66
4. Gerbisidlar bilan ishlashdagi xavfsizlik tadbirlari
Gerbisidlarning hammasi odamlar va hayvonlar uchun zaxarli bo‘lmasa
ham, ular bilan ishlashda qishloq xo‘jalik va sog‘likni saqlash vazirliklari
tomonidan belgilangan zaxarli moddalar bilan ishlaydiganlar uchun xavfsizlik
qoidalariga qat‘iy amal qilish kerak.
Gerbisidlar qo‘llangan ekin qator oralariga ishlov berish (traktorda), chopiq
qilish 3 sutkadan keyin ruxsat etiladi.
Gerbisidlar bilan ishlashga ruxsat etilgan shaxslar vaqti-vaqti bilan medisina
ko‘rigidan o‘tishi va preparatlarning hamda xavfsizlik tadbirlari haqida
ogohlantirilishi zarur.
Gerbisidlar bilan ishlashga kasal odamlar, xomilador va emizikli ayollar, 18
yoshga to‘lmagan o‘spirinlar qo‘yilmaydi. Ximiyaviy preparatlar bilan ishlaydigan
shaxslar instruktrajdan o‘tishlari va maxsus kiyimga (kombinezon, suv
o‘tkazmaydigan materialdan fartuk, etik, rezinali qo‘lqop, sinmaydigan oynali
kuzoynak va prespirator) ega bo‘lishi kerak. Ishlash joyida zaxarlanganlarni vrach
davolashiga qadaryordam berish uchun zarur dori-darmonli aptechka bo‘lishi
kerak.
Ishlash vaqtida maxsus ximoya kiyimlarini yechish, chekish va ovqatlanish
qat‘iy man etiladi. Ish tamom bo‘lgandan keyin kiyimlar yaxshilab tozalanadi va
har bir ishchiniki alohida-alohida joyga ilib qo‘yiladi.
Maxsus kiyimlarda uyga ketish yoki ularni uyga olib ketish mumkin emas.
Ish tugagandan keyin qo‘l va yuzlarni sovunlab dushda yuvinish kerak.
Gerbisidlar maxsus omborlarda qulflanib, preparatning nomi, ta‘sir etuvchi
moddaning foiz miqdori va tayyorlangan vaqti yozilgan etiketka yopishtirilgan
yaxshi berkitiladigan mustaxkam idishlarda saqlanadi. Omborlar maxsus qurollar
bilan jihozlangan va odamlar yashaydigan bino, suv manbalari va fermalardan
kamida 300 m uzoqlikda bo‘lishi kerak. Dalada gerbisidlarni qarovsiz tashlab
ketish mumkin emas. Kimyoviy preparatlar bilan ishlash vaqti sutkasiga 6 soatdan
oshmasligi kerak, shuningdek quyidagilarga qat‘iy rioya qilish kerak:
1. Gerbisid eritmasini qarovchi qoldirish;
67
2. Gerbisidlarni bo‘shagan idishlardan molga yem-xashak berish;
3. Gerbisidlardan bo‘shagan idish yoki yashiklarda ichimlik suv, oziq-ovqat
saqlash;
4. Yuvinmasdan ovqatlanish va boshqalar qat‘iy mann etiladi.
Gerbisidlardan bo‘shagan qog‘oz idish yashiklarni yoqib, kuydirib kulini
ko‘mib yuborish zarur. Temir idishlarni kaustik sodaning 5% li erimasi to‘ldirib, 6-
12 soat qoldiriladi, so‘ngra bir-necha marta toza suv bilan chayib yuborish kerak.
Bu qoidalarga amal qilmaslik zaxarlanishga olib kelishi mumkin.
