O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi ginekologiyadan yagona uslubiy tizim bo’yicha yaratilgan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish uchun o’quv qo’llanmasi

ONALAR O’LIMI (BJSST).

• 
  Qon ketish
  
• 
  Gipertenziya (gestoz)
  
• 
  Septik
  
• 
  Patologik tug’ruqlar
  
• 
  Asoratli abortlar
  

Bundan tashqari yana RS ni aniqlashda bir qancha ko’rsatkichlar mavjud:

BJSST ma’lumoti bo’yicha:

RS faktorlari

. Onalar o’limi 35-yoshda yoshligiga qaraganda 5marta ko’proq

. Daun kasalligi

19 – 35 yosh – 1:1000

• 
  35 лyosh – 30:1000
  

. intergenetik interval taxminan30 %

. tug’ruq miqdori= abort miqdori

. EGK taxminan 60 – 70 % fertile yoshda

Fertillik ko’rsatkichlarni kelib chiqishi onalar o’limi va boshqa kasalliklar tufayli sodir bo’lishini xech ikkilanishsiz ta’kidlashimiz mumkin.

FERTILLIK KO’RSATKICHLARI:

- Ispaniya 1,2

- Italiya 1,2

- Yaponiya 1,5

- Buyuk Britaniya 1,8

- Тurkiya 2,7

- Nigeriya 7

- O’zbekiston 4,4

O’zbekiston bo’yicha statistic ma’lumoylar dunyo statistikasi bilan mos keladi. Bunga qo’shimcha qilib quyidagi faktlarni keltirish mumkin:

O’zbekistonda 2,5mln ga yaqin oilalar yashaydi. Aholining yarmidan ko’pi, ya’ni 12mln aholi ayollarni tashkil qiladi. Har yili O’zbekistonda 250mingga yaqin yangi oilalar quriladi.

Agar 1998-yilgacha 500 mingga tug’ruqqa 500 ming abort tog’ri kelgan bo’lsa, hozirgi kunda bu ko’rsatkich 340 minggacha pasaydi, lekin proporsiya saqlandi. Shunisi e’tiborga loyiqki birinchi homiladorlikda abort qildirgan ayollarda sut bezi raki uchraydi. Faqat 20% fertile yoshdagi ayollar 2,5-3 yil intergenetik intervalni saqlashadi. Fertil yoshdagi va homilador ayollar orasida EGK ko’rsatkichi juda yuqori. Masalan ba’zi regionlarda, Qoraqalpog’istonda bu ko’rsatkich 80-90%ga yetadi. Bunda kasal bolalar soni oshishi kasal onalar tug’ishi bilan bog’liq.

Shunday qilib PS nafaqat butun dunyoda, balki O’zbekistonda faqat alohida e’tibor berilibgina qolmasdan aktiv qatnashishni talab etadi.

RS MUHOFAZASI- medikosotsial tashkiliy ishlar kompleksi bo’lib, o’zida bir qancha muammolarni saqlaydi. RS MUHOFAZASI ga kiradi:

-Homiladorlar, tug’uvchilar va yangi tuqqanlar regionida konsultatsiya-informatsiyani amalga oshirish.

-Ko’krak suti bilan boqish.

-Onalar va bola sog’lig’I muhofazasi.

-Bepushtlikni davolash va ogohlantirish

-Jinsiy yo’llar bilan yuqadigan kasalliklar haqida ogohlantirish.

-Jinsiy hayot gigienasi

-O’zining RS siga alohida yondashuv

Hayot sifatini va odamlar sog’lig’ini mustahkamlash haqidagi savollar, nafaqat tibbiyot hodimlarining diqqat markazida turibgina qolmay, balki ko’plab xalqaro tashkilot va uyushmalar e’tiboridadir.

1952 yilda Bombeyda oilani rejalashtirish haqida birinchi XALQARO FEDERATSIYA yig’ilishi o’tkazildi. Unda OR haqida tushuncha berildi.

OR- Turmush o’rtog’ni erkin tanlash imkoni va bolalarning nechtaligi va qaysi payt tug’ilishini mas’uliyat bilan hal qilish, bu qarorni qabul qilish uchun yetarli ma’lumot va vositalarga ega bo’lish.

