O'zbekiston respublikasi so

Bolalarda asab tizimining anatomo-fiziologik xususiyatlari. 

 

Tug‘ilish  davriga  kelib  bosh  miya  o

ʻ zining  oʻ lchami  boʻ yicha  eng 

rivojlangan  a'zolardan  hisoblanadi.  Ammo  uning  barcha  tuzilishlari  va 

egriliklarining  funksional  imkoniyatlari  past.  Bu  davrda  tana  og‘irligiga  nisbatan 

bosh miya og‘irligi kattaroq. Yangi tug‘ilgan chaqaloq miyasi tana vaznini 1/8-1/9 

qismini,  1  yillikni  oxirlarida  2  marta  kattalashib,  tana  massasining  1/11-1/12 

qismini, 5 yoshda 1/13-1/14, 18-20 yoshda 1/40 qismini tashkil etadi. 

Chaqaloqlarda  miya  to

ʻ qimasi  qon  bilan  yaxshi  ta'minlanadi,  ayniqsa 

kulrang  modda,  lekin  qonning  qaytishi  kuchsiz.  Shuning  uchun  unga  toksik 

moddalar tez to

ʻ planadi. Nerv hujayralari  boshqa somatik hujayralarga qaraganda 

22  marta  ko

ʻ p  kislorod  talab  qiladi.  Shuning  uchun  koʻ p  kasalliklarda  nerv 

hujayralari  kislorod  yetishmovchiligidan  nobud  bo

ʻ lishi, gipoksik ensefalopatiya 

sifatida namoyon bo

ʻ ladi. 

Miya  to

ʻ qimalari  oqsil  moddalariga  boy.  1  gr  oqsil  17  gr  suvni  ushlab 

qoladi, bu esa bosh miyada shishlarni tez rivojlanishiga zamin tayyorlaydi. Oqsillar 

miqdori  bola  o

ʻ sib  borgan  sari    46%dan    27%gacha  kamayadi.  Bir  yarim  yilda 

miya to

ʻ qimalarida suvning miqdori ortadi va kattalarniki bilan tenglashadi.   

Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar bosh miyasining barcha beshta  qismi anatomik 

tuzilishi  jihatdan  kattalarniki  bilan  bir  xil.  Yangi  tug‘ilgan  chaqaloqlarda  bosh 

miya  po

ʻ stlog‘i    hali  yetilmagan  boʻ ladi.  U  oliy  nerv  faoliyati  shakllanishini 

ta'minlaydi  va  barcha  miya  qismlaridan  kechroq,    5-6  yoshga  kelib  shakllanadi. 

Nerv tolalarining miyelinizasiyasi nerv hujayralarining tanasidan boshlab, periferik 

qismi tomon asta sekin rivojlanadi va 3-5 yoshga kelib tugallanadi. 

Nerv  tizimining  asosiy  hujayrasi  –  neyrotsit.  Kattalarda  bunday  hujayralar 

16  mlrd.  Biroq,  tarqoq  holatdagi  diffuz  joylashgan  yyetuk  neyrotsitlar 

hujayralarning  umumiy  miqdorini  faqat  25%ini  tug‘ilish  davrida  tashkil  qiladi. 

Agar  katta  kishilardagi  bosh  miyasining  hujayralar  soni  100%  deb  olinsa,    6 

oylikda    66%,  1  yoshda  –  90-95%  shakllangan  bo

ʻ ladi.  Shu  sabab,  bolalarning 

asab  tizimidagi  kasalliklari  1,5  yoshgacha  aniqlanishi  zarur,  chunki  kech  qolib 

davolash yaxshi natija bermaydi.  

Yetilgan hujayralarning miqdoriy tarkibidan tashqari, yangi tug‘ilgan bolada 

gistologik  yetilmaganligi  ham  ahamiyatga  ega.  Ular  shakli  jihatidan  ovalsimon, 

bitta aksonli, yadrosi donador, dentritlari yo

ʻ q boʻ ladi. 

---

 

6