O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

psixik andozalar o’xshashligini, natijalar va harakatlarning kutilmalariga 
muvofiqligini ko’rsatadi
4.
ularni uzluksiz ravishda yo’naltirib va nazorat qilib turadi 
Inson faoliyati murakkab va o‟ziga xos jarayon bo‟lib, shunchaki ehtiyojlarni 
qondirishdan iborat emas, balki ko‟pincha jamiyatning maqsadi va talablari bilan 
belgilanadi.
Psixologik manbalarga asoslanib fikr yuritganimizda, ehtiyoj - jonli mavjudot, 
hayot kechirishining yaqqol shart-sharoitlariga uning shularga tobe ekanligini ifoda 
etuvchi va mazkur shart-sharoitlarga nisbatan faolligini namoyon qiluvchi holat 
tariqasida ifodalanadi. Shaxs faolligining manbai uning ehtiyojlaridadir. Mana shu 
ehtiyoj odamni ma‟lum tarzda, ma‟lum yo‟nalishda harakat qilishga undaydi.Ehtiyoj 
shaxs aktivligining manbai sifatida namoyon bo‟ladigan va uning aniq yashash 
sharoitiga bog‟liqligini ifodalovchi xolatdir. Shaxsning faolligi ehtiyojlarni qondirish 
jarayonida namoyon bo‟ladi. Odamning ehtiyojlari unga tarbiya berish jarayonida, 
ya‟ni inson madaniy dunyosi bilan munosabatga kirishish jarayonida tarkib topadi. 
Odamning ehtiyojlarini qondirish jarayoni, uning tomonidan ma‟lum ijtimoiy 
taraqqiyot natijasida yuzaga kelgan faoliyat shakllarini faol maqsadga muvofiq 
o‟zlashtirish jarayoni sifatida namoyon bo‟ladi. Odamning ehtiyojlari ijtimoiy shaxsiy 
xarakterga egadir. Ehtiyojlar paydo bo‟lishiga va predmetiga ko‟ra, ya‟ni nimaga 
qaratilganiga qarab farqlanadi. Ehtiyojlar qondirilishi jarayonida rivojlanib va o‟zgarib 
boradi. Kishining ehtiyojlari ham ijtimoiy, ham shaxsiy xarakterga egadir. Ehtiyojlar 

---

36 
kelib chiqishiga va predmetiga ko‟ra - tabiiy va madaniy, moddiy va ma‟naviy bo‟lishi 
mumkin.
6-shakl 
Ehtiyojlarning qondirilishi bilan bog‟liq bo‟lgan faoliyatga undovchi va uning 
yo‟nalishini belgilovchi sabablar motivlar hisoblanadi.
Amerikalik psixolog Abraxam Maslou XX asrning 40-yillarida ehtiyojlar 
ustunligi nazariyasini yaratdi va kishilar o‟z motivlari jarayonida ehtiyoj va 
qiziqishning 5 turiga tayanadilar dedi.
A. Maslou motivatsiyani ijobiy ifodalab bergan. Maslou o‟z nazariyasida 
quyidagi asosiy ehtiyojlarni ajratib bergan:
