O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik instituti
Kuzgi maydonlarida begona o’tlarga qarshi Granstar DF, 75 % q.o.sus. va Xussar, 5 % s.e.g
Yüklə 3,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kuzgi maydonlarida begona o’tlarga qarshi Puma Super 7,5 % gerbisidlarning samaradorligi Begona o’t Lotincha nomi
- 2.5. Gerbisidlarning kuzgi bug’doy o’sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ta’siri.
- Gerbisidlarning bug’doy o’sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ta’siri Variantlar Sarflash me’yori
- 2.6. Begona o’tlarga qarshi qo’llanilgan gerbisidlarning don sifatiga ta’siri.
- 3. Kuzgi bug’doy begona o’tlariga qarshi qo’llanilgan gerbisidlarning iqtisodiy samaradorligi
|
Kuzgi maydonlarida begona o’tlarga qarshi Granstar DF, 75 % q.o.sus. va Xussar, 5 % s.e.g. gerbisidlarning samaradorligi Begona o’tlar Lotincha nomi Granstar DF, 75 % q.o.sus. Xussar, 5 % s.e.g. Izoh Burgam, burgan Artemisia annua xxx
xxx Ta‘siri 3-4 kun kech bilinadi Asperuga Asperugo procumbens xxx xxx
Surepka
Barbarea vulgaris xxx
xxx
Jag‘-jag‘ Capsella bursa-pastoris xxx
xxx
Sho‘ra Chenopodium album xxx
xxx
Yovvoyi sabzi Daucus carota xxx
xxx
Sassiq kapa Descurainia Sophia xxx
xxx 100 % ga yaqin Sariq o‘t Erysimum cheiroanthoides xxx xxx
Qarg‘atirnoq Eucldium syriacum xxx
xxx 100 % ga yaqin Sutlama Tuphorbia helioseopia xx xx
Sarflash xarji kam bo‘lgan Chaqamiq Galium aparine xxx
xxx
Lo‘libeshxo‘rjin Lamium amplexicaule xxx
xxx 100 % ga yaqin Gandumak Lepyrodiclis holosteoides xxx xxx
Chitir
Malcolmia turkestanica xxx
xxx 100 % ga yaqin Moychechak Matricaria pertorata xxx xxx
Tovus qizg‘oldoq Papaver pavonium xxx
xxx 100 % ga yaqin Yovvoyi turp Raphanus raphanistrum xxx xxx
Kichik lola qizg‘aldoq Roemeria refracta xxx
xxx 100 % ga yaqin Qurt ena Sisymbrium loeselii Xx xxx
Yuldiz o‘t Stellaria media xx
xx Dori xarji yuqori bo‘lishi kerak Burchoq Vicia tetrasperma xxx xxx
x- gerbisid samaradorligi 60 % dan past; xx- gerbisid samaradorligi 60-79 %; xxx- gerbisid samaradorligi 80 % dan yuqori.
2.4.9-jadval 52
Begona o’t Lotincha nomi Puma super, 7,5 s.m.em. Izoh Yovvoyi suli Avena tatua xxx
100 % ga yaqin
Oq suxta Alopecurus geniculatum xxx
100 % ga yaqin
Yaltirbosh Barmus tectorius - Samarasiz Quyon arpa Hordeum leporinum x 10-15 % dan oshmaydi Itqunoq Setaria glauca xxx
53
Qashqadaryo viloyatidan tashqari bu tajribani bizlar Buxoro viloyatida hamtakrorlaganimizda yaltirbosh (Bromus testorum) gerbisiddan zarar ko‘rmadi. Quyon arpa (Hordeum leporinum) ham bu graminisidga nisbatanbarqaror edi. Tajribadagi asosiy begona o‘tlar- yovvoyi suli (Avena fatua) va oq suhta (Alopegurus denigulatum) graminisid ta‘siriga beriluvchan ekanligini ko‘rdik. Puma Super samaradorligi bu hollarda 95,4% ga yetdi. It quloq turlari (Setaria spp) ga qarshi Puma Superning biologik samaradorligi 94,9% ga teng bo‘ldi. Hisobatga kiritilgan va kiritilmagan tajribalar natijasida begona o‘tlarning gerbisidlarga beriluvchanlik jadvallarini tuzdik. Bu jadvallardanbiri Granstar 75 DF va Xussar gerbisidlari bilan o‘tkazilgan tajribalar asosida tuzilgan bo‘lsa, ikkinchisi-Puma Super gerbisidi samaradorligi asosida tuzilgan.
