O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi toshkent davlat agrar universiteti agroinjeneriya fakulьteti Qishloq xo`jaligida elektr energetikasi va elektrotexnologiyalar kafedrasi

Ma’ruza №12 Elektr yuritma energetik xarakteristikasi

Umumiy xolda uzgaruvchan isroflar va foydali kuvvatni A-ga boglash mumkin. Bu bilan turli xoldagi kurilma energetik xarakteristika shakli va xususiyatlaridagi farklarga boglik.

Keltirilgan kuvvatni chizmada kursatilgan 3 ta asosiy tashki xarakteristika shakllarini ajratish mumkin.

a) kayrilgan b) kavarilgan v) tugri chizikli.

A-samaradorlik, R – keltirilgan kuvvat., d – solishtirma energiya sarfi.

Kayirilgan kuvvat xarakteristikali kurilmaga kuyidagilar kiradi: ogadigan lentali transporterlar, kavsharli elevatorlar, kizdiruvchi pechlar, markazdan kochirma ventilyatorlar, tukuvchilik uskunalari.
Kavarik xarakteristikali kurilmalarga esa markazdan kochirma nasoslar, xalkali vaterlar va boshkalar kiradi.
Tugri chizikli xarakteristikali kurilmalarga (kupincha) gorizontal lentali transportyorlar, kuzgaluvchi konveyyerlar, tog kombaynlari, kompressorlar, bug mashinalari, generatorlar,. drobilkalar, avtomatik presslar va boshkalar kiradi.
Tugri chizikli va kavarilgan xarakteristikali kurilmalarda solishtirma energiya sarfi dA ning usishi bilan kamayadi va maksimal samaradorlikda u minimumga yetadi (b, v).
Keltirilgan kuvvatni kayrilgan xarakteristikali kurilmalarda solishtirma energiya sarfi d xarakteristikasi kupincha A ning kiymati maksimaldan kichik kiymatda xam minimal nuktada buladi (a). Bu samaradorlik kiymatini iktisodiy A_ek deyiladi. Chunki u bilan ishlayotgan kurilmaning eng afzal energetik rejimi aniklanadi.
Kurilmalarni turli samaradorlikda tejamli ishlashini energetik baxolash uchun energetik xarakteristika kullaniladi. Ular absolyut yoki solishtirma energiya sarfini kurilma samaradorligiga boglikligini kursatadi va xuddi energetik balanslar singari effektiv, operatsiyali va xatto kalendarli vaktga kiritilgan bulishi mumkin.
Energetik xarakteristikani olish agregatning energobalansi barcha ele-menti doimiy elementga (uning samaradorligiga boglik emas) va uzgaruvchan element balansini kurilma samaradorligiga funktsional boglanishlarni urnatishga asoslangan.
Uzluksiz ishlovchi kurilma yuklamasining uzgarmas rejimida energiya balansi, kuyidagi kiskatirilgan kuvvat balansi bilan almashtirish mumkin:
R=P'+P"=P_a'+P_b'+P"
bu yerda: R - keltirilgan kuvvat;
P' - yigindi isroflar kuvvati;
P" - foydali kuvvat;
R_a' - doimiy isroflar kuvvati;
P_b' - uzgaruvchan (yuklamalar) isroflar kuvvati.
Agar foydali kuvvatni va uzgaruvchan isroflar tugri proportsional deb olsak, ya’ni
R_b'=vA; P"=cA
bu yerda: b – maxsulot birligiga ketgan uzgaruvchan isrofini solishtirma kattaligi.
S – maxsulot birligiga ketgan solishtirma foydali energiya iste’moli.
U xolda: P=P_a'+bA+cA=P_a'+A
bu yerda: =b+c=const
Bu olingan ifoda agregatga keltirilgan kuvvatni xarakteristikada tekislanishini kursatadi.
Bu ifodadan osongina kuyidagini olish mumkin:
a) foydali kuvvat xarakteristikasi tenglamasi:
P»=sA
b) yigindi isrof xarakteristikasi tenglamasi:
P'=P_a'+bA
Olingan agregatning energetik xarakteristika chizmada kursatilgan.
Keltirilgan kuvvat P=f₁(A), yukotilgan kuvvat P'=f₂(A) xarakteristikalari kuyidagi energetik xarakteristika xosilasini olishga boshlangich xisoblanadi:
a) solishtirma (tulik) energiya sarfi xarakteristikalari d=₁(A);
b) FIK xarakteristikalari =₂(A);
v) tula solishtirma isroflar xarakteristikalari S=₃(A).
Kelishilgan shartlar uchun (b – const, C – const,  - const) bu xarakte-
ristika kuyidagi tenglamaga ega:

d=P/A=P_a’/A+ =P”/P=cA/(P_c’+A) S=P’/A=P’/A+b

B
u xarakteristika chizmada kursatilgan.
Rasm. Agregatning energetik xarakteristikasi:
a) R - keltirgan kuvvat isrof, foydali kuvvat '; b) FIK , solishtirma isrof S va solishtirma P_a' va P_b' - uzgaruvchan va doimiy isrof kuvvati.