechadi Interfaol o’yinlarda faol qatnashadi va to’g’ri xulosa va yakun yasaydi. Mustaqil ishlarni to’liq bajargan. Amaliy ko’nikmalarni to’liq, lekin o’qituvchi ko’magida bajargan
4	81-85%	Yaxshi “4"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savollarga to’liq, lekin 2-3 hatoliklar bilan javob berilgan. Javoblarni amaliyotda qo’llay oladi, savol mag’zini anglab yetadi, tassavurga ega. Holatiy masalalarni to’g’ri yechilgan, lekin mavzu darajasida yetarli emas. Holatiy masalalarni yechishda faol qatnashadi va to’g’ri yo’nalishda yechadi. Mustaqil ishlarni to’liq , lekin 1-2 ta kamchiliklar bilan bajargan Amaliy ko’nikmalarni to’liq, lekin kamchiliklar bilan bajargan.
5	76-80%	Yaxshi “4"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savollarga noto’liq javob berilgan. Talaba mavzuni biladi, ammo uni to’liq anglab yetmaydi. Savol mag’zini tushinadi, javob beradi, tasavvurga ega. Interfaol o’yinlarda faol ishtrok etadi. Holatiy masalalarni noto’liq yechadi. Mustaqil ishlar yetarli darajada bajarilmagan. Amaliy ko’nikmalarni noto’liq, 2-3 ta xatoliklar bilan bajarilgan
6	71-75%	Yaxshi “ 4”	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savolga to’g’ri, lekin noto’liq javob berilgan.Talaba mavzuni o’zlashtirgan, lekin savollarga to’liq javob bermaydi. Savol mag’zini tushinadi, yetarli aniqlikda javob beradi, tasavvurga ega. Holatiy masalalarni noto’liq yechadi. Mustaqil ishlar yetarli darajada bajarilmagan, 3dan ortiq hatoliklar mavjud. Amaliy ko’nikmalarni noto’liq, 4 dan ortiq hatoliklar bilan bajarilgan.
7	66-70%	Qoniqarli “3”	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha qo’yilgan savollarning yarmiga javob berilgan. Talaba mavzuni o’zlashtirgan, lekin savollarga noto’liq, ba’zilariga javob beradi. Holatiy masalalarni to’g’ri yechgan, lekin javob asoslanmagan. Mustaqil ishlar bajarishda kamchiliklarga yo’l qo’yilgan. Mustaqil ishlar yetarli darajada bajarilmagan, sifatsiz. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va hatoliklarga yo’l qo’yilgan.
8	61-65%	Qoniqarli “3”	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha qo’yilgan savollarning yarmiga javob berilgan. Savollarga noto’liq, hatoliklar bilan javob beradi. Mavzuning ba’zi yo’nalishlari xaqida tasavvurga ega, noaniq tushunchaga ega. Mustaqil ishlarni bajarishda kamchiliklarga yo’l qo’yilgan. Mavzu asoslanmagan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va hatoliklarga yo’l qo’yilgan.
9	55-60%	Qoniqarli “ 3”	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha qo’yilgan savollarning yarmiga javob berilgan. Savollarga noto’liq, hatoliklar bilan javob beradi. Mavzuning ba’zi yo’nalishlari haqida tasavvurga ega, noaniq tushunchaga ega. Holatiy masalalar va testlar noto’g’ri yechilgan. Mustaqil ishlar bajarishda kamchiliklarga yo’l qo’yilgan, mavzu ochib berilmagan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va hatoliklarga yo’l qo’yilgan.
10	50-54%	Qoniqarli “ 3”	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha qo’yilgan savollarning 1/3 noto’liq va hatoliklar bilan javob berilgan.Talaba mavzuni bilmaydi va holatiy masalalar va testlar yechilmagan. Interfaol o’yinlar haqida tassavur va tushunchaga ega emas. Mustaqil ishlar noto’liq va kamchiliklir bilan bajarilgan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va hatoliklarga yo’l qo’yilgan.
11	46-49%	Qoniqarsiz "2"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha qo’yilgan savollarning 1/4 noto’liq va hatoliklar bilan javob berilgan.Talaba mavzuni bilmaydi va holatiy masalalar va testlar yechilmagan.Interfaol o’yinlarda mutloq ishtrok etmaydi. Mustaqil ishlar bajarilmagan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va hatoliklarga yo’l qo’yilgan.
12	41-45%	Qoniqarsiz "2"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha 1/5 qo’yilgan savollarga javob beradi. Talaba mavzuni bilmaydi. Savollarga noto’liq va noto’g’ri javob beradi. Holatiy masalalar ko’plab hatoliklar bilan va noto’g’ri yechilgan. Mustaqil ishlar qo’yilgan 1/5 masala bo’yichagina hal qilingan. Amaliy ko’nikmalar o’zlashtirilmagan, bajarilmaydi.
13	36-40%	Qoniqarsiz "2"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha 1/10 qo’yilgan savollarga, noto’g’ri yo’nalishda javob berilgan. Mavzuni bilmaydi, savollarga javobni almashtirib beradi. Mavzu mutloqo o’zlashtirilmagan, holatiy masalalar va testlar yechilmagan. Amaliy ko’nikmalar o’zlashtirilmagan, umuman bajarilmaydi.
14	31-35%	Qoniqarsiz "2"	“Ko’krak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlari va bosqichlarda davolash. Yirik qon tomirlarni shikastlanishi. Qon yuqotish va qon quyish” mavzusi bo’yicha savollarga mutloqo javob berilmaydi. Mavzuni bilmaydi. Holatiy masalalar va testlar yechilmagan. Mustaqil ishlar va amaliy ko’nikmalar mutloqo bajarilmagan.