Gerbisidlar ishlatilgan variantlarda begona o‘tlar kamayishi natijasida ma‘daniy o‘simliklarga nisbatan suv, yorug‘lik va oziq moddalar uchun raqobat keskin kamaydi, bu esa o‘z navbatida bug‘doy yaxshi rivojlanishni ta‘minlaydi. Hosilni yig‘ib olishdan oldin o‘tkazilgan nazoratlar paykallarda pollar soni har xil ekanligini ko‘rsatdi. Ishtixon tumanidagi fermirlar xo‘jaliklaridagi fenologik kuzatishlarnazorat variantida o‘rtacha 308,9 pol borligini aniqladi. Xussar gerbisidining 0,075 kg/ga va 0,1 kg/ga variantlarida pollar soni mos ravishda 323,1 va 323,0edi. Granstor 75 DF gerbisidi sepilgan variantlarda o‘rtacha ko‘rsatgichlar 318,0 (0,01 kg/ga) va 317,4 (0,02 kg/ga) lardan iborat bo‘ldi (jadval- 2.4).
Har xil variantlarda pollar balandligi ham har xil bo‘lganligi jadvalda o‘z aksini topgan.
54
2.5.10-jadval Gerbisidlarning bug’doy o’sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ta’siri Variantlar Sarflash me’yori, kg/ga 1m 3 da poyalar soni O’simlik balandligi sm Boshoq uzunligi sm Boshoqdagi urug’ soni 1000 urug’ massasi, gramm Hosildorlik, s/ga Nazoratga nisbatan qo’shimcha hosil s/ga % Nazorat
- 308,9
105,1 7,1
37,7 45,6
53,1 - - Xussar, 5 % s.e.g.
0,075 323,1
106,2 7,3
38,0 48,3
59,3 6,2
11,6 Xussar, 5 % s.e.g. 0,1
323,0 106,5
7,3 38,0
48,4 59,4
6,3 11,8
Granstar 75 DF, q.o.sus 0,01 318,0
106,3 7,4
38,3 49,1
59,8 6,7
12,6 Granstar 75 DF, q.o.sus 0,02
317,4 107,1
7,4 38,1
49,2 59,5
6,4 12,0
55
Gerbisidlar ishlatilgan variantlarda boshoqlarning o‘rtacha uzunligi nazoratga nisbatan farq qiladi. Nazoratda bu ko‘rsatgich 7,1 sm bo‘lsa, dorilar sepilgan variantlarda 7,3 dan 7,4 sm gacha bo‘lgan. Bu esa boshoqlardagi urug‘lar sonida ham fraqiyatni yuzaga keptiradi. Nazoratda boshoqdagi o‘rtacha urug‘ soni 37,7 bo‘lsa, gerbisidlar sepilgan variantlarda 38,0 dan 38,3 gacha bo‘ldi. Bundan tashqari gerbisidlar ishlatilgan variantlarda boshoqlardagi urug‘ massasi nazorat variantinikiga nisbatan kattaroq ekanligi aniqlandi. Nazoratda 1000 urug‘ massasi45,6 gramm bo‘lsa,gerbisidlar qo‘llanilgan variantlarda 48,3 – 49,2 gramm edi. Hosildorlik nazoratda 53,1 s/ga ni tashkil etgan bo‘lsa Xussar va Granstar 75 DF ishlatilgan paykallarda bu ko‘rsatkichlar 59,3 dan 59,5 gacha bo‘ldi. Nazoratga nisbatan qo‘shimcha hosil Xussar sepilgan paykallarda 6,2-6,3 s/ga bo‘lsa, Granstar 75 DF ishlatilgan variantlarda-6,4-6,7 s/ga ni tashkil etdi. Bu esa gerbisidlar qo‘llanilgan paykallardahosildorlik nazoratga nisbatan sezilarli darajada yuqori bo‘lib, qo‘shimcha hosil 11,6% gacha ekanligi ko‘rsatdi. Nazoratga nisbatan qo‘shimcha hosil sarflash me‘yori 0,6 l/ga bo‘lganida 4,5 s/ga ni ya‘ni 8,3% ni tashkil etdi. Sarflash me‘yori 0,8 l/ga bo‘lganida esa qo‘shimcha hosil 4,4 s/ga ga teng bo‘ldi (8,1%). Bu esa boshoqdoshlar oilasiga mansub begona o‘tlarning zarar keltirish imkoniyatlari boshqa botanik oilalarga mansub begona o‘tlar imkoniyatlariga nisbatan past ekanligini ko‘rsatadi.
