O‘zbekiston respublikasi raqamli texnalogiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti dasturiy

1.4. Ma’lumotlar to’plamining turlari. Yozuvlardan tuzilgan ma’lumotlar

Eng ko’p uchratiladigan ma’lumotlar bu yozuvlardan tashkil topgan ma’lumolardir (record data). Bunday ma’lumotlar to’plamiga jadvalli ma’lumotlar, matrisali ma’lumotlar, hujjatli ma’lumotlar, tranzaksiyali yoki operasiyali ma’lumolarni kiritamiz.
Jadvalli ma’lumotlar – fiksirlangan atributlar to’plamidan tuzilgan yozuvlardan iborat bo’lgan ma’lumotlardir.
Tranzaksiyali ma’lumotlar – har bir yozuv qiymatlari to’plami bilan tranzaksiya bo’lib keladigan ma’lumotlarning alohida turini anglatadi. Tranzaksiyali ma’lumotlar bazasiga - magazinda xaridorlarning qilgan savdolaridan tuzilgan ro’yxatni misol qilib olishimiz mumkin:

1. 4 .1- rasm. Tranzaksiyali ma’lumotlarga misol.
Grafikli ma’lumotlar.Grafikli ma’lumotlarga misol sifatida www-ma’lumotlari, molekulalar strukturasi, grafalar (2.2-rasm), kartalar va shu kabilarni ayta olamiz. [10]

1.4.2-rasm. Grafa misolining ko’rinishi.

Karta yordamida obyektlarning o’zgarishini bir vaqtning o’zida hamda fazoviy ko’zdan kechirib boriladi va ularning tekislikdami yoki fazodami joylashish xususiyatlarini aniqlaydi. Ma’lumotlarni grafik taqdim etishning afzalligi ularni jadvalli ma’lumotlarga nisbatan idrok qilish juda oson. Quyida keltirilgan karta (neyron tarmog’i modeli asosidagi) Koxrnen kartasi deb ataladi:

1. 4. 3-rasm. " Koxonena kartasi" tipidagi ma’lumotlarga misol.
Kimyoviy ma’lumotlar. Bu ma’lumotlar alohida turdagi ma’lumotlarni taqdim etadi. Bunday ma’lumotlarga misol: Benzene Molecule: C₆H₆ .
Ma’lumotlarni saqlash formatlari. Hozirgi vaqtda ma’lumotlarning asosiy xususiyatlaridan biri ular juda ko’p o’zgarishi natijalarida qaytadan tuzilishidir. Ma’lumotlar bilan ishlashning to’rtta jihati mavjud: ma’lumotni aniqlash, hisoblash, manipulyasiya qilish va qayta ishlash (yig’ish, uzatish va h.k.)
Manipulyasiya qilingan ma’lumotlar orqali «fayl» tipidagi ma’lumotlar strukturasidan foydalaniladi. Fayllar har xil formatga ega bo’lishi mumkin.
Aytib o’tilganidek, DMning aksariyat instrumentlari turli xil manbalardan ma’lumotlarni import qilishga ruxsat beradi hamda natija sifatida olingan ma’lumotlarni turli xil formatga eksport qiladi.
Tajribalar uchun ma’lumotlarni qandaydir yagona formatda saqlash qulay bo’ladi.[6]
DMning ba’zi instrumentlaridagi proseduralar ma’lumotlarning importi/eksporti deb ataladi. Boshqalari esa turli ma’lumotlar manbalarini to’g’ridan-to’g’ri ochish imkonini beradi va DM natijalarini ko’rsatilgan formatlardan biriga saqlaydi.