Zaxarlanish belgilari quyidagicha: odam xolsizlanishi, boshi og‘rishi yoki
aylanishi mumkin, ko‘ngli aynib qusish xollari ro‘y berish mumkin. Bunday
paytda birinchi yordam quyidagilardan iborat, ya‘ni zaxarlangan odamning
gerbisid ishlatilayotgan zonadan chiqarish, yechintirib, yotqizish, agar gerbisid
yutilgan, ya‘ni oshqozonga tushgan bo‘lsa, margansovkadan (och pushti rangli)
eritma tayyorlab 0,5-1,0 l ichirib so‘ng qustirish zarur. Keyinchalik esa yarim
stakan suvga 2-3 qoshiq aktivlashtirilshgan ko‘mir yoki 20 g tuz solib, ichirish
kerak. So‘ngra zudlik bilan vrachni chaqirish yoki eng yaqin davolash punktiga
jo‘natish zarur.
Gerbisidni ko‘zga, labga, badanga, og‘izga tushishidan saqlanish kerak. U
ko‘zga tushsa, toza suv bilan, badandagisini esa sovunlab yuvish zarur.
68
5. Xayot faoliyati xafsizligi
5.1.Ekin maydonlarini sug’orishda (qishda va yozda) xavfsizlik choralari
Qishloq xo‘jalik ekinlarini amal davrida sug‘orish va qish davrlarida
o‘tkaziladigan meliorativ suv tadbirlarini amalga oshirish jarayonida xavfsizlik
chora tadbirlarini ko‘rish muxim ahamiyat kasb etadi. Ekin maydonlarini
sug‘orishda meliorativ sug‘orish tadbirlarini xavfsizligini baholashda xo‘jalikda,
tumanda bo‘lgan barcha meliorativ qurilmalar va texnikalarning mavjudligi, xolati
xisobga olinadi; bunda har bir suv inshoatini tuzilishi, ish jarayoni va uning har bir
elementini xolati, ya‘ni platinalarni ishga yaroqliligi, nasos stansiyalarini ish
rejimi, ularni xavfsizlik moslamalari bilan ta‘minlanganligi, kuchli bosimda suv
o‘tkazadigan truboprovodlar, magistral (xo‘jaliklararo) va xo‘jalik ichidagi
sug‘orish kanal va ariqlarini xolati, xavfsizlik bilan ta‘minlanganligi va boshqalar:
shuningdek,
meliorativ
sug‘orish tadbirlarini xavfsizligini ta‘minlashda
energiyadan foydalanishda va meliorativ tadbirlarni o‘tkazishda elektr hamda
texnika xavfsizligi chora-tadbirlarini ko‘rilgan bo‘lishi kerak.
Ekin maydonlarini sug‘orishda, sug‘orish tarmoqlarining suv sig‘imini, unda
oqadigan suvning tezligi va boshqa xususiyatlarni xisobga olish kerak bo‘ladi.
Chunki sug‘orish manbalaridagi suv miqdorini keskin ortib ketishi atrofda
yashovchilar uchun hamda sug‘orish ishlari bilan mashg‘ul bo‘lgan insonlar xayoti
uchun xavf-xatar tug‘dirishi mumkin. Shunga ko‘ra, meliorativ sug‘orish
inshoatlarning suvga chidamlilik ko‘rsatkichi bo‘lib, suv inshoatlaridan oqib
o‘tadigan va to‘planadigan suvning qanday miqdorda bo‘lishi, sug‘orish va suvdan
foydalanish ishlarini texnika bilan ta‘minlanganligi, texnika va mashinalardan
foydalanish koeffisenti, sug‘orish ishlarini olib borishda sug‘orish uchun kerak
bo‘ladigan suv bilan ta‘minlanganligi va sug‘orish usullarini xisobga olish kerak
bo‘ladi.