TMI- Qon yuqotilishida kuzatiladigan travmatik shikastlarda utkir buyrak yetishmasligi kelib chiqish mexanizmi. Gemosorbsii, plazmoforeza, gemodializa usullari

Nazorat uchun savollar:

1. Kukrak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlar tasnifi?

2. Kukrak, kalla, bosh miya, umurtqa va orqa miyaning jangovor shikastlar ShTE bosqichlarida maqsad va vazifalari?

3. Kukrak birinchi tibbiy yordam?

4. Umurtqa va orqa miyaning birinchi tibbiy yordam?

5. Yirik qon tomirlarni shikastlanishlarida sanitar feldsher yordami?

6. Yirik qon tomirlarni shikastlanishlarini turlari?

7. Qon yuqotish shikastlanishlarda birinchi tibbiy yordam?

8. Qon quyishga ko’rsatma?

9. Qon yuqotish 2-bosqichda shifokor yordami?

10. Qon yuqotishda kuzatiladigan asoratlar iborat?
6.Adabiyotlar

1. 
   Yumashev G.S «Travmatalogiya I ortopediya» M., «Meditsina» 1990. - 575s.
   
2. 
   Muslatov X.A. «Travmatalogiya I ortopediya» M., « Meditsina » 1995. -s.
   
3. 
   Boevaya xirurgicheskaya travma: Metodicheskie ukazaniya / S.A.Jidkov, V.E.Korik, V.G.Bogdan; pod red. S.A.Jidkova. - Mn.: 2007. - 36 s.
   
4. 
   Boevыe povrejdeniya konechnostey: P.G.Bryusov, V.M.Shapovalov, A.A.Artemev - M.: GEOTAR, 1996.
   
5. 
   Voenno-polevaya xirurgiya: Uchebnik / Pod red. S.A.Jidkova i S.N.Shnitko. - Mn.: BGMU, 2008. - 350 s.
   
6. 
   Voenno-polevaya xirurgiya. Uchebnik / Pod red. N.A.Efimenko. - M.: Medistina, 2002. - 528 s.
   
7. 
   Voenno-polevaya xirurgiya: Uchebnik / Pod red. prof. E.K.Gumanenko. - SPb.: OOO "Izdatelstvo Foliant", 2008. - 464 s.
   
8. 
   Musalatov X.A. Xirurgiya katastrof. Uchebnik. - M.: Medistina, 1998. - 592 s.
   
9. 
   Popov V.A. Fiziologicheskie osnovы voenno-polevoy i neotlojnoy xirurgii. Metodicheskoe posobie dlya praktikuyuщix vrachey. - SPb.: ELBI, 2003. - 304 s.
   
10. 
    Ravskoy A.K., Lyufing A.A., Voynovskiy E.A., Klipak V.M. Ognestrelnыe raneniya jivota i taza: Rukovodstvo. - M.: Medistina, 2000. - 320 s.
    
11. 
    Xirurgiya minno-vzrыvnыx raneniy / Pod red. L.N.Bisenkova. - SPb.: Akropol, 1993. - 320 s.
    
12. 
    Shappo V.V., Boyarinstev V.V., Ozerestkovskiy L.B., Xolikov I.V. Sovremennыe predstavleniya o ranevoy ballistike i ee gumanitarno-pravovыe aspektы. - T.329. - № 2. - 2008. - S. 4-12.
    

WWW.ejbjs.org WWW.jbjs org.uk WWW.traumatic.ru WWW.trauma.bd.ru

O’zRSSV sayti WWW.minzdrav.uz. TTA sayti - WWW.tma.uz. va kafedra sayti-E_mail: [e-mail] da keltirilgan mavzular bo’yicha ma’ruzalardan foydalanilgan