O‘zbekiston respublikаsi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Tarmoqni xavfsiz bo‘lmagan tarzda va zaif loyihalash. 
Noto‘g‘ri va xavfsiz bo‘lmagan holda 
loyihalangan tarmoq turli tahdidlarga va ma’lumotni yo‘qotilishi ehtimoliga duch kelishi mumkin. 
Masalan, agar tarmoqlararo ekran, IDS va virtual shaxsiy tarmoq (VPN) texnologiyalari xavfsiz 
tarzda amalga oshirilmagan bo‘lsa, ular tarmoqni turli tahdidlar uchun zaif qilib qo‘yishi mumkin. 
Tug‘ma texnologiya zaifligi. 
Agar qurilma yoki dasturiy vosita ma’lum turdagi tarmoq 
hujumlarini bartaraf eta olmasa, u holda u ushbu hujumlarni zaif bo‘ladi. Ko‘plab qurilmalar, ilovalar 
yoki veb brauzerlar 
xizmatdan vos kechishga undash 
hujumi yoki 
o‘rtaga turgan odam 
hujumlariga 
bardoshsiz bo‘ladi. Agar tizimlarda eski veb brauzer foydalanilsa, ushbu tizimlar taqsimlangan 
hujumlarga ko‘proq bardoshsiz bo‘ladi. Agar tizimlar yangilanmasa, kichik troyan hujumi 
foydalanuvchi mashinasini tozalab tashlash uchun yetarli bo‘lishi mumkin. 
Foydalanuvchilarning e’tiborsizligi. 
Eng oxirgi tarmoq foydalanuvchilarining e’tiborsizligi 
tarmoq xavfsizligiga jiddiy ta’sir qilishi mumkin. Inson harakatlari natijasida ma’lumotni yo‘qolishi, 
chiqib ketishi kabi jiddiy xavfsizlik muammolari bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari hujumchilar 
foydalanuvchilar haqida ma’lumotlarni to‘plashda sotsial injineriya texnologiyalaridan foydalanadilar. 
Foydalanuvchilarni qasddan qilgan harakatlari. 
Ishdan bo‘shab ketgan xodim taqsimlangan 
diskdan haligacha foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishi mumkin. U mazkur holda tashkilot maxfiy 
axborotini chiqib ketishiga sababchi bo‘ladi. Bu holat foydalanuvchilarni qasddan qilgan harakatlari 
sifatida qaraladi. 
Tarmoq xavfsizligiga tahdidlarning turlari 
Tarmoqqa 
qaratilgan 
tahdidlar 
odatda 
ikki 
turga 
ajratiladi rasm): 
-
ichki tahdidlar; 
-
tashqi tahdidlar. 
Ichki tahdidlar. 
Kompyuter yoki internetga aloqador jinoyatchiliklarning 80% ini ichki hujumlar 
tashkil etadi. Bu hujumlar tashkilot ichidan turib, xafa bo‘lgan xodimlar, g‘araz niyatli xodimlar 
tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Ushbu hujumlarning aksariyati imtiyozga ega tarmoq 
foydalanuvchilari tomonidan amalga oshiriladi. 
Ichki hujumlar tashqi hujumlarga qaraganda jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin. Buning asosiy 
sababi ichki hujumni amalga oshiruvchi tarmoqning tushilishi, xavfsizlik siyosati va tashkilot 
qonunchiligi bilan yaqindan tanish bo‘ladi. 
Tashqi tahdidlar. 
Tashqi hujumlar tarmoqda allaqachon mavjud bo‘lgan zaiflik natijasida 
amalga oshiriladi. Hujumchi shunchaki qiziqishga, moddiy foyda yoki tashkilotni obro‘sini tushirish 
uchun ushbu hujumlarni amalga oshirishi mumkin. Mazkur holda hujumchi yuqori malakali va guruh 
bo‘lib ishlashlari mumkin. Hujumni amalga oshirganda maxsus texnologiyalardan foydalaniladi va 

---

76 
uzoq muddat davomida tayyorganlik ko‘riladi. Mazkur holda hujumlar ichki xodimlarning 
yordamisiz amalga oshiriladi. Ba’zi tashqi hujumlar o‘zida ishtirokchilarni va virusga asoslangan 
hujumlarni, parolga qaratilgan hujumlarni, zararli xabarni kiritishga asoslangan hujumlarni va 
operatsion tizimga asoslangan hujumlarni o‘z ichiga oladi. 
Tashqi tahdidlar odatda ikki turga ajratiladi: tizimlashgan va 
tizimlashmagan tashqi tahdidlar. 
Tizimlashgan tashqi tahdid. 
Tizimlashgan tashqi tahdidlar yuqori malakali shaxslar tomonidan 
amalga oshiriladi. Ushbu shaxslar tarmoqdagi mavjud zaiflikni tezkorlik bilan aniqlash va undan o‘z 
maqsadlari yo‘lida foydalanishlari uchun undan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ushbu 
shaxslar yoki shaxslar guruhlari odatda katta kiberjinoyatchiliklarni amalga oshirishga jalb etiladilar.