Qishloq xo‘jalik ekinlarini sug‘orishda sug‘orish me‘yorlari (ekin turlariga
qarab 5-10 kunda) belgilanadi va buning uchun laboratoriya sharoitida tuproq
69
namligi aniqlanadi. Olingan natijalar asosida o‘simlikning asosiy ildiz tizimi
tarqalgan (0-30 sm) qatlamdagi suv zaxirasi, aynan sug‘orishdan oldin qancha
ekanligi xisoblab chiqiladi:
M=100∙H∙A∙B
Bunda, M-suv zahirasi, m
3
/ga;
N-ildiz tarqalgan tuproq qatlami, sm
A-tuproqni hajmi massasi, g/sm
3
;
V-tekshirilgan tuproq namligi,%
Ushbu ko‘rsatkichlar xisoblab topilgandan keyin, bir martalik sug‘orish uchun
zarur bo‘ladigan suv me‘yori qo‘ydagi formula bo‘yicha xisoblab topiladi:
P=100∙H∙A∙(B
1
-V),
Bunda, P-bir martalik sug‘orish me‘yori, m
3
/ga
V-tuproq namligi,%;
V
1
-ekin turlari bo‘yicha eng qulay tuproq namligi,%
Ko‘rsatib o‘tilgan xisoblash bo‘yicha topilgan sug‘orish me‘yori bu ekinlarni bir
martalik sug‘orish uchun sarflanadigan suv miqdoridir. Bunda barcha xayot
faoliyati xavfsizlik chora-tadbirlariga rioya etish talab etiladi.
5.2. Kimyoviy moddalarni tashish va saqlashda shaxsiy himoya vositalaridan
foydalanish
Bugungi kunda kimyoviy moddalarni tashish va saqlashda shaxsiy ximoya
vositalaridan foydalanish shu ishlar bilan mashg‘ul bo‘lgan insonlarni xayot
faoliyati xavfsizligini ta‘minlashda maxsus axamiyatga ega. Chunki, kimyo
zavodlarida ishlab chiqarilayotgan kimyoviy moddalarning xo‘jaliklarga tuman va
viloyatlarga yetkazib berish usullari turlichadir. Masalan mineral o‘g‘itlar ochiq
70
yoki yopiq (qoplarda) yetkazib berilsa, gerbisidlar, xasharot va zararkunandalarga
qarshi ishlatiladigan pestisidlar va boshqalar maxsus idishlarda yetkazilmoqda.
Idishlardagi kimyoviy vositalar uning turi, ta‘siri va boshqa ko‘rsatkichlarga ko‘ra
har xil me‘yorlarda bo‘ladi. Shuningdek, ushbu idishlarda kimyoviy vositalarni
chiqargan zavod va ushbu moddaning tarkibidagi ta‘sir etuvchi moddasi miqdori
foizlarda ko‘rsatiladi.
Kimyoviy moddalarni uzoq muddat davomida to‘plash, saqlash, yerga yoki
o‘simlikka sepish uchun tayorlashda ichki xo‘jalik va xo‘jaliklarda maxsus
omborxonalardan foydalaniladi. Bunday kimyoviy moddalarni saqlaydigan
omborxonalrning umumiy hajmi yil davomida ikki barovar oborot qilishga
muljallangan bo‘lishi kerak.
Agrokimyo xizmati ko‘rsatish tarmoqlari xuzurida kimyoviy moddalarni
qabul qilish punkti bo‘lishi kerak. Bularni ixtiyorida kimyoviy moddalarni tashib
keltirish mexanizmi, umumiy xatto 200 m
3
dan kam bo‘lmagan bunkerlar bo‘lishi
kerak. Kuzgi-qishki vaqtlarda kelib turadigan katta miqdordagi kimyoviy moddalar
uchun ham maxsus omborxonalar bo‘lishi kerak.
Omborlar ichidagi ishlarni mexanizasiyalash uchun qo‘ydagilar bo‘lishi
kerak
-traktor yoki elektrodvigatellar RPK-550, PKS-80, KLP-500, elektr
yuklagichlar traktor va avtomobil;
-tasmali konveyrlar, kranlar.