56
2.5.11-jadval Gerbisidlarning bug’doy o’sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ta’siri Variantlar Sarflash me’yori, kg/ga 1m 3 da poyalar soni O’simlik balandligi sm Boshoq uzunligi sm Boshoqdagi urug’ soni 1000 urug’ massasi, gramm Hosildorlik, s/ga Nazoratga nisbatan qo’shimcha hosil s/ga % Nazorat
- 311,2
107,2 7,5
38,2 45,5
54,1 - - Puma super, 7,5 %
s.m.em. 0,6
323,3 108,9
7,7 38,4
47,2 58,6
4,5 8,3
Puma super, 7,5 %
s.m.em. 0,6
324,3 108,1
7,6 38,3
47,1 58,5
4,4 8,1
57
ta’siri. Bug‘doy donining nonbopligi tarkibidagi kleykovinani asosini tashkil qiluvchi oqsilga bog‘liq bo‘lib, oqsilning fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari muhim ahamiyat kasb etadi. Odatda, bug‘doy doni tarkibidagi oqsil 11,0% dan 17% gacha bo‘lib, kleykovina miqdori 16% dan 32% gacha bo‘ladi. Bug‘doy donining nonboplik xusisiyatini yaxshilashda don tarkibidagi oqsil va kleykovina miqdorini ko‘paytirish dolzarb masala bo‘lib, unga erishish uchun seleksion,agrotexnologik va boshqa usullardan foydaniladi. Odatda, hosil oshgan sayin donning sifati ham yaxshilanib boraveradi (Potanov, Sumakova,1996; Kadanov,2006). Kuzgi bug‘doy yetishtiriladigan dalalar begona o‘tlardan toza bo‘lganda qo‘llanilgan agrotexnologik jarayonlarning samarasiyuqori bo‘lib, don tarkibidagi oqsil va kleykovina miqdori oshadi (Kazakov,1997). Kuzgi bug‘doy dalalarini gerbisidlar bilan boshoqli va ikki pallali begona o‘tlardan tozalash yo‘li bilan uni o‘sishi va rivojlanishini ta‘minlab,kleykovina va oqsil miqdorining yaxshilanishini ta‘minlash asosiy masalalardan hisoblanadi. Shu sababli ham Pumo super (1 l/ga)va Granstor(15 g/ga) gerbisidlari kuzgi bug‘doy dalalarida keng tarqalgan boshoqli va ikki pallali begona o‘tlarni bartaraf etishda qo‘llaniladigan kuzgi bug‘doyning erkin o‘sishi va rivojlanishini ta‘minlashi hisobiga don hosildorligini oshishi bilan birga dondagi oqsil va kleyokovina miqdorining ham ko‘payishi alomatlari kuzatildi. Begona o‘tlardan ham bo‘lgan maydonlarda yetishtirilgan kuzgi bug‘doy doni tarkibidagi kleykovenaning ko‘payishi alomatlari gerbisidlar birgalikda qo‘llanilganda alohida-alohida qo‘llanilgandagiga nisbatan ko‘proq bo‘lishligini ko‘rsatdi. Pumo super (1l/ga) gerbisidi vositasida boshovli begona shtlar bartaraf etilganidagi don tarkibidagi kleykovina ushbu gerbisid qo‘llanilmagandagiga nisbatan 0,4%, Granstor (15 g/ga) fanida 0,2% va birgalikda qo‘llanilganida 0,5% yuqori bo‘lganligi kuzatilgan. Kleykovini miqdori bo‘yicha gerbisidlar 20-chi 58
martda qo‘llanilgan uch yillik o‘rtacha ma‘lumotlar bo‘yicha boshoqli begona o‘tlarga qarshi Pumo super (1 l/ga) gerbisidi qo‘llanilganda gerbisidlar qo‘llanilmagan nazorat variantdagiga nisbatan 0,3% ga, Granstar (15 g/ga) gerbisidi ikki pallali begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilganda ushbu gerbisid qo‘llanilmagan nazorat variantdagiga nisbatan 0,1% va har ikkala gerbisidlar birgalikda qo‘llanilgandagi kleykovina miqdori bug‘doy donida gerbisidlar qo‘llanilmagan nazorat variantdagiga nisbatan 0,7% oshganligi aniqlangan. Kuzgi bug‘doy doni tarkibidagi kleykovinaning miqdorini o‘zgarishi gerbisidlar 10-chi aprelda qo‘llanilganda ko‘pkyishi alomatlari kuzatilib,20-chi martda gerbisidlar qo‘llanilgandagidan kam miqdorda farq qilishini ko‘rsatadi. Lekin, gerbisidlar vositasida begona o‘tlar bartaraf etilgan kuzgi bug‘doy dalasidagi donning salmog‘i yuqori yuo‘lib, hosildorlikning oshishi evaziga kleykovaning umumiy miqdori oshadi. Don hosilining oshishi bilan kleykovena miqdorining kamaymasligi don sifatini yaxshilash alomatlarini belgilab, sifatli don tayyorlashni ta‘minlaydi. Kleykovinaning sifatini belgilovchi oqsil miqdori bo‘yicha ham gerbisidlar vositasida begona o‘tlardan tozalangan kuzgi bug‘doy donining oqsilini ko‘payish alomatlari kuzatildi. Biroq, don tarkibidagi oqsil miqdori bo‘yicha Pumo super (1 l/ga)boshoqli,Granstor (15 g/ga) gerbisidi ikki pallali begona o‘tlarga qarshi birgalikda qo‘llanilganida sezilarli darajadagi ko‘payish alomatlari kuzatiladi. Shu sababli ham gerbisidlar 20-martda qo‘llanilganda ham, 10-chi aprelda birgalikda qo‘llanilganda ham don tarkibidagi oqsilning miqdori 0,2- 0,4% oshganligi uch yillik o‘rtacha ma‘lumotlar ma‘lumotlar ko‘rsatkichlarida kuzatiladi.
Kuzgi bug‘doy donining tarkibidagi kleykovina va oqsil miqdori uch yillik o‘rtacha ma‘lumotlar bo‘yicha gerbisidlar qo‘llanilib, begona o‘tlari bartaraf etilgan dalalarda yetishtirilgan donda ko‘payish alomatlari
59
2.6.12-jadval Kuzgi bug‘doy begona o‘tlariga qarshi qo‘llanilgan gerbisidlarning don tarkibidagi kleykavina va oqsil miqdoriga ta‘siri (So‘lliyeva S.X. ma‘lumoti, 2011 y)
t/r Tajriba variantlari kleykovina Oqsil %
nisbatan farq, +,-
% Nazoratga nisbatan farq, +,-
2009 yil 1 Gerbisid ishlatilmagan nazorat 30,5
- 13,0
- 2 Puma super – 1l/ga 30,9 +0,4
13,1 +0,1
3 Granstar -15g/ga 30,7 +0,2
13,0 ±0,0
4 Puma super 1l/ga + Granstar 15 g/ga 31,0
+0,5 13,2
+0,2 2010 yil 1 Gerbisid ishlatilmagan nazorat 30,3
- 12,9
- 2 Puma super – 1l/ga 31,0 +0,7
13,0 +0,1
3 Granstar -15g/ga 30,8 +0,5
12,9 ±0,0
4 Puma super 1l/ga + Granstar 15 g/ga 31,2
+0,9 13,1
+0,2 2011 yil 1 Gerbisid ishlatilmagan nazorat 30,7
- 12,8
- 2 Puma super – 1l/ga 30,5 -0,2
13,3 +0,5
3 Granstar -15g/ga 30,3 -0,4
13,2 +0,4
4 Puma super 1l/ga + Granstar 15 g/ga 31,5
+0,8 13,5
+0,7 2009-2011 yillar 1 Gerbisid ishlatilmagan nazorat 30,5
- 12,9
- 2 Puma super – 1l/ga 30,8 +0,3
13,1 +0,2
3 Granstar -15g/ga 30,6 +0,1
13,0 +0,1
4 Puma super 1l/ga + Granstar 15 g/ga 31,2
+0,7 13,3
