O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi toshkent tibbiyot akademiyasi

QARILIK JARAYONIDA SEMIZLIK MEXANIZMI 

---

57 
4.
Metabolik buzilishlar havfli o’smalar hosil bo’lishini kuchaytiradi. 
Shunday qilib, , endokrin tizimdagi buzilishlar qarilik jarayonida muhim ro’l o’ynaydi. 
Qarilikda kechadigan metabolik o’zgarishlarda eng aniq va lo’nda ta’rifni V.I.Dilman 
bergan: “ Qarilikning gormonal- metabolik ko’rinishida insulin ta’siriga sezuvchanlik 
pasayishini, uglevodlarga tolerantlikning kamayishini, reaktiv giperinsulinemiyani,juda 
past zichlikka ega bo’lgan lipoproteidlar, TG, XS miqdorining oshishini, 
glukokortikoidlarning ishlab chiqarilishining androgensimon kortikosteroidlar ishlab 
chiqarilishi susayishi fonida nisbiy oshishi, hujayra immuniteti aktivligining pasayishi,
normal antitelolar titrining oshishi, fenolsteroidlar titrining oshishi, qalqonsimon bez 
faoliyatining susayishi, аrterial bosimning oshishini ko’rishimiz mumkin” degan edi 
olim.
Uglevod 
va 
lipid 
almashinuvining 
buzilishida 
to’qimalarning 
insulinga 
sezuvchanligining pasayishi, ya’ni insulinga rezistentlik eng havfli metabolik siljish bo’lib, 
adabiyotda “ metabolik sindrom” nomi bilan ataladi. 
Qarilik garayonida glyucozaga buyrak bo’sagasining oshishi tufauli glyucozauriya 
kuzatilmaudi yoki uncha axamiyatli doimiy emas bo’ladi. Shu tufauli bemorlarda qandli 
diabetning asosiy simptomlari changash, ogizning girishi, ozish, poliuriya kuzatilmaydi, 
bunda tana massasining ortigcha oshishi xarakterli. Kasallik yashirin rivoglanadi, asta- sekin 
nospetsifik simptomlar – umimiy xolsizlik, tez charchash kabilar bilan namoyon bo’ladi, 
shuning uchun tasodifan va kechikib aniqlanadi. Qandli diabetning kam simptomlar bilan 
kechadigan turida stress faktorlar (infekciya, operativ aralashuvlar, o’tkir yurak-qon tomir 
buzilishlar va boshqalar) ta’sirida kasallikning ogir turlariga xarakterli simptomlar , xatto 
komatoz xolatlar rivoglanishi namoyon bulishi mumkin. O’tkir boshlanib ogir kechishi 
mumkin, qari va keksa shahslarda bu holat kamdan-kam uchraudi. Modda almashivining 
yashirin kechuvchi diabetik buzilishlarida teri, vulva, orqa teshik qichishi, o’pka-bronx 
apparatidagi recidivlanuvchi jarayonlar, faringit, surunkali pielonefrit, operatsiyadan keyinqi 
yaralarninq uzoq bitmasligi kabi belgilar uchrashi mumkin. Yuqoridagi qayd etilgan 
xolatlarni keksa va qarilik yoshida qandli diabetning klinik ko’rinishlarining ko’z, nevrologik 
, dermatologik va boshqa patologiyalar niqobi ostida yashirinishini xisobga olib, bartaraf 
etish mumkin.