Kimyoviy moddalar saqlanadigan omborxonalarda qat‘iy tartib bo‘lishi
kerak. Bu yerlarga boshqa maxsulotlarni tushurish man etiladi. Har qaysi kimyoviy
vosita turi alohida xonalarda yoki bo‘lmalarda joylashtirilib, ular nomerlanadi,
shuningdek, kimyoviy modda turi, tarkibi, % xisobida yozib qo‘yiladi.
71
Shuningdek, ko‘rinadigan joylarga kimyoviy vositalarni saqlash va qayta
ishlash texnologiyasi osib qo‘yiladi, unda kimyoviy vositaning narxi, uni qabul
qilib olgan vaqti, texnika xavfsizligi ham qayd etilgan bo‘lishi kerak.
Kimyoviy moddalar saqlanadigan omborlar binosi toza, tomi buzilmagan,
tomchi tushmaydigan bo‘lishi, atrofidagi ariqchalar doimo tozalanib turishi kerak.
Kimyoviy moddalar solingan idishlar, qoplar omborxona devorlaridan 0,6-1
metr, elektr tarmoqlari, rubilniklardan 1 metr masofada bo‘lishi kerak. Bino
shamollatish uskunasiga, yo‘laklar va oraliqlar yaxshi yoritilgan bo‘lishi kerak.
Namlik normativ darajasida bo‘lishi kerak.
Kimyoviy moddalar saqlanadigan omborxonalar axoli yashaydigan turar
joylardan kamida 500 metr uzoqlikda, suv manbalari atrofida yoki ustida
bo‘lmasligi kerak.
Kimyoviy moddalar bilan ishlashga 18 yoshga to‘lmagan. Xomilador
ayollar, II-grux nogironlari hamda maxsus tibiiy ko‘rikdan o‘tmagan kishilarni
ishlashi qat‘iyan man etiladi. Bunday moddalar bilan ishlovchilar maxsus ximoya
vositalari: protivogaz GP-5, GP-5m, GU-4, yuzni qoplovchi maskalar, kuchli
ximoyalovchi L-1, ximoyalovchi komplekt bilan ta‘minlangan bo‘lishi kerak.
7.2. Biologik xavfli vaziyatlarning bug’doyni o’sishiga ta’siri va uni oldini
olish choralari.
Biologik xavfli vaziatlarda qo‘llaniladigan tadbirlarni to‘g‘ri tanlash,
o‘simliklarni, shu jumladjan, g‘o‘zani saqlashni va uni rivojlanishini tezlashtiradi
va bunday tadbirlar jumlasiga: G‘o‘za maydonlarining kimyoviy va biologik,
baktiriomoddalar va vositalar bilan zaralanganligi ni aniqlash maqsadida doimiy
ravishda dala va labaratoriya kuzatuvlar hamda tekshiruvlar olib borish , o‘z
vaqtida ishlov berish va g‘o‘za maydonlarini zararsizlantirish, zararlangan
maydonlarda o‘z vaqtida agrotexnik va agrokimyoviy tadbirlarniamalga oshirish,
72
zararlangan maydonlardan olingan maxsulotlardan foydalanish tadbirlariniko‘rish
va boshqa tadbirlarni qo‘llash kiradi.
Biologik xavfli vaziyatlarda zararlangan maydonlarni hisobga olish, ularni
zararlanish chegarasini aniqlash va g‘o‘zani qay darajada zararlanganligini
hisobga olish kerak bo‘ladi. Buning uchun har bir dala kuzatilib, zararlanish turi,
darajasi va chegarasini aniqlash kerak.
Beologik xavfli vaziyatlarda g‘o‘zaning kasallanish darajasi ko‘z bilan
chamalash shkalasi yordamida aniqlanadi. Bunda har bir dalaning diaganali
bo‘yicha 10 nuqtada 10 ta o‘simlikda kuzatuv o‘tkaziladi va shkala bo‘yicha
barcha yashil barglarning rangi shkala bilan taqqoslanadi . Olingan natijalar foizga
(%) hisoblab chiqiladi va zararlanish jadalgi qayd etiladi.
Biologik xavfli vaziyatlarda g‘o‘zaning kasallanishi quyidagi formula
yordamida hisoblab chiqildi:
Bunda, R – G‘o‘zada kasallikning rivojlanishi, %,
A – kasallangan tup soni, dona,
V – kasallangan tupning foiz ko‘rsatkichi, %,
A – jami tekshirilgan tup soni.
Shundan keyin, ularga qarshi kurashish tadbirlari ishlab chiqiladi.
73
Xulosalar va tavsiyalar
Qishloq xo‘jaligida gerbisidlardan keng foydalanish jarayoni begona o‘tlarga
qarshi kimyoviy kurashning samarali va iqtisod nuqtai-nazardan foydali ekanligini
ko‘rsatadi.
Gerbisidlardan foydalanish ijtimoiy muammolarni ham yechishga yordam
beradi: kimyoviy kurash qo‘l mehnatidan keng foydalanish zaruratidan ozod qiladi.
O‘tkazilgan tajribalar natijalari tahliliga asoslanib biz quyidagi xulosalarga
keldik.
1). Granstar 75 DF va Xussar gerbisidlari jadval-4 da berilgan asosiy bir
yillik ikki pallli begona o‘tlarga qarshi samarali vosita ekan. Hisobat va tahlilga
olingan begona o‘tlarning aksariyati gerbisidlarga nisbatan barqarorligi
xususiyatini namayon qilmadi. Faqat yulduzo‘t (Stellaria mtdia), Sutlama
(Euphorbia helioscopia) va qurtena turlari (Sisymbrium spp) lar gerbisidlarga
nisbatan qisman barqarorligini namayon qildi.
2). Granstor 75 DF va Xussar gerbisidlari O‘zbekiston Respublekasida
ishlatish uchun ruxsat etilgan dozalarda (mos ravishda 0,01-0,02 kg/ga va 0,075-
0,1 kg/ga) ko‘p yillik begona o‘tlarga ta‘sir qilmaydi. Buni biz otquloq (Rumex
srispus), paxtatikon (Sirsium arvense), qo‘ypechak (Sonvolbulus arvensis),
tugmachagul (malva nedlesta, kichik otquloq (Rumex asetosella), takasaqol
(Dodartia oriyentalis), misollarida ko‘rdik.
3).
Puma
super
graminisidi
bug‘doy maydonlarida uchraydigan
boshoqdoshlar oilasiga mansub asosiy begona o‘tlarga qarshi samarali gerbisiddir.
Ayniqsa bu preparat yovvoyi suli (Avena fatua), oq so‘hta (Alopecurus
geniculatum), va itqunoq turlari (Setaria spp), ga qarshi yaxshi natija beradi.
Quyon arpa (Hordeum leporinum),va yaltirbosh (Bromus tectorum) larga
qarshi Puma Super samarasiz ekanligini ko‘rsatdi.
4). Begona o‘tlar gerbisidlarga nisbatan barqarorlik xususiyatlarini ham
namayon qilishi mumkin. Ularning barqarorligiga ta‘sir qiluvchi omillar: havo
sharoiti, tuproq xususiyatlari, boshqa tur begona o‘tlar yoki ma‘daniy o‘simliklar
tomonidan bo‘lgan raqobat. Ko‘pincha, tez o‘sadigan (tuproq optemal namlikka,
74
havo yuqori nisbiy namlikka, o‘rtacha yorug‘likka va barqaror oziqlanishga ega
bo‘lgan) begona o‘tlar gerbisid ta‘siriga tez berilib qurib qoladi, chuki ularning
barglari kutkulasi qalin bo‘lmay,o‘simlik nozik bo‘ladi.
Bundan kelib chiqdi-ki, yosh (15-20 sm gacha bo‘lgan) begona o‘tlar
gerbisidlar ta‘siriga tez beriladi ; tez o‘sadigan begona o‘tlar gerbisidlar ta‘siriga
bardosh beraolmaydi; ko‘pincha gerbisidlar issiq havoda yaxshi ta‘sir qiladi.
5). Granstar 75 DF va Xussar gerbisidlari ruxsat etilgan normalarda
ma‘daniy o‘simliklarga ta‘sir qilmaydi, ya‘ni bug‘doyning nav xususiyatini
o‘zgarishiga oli kelmaydi.
6). Puma Super graminisidi 1,5 l/ga normasidan oshadigan bo‘lsa
bug‘doyga, javdarga hamda tritikalega qisman, arpaga esa sezilarli darajada ta‘sir
qilishi mumkin.
7). Ta‘sir etish davri 60 kundan ortiq bo‘lganligi sababli Granstar 75 DF va
Xussar gerbisidlaridan mavsumda bir marta foydalanish mumkin.
Ishlab chiqarishga tavsiyalar
Granstar 75 DF va Xussar gerbisidlaridan erta bahorda , ko‘pincha mart
oyining 1-2 chi dekadasida foydalanish maqsadga muvofiq, chunki;
-aynan shu davrda begona o‘tlar bug‘doyning hosildorligiga katta zarar
keltira boshlaydi;
-bu vaqtda begona o‘tlar balanldligi 20-25 sm dan oshmaydi va gerbisidning
samarasi yuqori bo‘ladi.
-Dori sepilgan kuni harorat kundizi 18-20
o
S dan past bo‘lmasligi kerak.
Shamol tezligi 5 m/gek dan oshmasligi kerak.
75
Adabiyotlar ro’yxati
1. Karimov. I.A. – Dehqonchilik taraqqiyoti- farovonlik manbai. –
T.,O‘zbekiston. 1994-60 b.
2. Karimov. I.A. – Jaxon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida
uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari.-Toshkent,‖O‘zbekiston‖, 2009.-48 b.
3. Qishloq xo‘jaligida iqsodiy islohatlarni chuqurlashtirish asoslari. T., O‘z R
FA., ―Fan‖, 2003.-149 b.
4. Aliyev A.M.-Kompleksnaya borba s soryakami // j. Zemlmdineme. -2007-
N. S. 24 – 26.
5. Allanazarova U.- fenologicheskiya noblyudeniye nad sornyakami v
posevax ishenisi na bogari// j. Uzbekiskiy biologicheskiy j .-1967.-N3.-S. 37-41.
6. Andreyev A. S., Treщuk V. S. Va boshыalar –Borba s sornyakami na
posevax zernovыx kultur// j. zemledeliye. -1986.-N6. 55-57.
7. Andreyev A. A., Treщuk V. S. –fenagon na posevax yachmenya// j. ximiya
v selskom xozyaystve.- 2003.-N5.-S. 26-27.
8. Babich. A. A., Boronina V. P.-Borba s sornyakami s uchetom
konkurentnoy sposobnosti kultur//j zemledeliye.-1998.-N2.-S. 41-42.
9. Bozdыrev G. I-Sornyaki –vrag urojaya//j.zemmledeliye-1985-N2-S.7-9
10. Bazdыrev G. I.,Smirnov B.A. –Sornыye rasteniya i borba s nimi.-M.,
moskavskiy robochiy.- 1986-138 S.
11. Bashkirova T. N.,Neygebaur E.F., Samoylov L.N. i dr.-Kompleksnoye
primeneniye sredstv ximizasii// j. zemledeliye.- 2002.-N3-S. 57-59
12. Boshoqli don ekinlaridan yuqori hosil yetishtirish bo‘yicha tavsiyalar O‘z
RQSXV G‘alla I I B ,-T., 1998.-53 b.
13. Vasilgenko I. T., Pidotti O. A.-Opredeletel sornыx rasteniy Ratonov
oroshomogo zemledeliye.- M., Kopos.-2010.- 367 s.
14. Vitsenko V. P. , Klyushnikov V.T.-Primeneniye pod kukuruza Jku i
gerbisidov//j Ximizasiya selskogo xozyaystvi.- 1996.-N2.-S. N-72.