+0,4 kuzatilada. Kleykovina miqdori bo‘yicha Pumo super (1 l/ga) gerbisidi qo‘llanilsa,boshoqli begona o‘tlari bartaraf etilgan kuzgi bug‘doy donida 20-chi martda gerbisidlar qo‘llanilganda, 10-chi aprelda gerbisid qo‘llanilganidagiga nisbatan oz bo‘lsa-da, ko‘payish alomatlari kuzatiladi. Granstor (15 g/ga) gerbisidi fonida esa ushbu ko‘payish alomatlari birmuncha pasayganligi kuzatilgan (2.5- jadval) Demak Pumo super gerbisidi vositasida boshoqli begona o‘tlar bartaraf etilganidan keyin ikki pllali begona o‘tlar jadal rivojlanib,Granstor gerbisidi
60
qo‘llanilib, ikki pallali begona o‘tlar bartaraf etilgan kuzgi bug‘doyning donida sezilarli darajada o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. Biroq, har ikkala gerbisidlar ham belgilangan meyorlarda birgalikda boshoqli va ikki pallali begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilgandagi kleykovina miqdori bug‘doy donida sezilarli miqdorda ko‘payish alomatlari sodir bo‘ladi. Shuningdek, bug‘doy doni tarkibidagi oqsil bo‘yicha ham begona o‘tlarga qarshi gerbisidlar birgalikda qo‘llanilishining samaradorligi yuqori bo‘ladi. Shunday qilib, kuzgi bug‘doy dalasidagi boshoqli va ikki pallali begona o‘tlar gerbisidlar vositasida bartaraf etilganda don tarkibidagi kleykovina va oqsilning ko‘payish alomatlari kuzatilib, ularning birgalikda qo‘llanilishida yanada yuqori bo‘ladi.
61
iqtisodiy samaradorligi O‘zbekiston respublekasi g‘allazorlarida o‘tkazilgan tajribalar natijalaridan aniqlanishiga, kuzgi bug‘doyning Kroshka navi dalasidagi boshoqli va ikki pallali begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilgan Pumo super va Granstar gerbisidlarning don hosili bo‘yicha samaradorlikning ikki hissaga yuqori bo‘lishini ko‘rsatdi. Ammo,begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilayotgan gerbisidlarning iqtisodiy jihatdan samaradorligini aniqlash alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki, bunday gerbisidlar ekologik toza va samarali bo‘lishi hamda horijdan keltirilishi sababli narxi baland. Shu bilan bir qatorda, g‘allazorlardagi begona o‘tlarning zarari 40-50% va undan ham yuqori bo‘lishi don yetishtirish samaradorligini keskin pasayib ketishiga sabab bo‘ladi. Keyingi yillarda bug‘doyzorlarda boshoqli va ikki pallali begona o‘tlarning keskin oshganligiga qaramasdan, ularni tegishli gerbisidlar vositasidabartaraf etish ishlari sezilarli darajada pasayib ketdi. Kuzgi bug‘doy dalasidagi boshoqli va ikki palllali begona o‘tlar o‘ta samarali va ekologik sof bo‘lganligi sababli bunday gerbisidlarga bo‘lgan talab jaxon bozorida tobora oshib bormoqda. Shu sababli ham 3.13 jadvalda qayd etilganidek, har bir gektar kuzgi bug‘doy dalasidagi yovvoyi suli va boshqa boshoqli begona o‘tlarni to‘liq bartaraf etish uchun sarflanadigan 