76
15. Gorbatov V. S.,Kotavrasov P. I., Spridonov Yu. Ya.-Kolichestvennыye
zakonomernosti sorbsii xlorsulfurona posevami //j . Pochvovedeniye.-1990.-N6, S.
117-121.
16. Granstar – gerbisid dlya barobы s shirokolistvennыmi sornyakami v
posevax pshenisы i yachmenya / Prospekt., Moskva- 1997.- 3 S.
17. Danilov R.- Borba s zasorennostyu poley: Saronsk.-2000.-86S.
18. Dospexov B. A.-Metadika polevogo opыta. M., Kolos.,- 1985.-317 S.
19 Jarkova R. G.- Differinsirovat igriyemы borbы s ovsyugom //j
zemledeliye.-1996.-N8.-S. 28-29.
20. Zokirov T. S.- Kultura zemedeliya v oroshayemыx usloviyax
Uzbekistana: Toshkent: Uzbekistan.-1999.- 209-213.S.
21. Zaxarenko V. A.- Gerbisidы. M: «Agropromizdat».-1990.-240 S.
22. Zaxarenko V. A.- Rekomendasii po sovmestnomu primeneniyu
gerbisidov i mineralnыx udobreniy //j. Selskoye xozyaystvo za rubejom.-1995.
N8.-S. 3-5.
23. Zaxarenko V. A.-Ekonomicheski obosnovannoye primeneniye gerbisidov
na posevax zernovыx //j. Ximiya v selskom xozyaystve -2001.-N7- S. 67-71.
24. Zuza V. S.- K voprosu poter urojaya ot sornyakov //j. zemledeliye.- 2004-
N9.-S. 48-49.
25. Ibragimov Z. A.- Ыisыa rotasiyali –alla almashlab ekishda dalalarning
begona o‘tlari va ularga qarshi kurashish / QMII ilm. To‘p. T. 1. 1996. 5. 103.
26. Ibragimov Z. A.- Granstor Qashqadaryoda //j. O‘zbekiston qishloq
xo‘jaligi.- 1997.-N 11.-B. 11.
27. Ibragimov Z. A. –Granstar gerbisidi va g‘alla hosidorligi //j. O‘zbekiston
qishloq xo‘jaligi -1999.- N 1.- B. 41-42.
28. Isayeva L. I.- Novыye gerbisidы dlya zernovыx //j. Zashita rasteniy-
1990.- N 3.- S. 62-63.
29. Kazanova I. P., Kazina Ye. I.- Sovmestnoye primeneniye mineralnыx
udobreniy s gerbisidami //j. Zemledeliya.- 1998.-N 2.-S. 46-48.
77
30. Kiselyov A. N.- Sornыye rasteniya i merы borbы s nimi: M.. Kolos.-
1991.-190 S.
31. Qishlq xo‘jalikekinlari yetishtiriladigan dalalardagi begona o‘tlarga qarshi
gerbisidlarning Davlat sinovini o‘tkazish yuzasidan uslubiy qo‘llanma. Toshkent.-
1994.- 52 b.
32. Kolupayev M. V.- Urosen fitotoksignosti xlorsulfurona v zovisimosti ot
pogvenno – klimaticheskix usloviy. Avtirev. Kond. Diss.- 1993.-21S.
33. Kott S. A.-Sornыye rasteniya Selskoxozyaystvennaya ensiklopesiya.-
1995.-261 s.
34. Kott S. A.- Sornыye rasteniyai i borba s nimi. M.,-2001.-357 S.
35. Kukushkin V. K., Fokin A. D., Rachinskiy V. V.-Transport i metabolizm
xlorsulfurona v rastiniyax pri yego postupleniya cherez listya // Izv. T SXA.-1996.-
7 S.
36. Likov A. M i dr.,-Zemledeliye s osnavami pochvovedeыiya. M., Kolos.-
1999.-235-277 S.
37. Muminov K. M., Rizayev Sh – Agrotexnicheskiye i ximicheskiye merы
borbы s sofnyakami na posevax ozimoy pщyenisы //j. Zernovoye xozyaystva.-
2002.- N6.- S. 21-22.
38. Mo‘minov K- M., Rizayev Sh.- Granstar gerbisidi kuzgi bug‘doyzorlarda
begona o‘tlarga qarshi qo‘llanilsa //j. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi- 2002.- N 1.- B.
28-29.
39. Padinov K. P.- Novыye gerbisidы dlya propolki lyea- dolgunsa //j. Zashita
rasteniy.- 1998.-N 13.-S. 97-99.
40. Pokrovseiy N. V., Solyanka T. N.-Kratkiy sprovochnik po bobarnomu
zemledeliyu. T., Uzbekistan.- 1996.- 89 S.
41. Rashidov M. I. va boshq., G‘allazorlarda Granstor gerbisidini qo‘llash
bo‘yicha tavsiyalar.- Toshkent.-1998.-5 b.
42. Rizayev Sh., Mo‘minov K-M.-Kuzgi bug‘doy begona o‘tlari va ularni
yo‘qotishda gerbisidlarni qo‘llash / Tosh DAU ilm. To‘p.-2002.-b. 2477-249.
78
43. Rizayev Sh., Mo‘min K-M.-Kuzgi bug‘doy begona o‘tlariga qarshi
kurashishning agrotexnik va ekologik usullarining samaradorligi/ Bux DU ilm.
To‘p.- 2003.-B. 201-203.
44. Rijov S. N., Sukach I. F.- Sug‘oriladigan yerlarda dehqonchilik.-
Toshkent., O‘zbekiston.- 1965.-157-177 b.
45. Sedelnikov M. P.-Prekratit bezumnuyu ximizasiyu zemledeliya //j.
Zemledeliye.- 2002.- N10.- S. 21-23.
46. Semenov V. D., Goncharov V. A.- Mineralnыye udobreniya i smazina na
posevax azimoy pshenisы //j. Ximiya v selskom xozyaystve.-2006.-N7.-S. 24
47. Spresyanu L. F., Dvornikova G. P.-Mikrobnaya dogradasiya gerbisida
proizvadsvo sulfonilmochevinnы/ tez dokl. Lij. Konf. Pushina.- 2008. S.164.
48. Soronin V. I., Sovina L.A.-Otget o patentnыx issledovaniyax po teme:
gerbisidnыy preparat Xordin i sposab yego polucheniya. M. VNIIXSZR. 1998.
49. Taskoyeva A. G., Taskayev V. P.-Opredeleniye koeffisiyenta
vredonosnosti //j. Zemledeliye.- 2005.- N8.-S. 73-75.
50. Ustimenko N. V.-Povedeniye metabolizm Xlorsulfurona v rasteniyax lna-
dolgunsa. Avtoref. Kand. Diss. Minsk.-2001-22 S.
51. Fokin A. D., Ladonin V. F.-Vaiyaniye sredstv ximizasii selskogo
xozyaystvo na sorbsiyu i migrasiyu xlorsulfurona v posex //j. Agroxemiya.-1999.-
N4.-S. 111-118.
52. Fisyunov A. V.-O biologicheskoy klassifikasii sornыx rasteniy.
Biologiya.- N3, 2000.-S. 56-59.
53. Hamroyev A. Sh. Va boshq.,-G‘alla va sholini zararkunanda, kasalliklar
va begona o‘tlardan himoya qilish / O‘zR Vazirlar mahkamasi huzuridagi davlat
kimyo komissiyasi. Toshkent.- 1999.-71-85 b.
54. Hasonov T. Va boshq.,-Yo‘q bo‘lur begona o‘t yoki Granstar
gerbisidnning xosiyati //j. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi.-2006.- n1.
-B. 10-11.
Dostları ilə paylaş: |