1 litr Puma super gerbisidining o‘rtacha narxi 2005 yilda-25000 so‘m, 2006 yilda-30000 so‘m, 2007 yilda-32000 so‘mni tashkil etdi .Xuddi shuningdek, kuzgi bug‘doy dalasidagi ikki pallali begona o‘tlarni bartaraf etishda qo‘llanilgan Granstor gerbisidining bir gektarga sarflanadigan miqdorining narxi 2005 yilda-4800 so‘m, 2006 yilda-5175 so‘m va 2007 yilda-5280 so‘mni tashkil etganligi sababli fermirlarimiz bunday gerbisidlarni sotib olishni to‘xtatib qo‘ydilar. Biroq, ayrim begona o‘tlarning har bir tupini har yili 0,5 million donagacha urug‘ining yerga to‘kilib, yildan yilga ko‘payib borishini hisobga olsak, bunday gerbisidlarning narxi dehqonlarimizni juda kam qiziqtirishi kerak. 62
Shu bilan bir qatorda kuzgi bug‘doy bilan barobariga rivojlanib, hosildorlik va hosil sifatini pasaytirishini hisobga olsak, begona o‘tlar keltiradigan zararning cheksizligini guvohi bo‘lamiz. O‘tkazilgan qator tajriba natijalaridan aniqlanishicha (3. 13-jadval) boshoqli va ikki pallali begona o‘tlar ko‘p bo‘lgan kuzgi bug‘doy dalalaridan olingan hosil 31,3-32,8 s/ga dan oshmasdan, boshoqli begona o‘tlarga qarshi Pumo super -1l/ga, ikki pallali begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilgan Granstor-15 g/ga gerbisidlari birgalikda aralashtirilib, eritilib qo‘llanilganidagi don hosildorligi 56,1-57,3 s/ga ni tashkil etganligi kuzatilgan. Natijada davlatga don sotishdan kelgan daromatning oshishi evaziga sof daromatning va rentabellikning keskin oshishi kuzatilgan. Natijada boshqa xarajatlar to‘liq qoplanib, sof foydaning oshishi kuzatildi. 20-tartda yovvoyi suli va boshqa boshoqli begona o‘tlarga qarshi Pumo super alohida qo‘llanilganida ham 2005 yilda gerbisid qo‘llanilmagan nazorat variantdagiga nisbatan don hosili 14,0 s/ga, 2006 yilda 15,7 s/ga va 2007 yilda 15,7 s/ga oshganligi kuzatildi. Granstar -15 g/ga gerbisidi 20-chi martda ikki pallali begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilganda don hosildorligi gerbisid qo‘llanilmagan nazorat variantiga nisbatan 2005 yilda-15,6 s/ga, qo‘shimcha don hosili olinib, ushbu holat2006 yilda-15,1 s/ga, 2007 yilda-14,5 s/ga miqdorda ko‘p bo‘lishini ko‘rsatdi. Biroq, Granstar gerbisidi ikki pallali begona o‘tlarga qarshi alohida-alohida qo‘llanilganida nisbatan har ikkala gerbisidlarni birgalikda aralashtirib, eritilib 20- chi martda qo‘llanilganidagi don hosili gerbisidlar qo‘llanilmaganidagiga nisbatan sezilarli darajada yuqori bo‘lishligi kuzatildi. Puma super (1 l/ga) va Granstor (15 g/ga) gerbisidlaribirgalikda 20-chi martda qo‘llanilgandagi sof foyda yillar bo‘yicha 126929-199754 so‘m/ga ni tashkil etganiholda, 10-chi aprelda qo‘llanilganda 150922-244471 so‘m/ga ni tashkil etdi. Gerbisidlarbirgalikda 20-chi martda qo‘llanilganidagi rentabillik 23,2% dan 47,7% gacha bo‘lgan bo‘lsa, 10-chi aprelda qo‘llanilganidagirentabellik 27,5% dan 53,5% gacha bo‘lishi kuzatildi. 63
Demak, kuzgi bug‘doy bilan bir qatorda rivojlanadigan boshoqli begona o‘tlarga qarshi Pumo super (1 l/ga), ikki pallali begona o‘tlarga qarshi Granstar (15 g/ga) gerbisidining bunday begona o‘tlarning qiyg‘os unib chiqqan kezlari hisoblangan aprel oyining boshida birgalikda aralashtirilib qo‘llanilishi istiqbolli usul hisoblanib, respublekamizning sug‘oriladigan hududlari sharoitida donchilikni yanada rivojlantirishning yangi istiqbollarini ochib beradi. Kuzgi bug‘doy yetishtirishda turli gerbisidlar qo‘llashning xo‘jalik va iqtisodiy samaradorligi quyidagi (3,14; 3,15-jadvallarda) keltirilgan. Jadval ma‘lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, gerbisidlar qo‘llashning xo‘jalik samaradorligi, ya‘ni gerbisidlar qo‘llash hisobiga olingan qo‘shimcha hosil 4,4 s/ga dan 6,7 s/ga gacha miqdorni tashkil etadi. Maydon birligidan olingan oziqa birligi esa nazoratga nisbatan 11,1 s/ga dan 20,0 s/ga gacha ortiqcha bo‘lganligi kuzatildi.
64
3.13-jadval Kuzgi bug‘doy begona o‘tlariga qarshi qo‘llanilgan gerbisidlarning iqtisodiy samaradorligi (So‘lliyeva S.X. ma‘lumoti, 2011 y)
t/r Tajriba variantlari Tajriba variantlari 1 (nazorat) 2 3 4 2009 yil 1 Hosildorlik, s/ga 31,3 45,3
46,9 56,7
2 Jami xarajat, so‘m/ga 329133 354133
333933 358933
Shu jumladan: Gerbisidlarga, so‘m/ga
- 25000
4800 29800
3 Don sotishdan kelgan jami daromad, so‘m/ga
268210 388176
401886 485862
4 Sof foyda, so‘m/ga -60923 34043
67953 126929
5 Rentabellik, %
2010 yil 1 Hosildorlik, s/ga 34,4 50,1
49,5 57,3
2 Jami xarajat, so‘m/ga 422073 452073
427248 457248
Shu jumladan: Gerbisidlarga, so‘m/ga
- 3000
5175 35175
3 Don sotishdan kelgan jami daromad, so‘m/ga
394430 574447
567567 657002
4 Sof foyda, so‘m/ga -27643 122374
140319 199754
5 Rentabellik, % -6,5 27,1
32,8 43,7
2011 yil 1 Hosildorlik, s/ga 32,8 48,5
47,3 56,1
2 Jami xarajat, so‘m/ga 588336 620336
593616 625616
Shu jumladan: Gerbisidlarga, so‘m/ga
- 32000
5280 37280
3 Don sotishdan kelgan jami daromad, so‘m/ga
432927 670151
624312 740464
4 Sof foyda, so‘m/ga -155409 19819
30696 144848
5 Rentabellik, % -26,4 12,3
5,2 23,1
65
Iqtisodiy ko‘rsatkichlar tahlilini ko‘rsatishicha,shartli sof foyda Xussar-5% S.E.G. gerbisidi qo‘llanilgan variantlarda 40040 so‘m/ga dan 40470 so‘m/ga gacha, Granstar-75 DF qo‘llanilgan variantlarda esa 37950 so‘m/ga dan 39120 so‘m/ga gacha, Puma super, 7,5% S.M.E.M. Graminisidi qo‘llanilgan variantlarda bu ko‘rsatgichlar 39200 dan 40280 so‘m/ga gacha bo‘ldi. Shunga muvofiq ravishda gerbisidlar qo‘llanilgan variantlarda rentabellik darajasi yuqori bo‘lib, 45,4% ni tashkil etdi. Yüklə 3,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|