Shu yerda OR ning 5 ta prinsipi ishlab chiqildi va asoslandi.

-Homiladorlikni ogohlantirish < 19 yosh

-Homiladorlikni ogohlantirish > 35yosh

-Intergenetik intervalni 2,5-3 yil saqlash.

-Tug’ruqlar sonini kamaytirish

-EGK bo’lgan bemorlarni homiladorlik haqida ogohlantirish.

Hozirgi kunda tibbiyot oilalarga RS\OR prinsiplariga amal qilishlari uchun imkoniyati bor.

Hozirgi kunda bizning mamlakatimizda o’sib kelayotgan avlodlar sog’lig’iga katta e’tibor berilmoqda, shu masalani yechish uchun katta tadbirlar o’tkazilib kelinmoqda. Onalar va bolalar sog’lig’I bizning mamlakatimizda eng katta muammoga aylangan.

2000 yil “Sog’lom avlod yili”, 2001 yil “ Sog’lom ona va sog’lom bola yili” deb e’lon qilingan.

Shu maqsadda nafaqat tibbiyot xodimlari balki sotsiologlar, yuristlar va davlat organlari, shuningdek moliyaviy va xar xil xalqaro tashkilot xomiylari va fondlari tashkil etilgan. Sog’liqni saqlash vazirligi № 154 qarori “ Fertil yoshdagi ayollar sog’lig’I to’g’risida” va № 155 qaror “Akusherlik kompleksi tuzilishi tashkiloti” qabul qilindi. Shu qarorga va boshqa normative xujjatlarga binoan fertile yoshdagi ayollarning 100% dispanserizatsiyasini va kasal ayollarni sog’lomlashtirish amalga oshirildi.

Xomilador bo’lishga qatiiy qarshi ko’rsatmaga ega ayollar guruhini aniqlanishi kontraseptiv metodlar yordamida tanlash imkoniyatini beradi. Xomilador bo’lishga qatiiy qarshi ko’rsatmaga ega ayollarga vaqtinchalik xomiladorlikni cheklash tavsiya etiladi. Shuningdek ayollar sog’lig’iga loqayd bo’lmaslik va 2,5-3 yil interval da kuzatuv bo’lishlari kerak.

Boshqa mamlakatlar va xalqaro xamjamiyatlar tajribasidan kelib chiqqan xolda O’zbekiston tibbiyot xodimlari o’z ishlarida tibbiyot tarbiyasi va kontraseptik texnologiyalar bo’yicha xizmat ko’rsatishni yaxshilashga qaratilgan bo’lishi kerak.

Bizning ish tamoyillarimiz quyidagicha:

• 
  Erta tug’ma
  
• 
  Juda kech tug’ma
  
• 
  Og’riqli bo’lsa tug’ma
  
• 
  Ko’p tug’ma
  
• 
  Tez-tez tug’ma
  

KONTRASEPTIKLAR TASNIFI

Tabiiy metodlar

• 
  Kalendar metodi
  
• 
  MLA
  
• 
  Coitusinterruptus
  

ВМС

Bar’er metodlar

• 
  Prezervativlar
  
• 
  Qalpoqchalar, diafragmalar
  
• 
  Spermatsidlar
  

ДХС

- Nay okklyuziyasi

-Vazektomiya

Gormonal kontrasepsiya

Og’iz orqali (КОК, ЧПК)

In’eksion (ИК)

Implantant va norplantlar

Bugungi kunda yuqorida sanab o’rilgan kontraseptiv vositalardan barchasi mamlakatimizada mavjud. Shuni ta’kidlab o’tish lozimki, bundan 5-6 yil ilgari qishloq xo’jaliklariga kontraseptiv vositalar bepul tarqatilgan. Mamlakatimiz tomonida ko’plab shunday ishlar amalga oshirilgan va ko’plab ishlarga homiylik qilingan.

Kasallikni jinsiy yo’l orqali yuqishini oldini oluvchi yuqorida sanab o’tilgan kontraseptiv vositalardan biri – bu prezervativlardir. Bu vositani ko’plab shakllanishi turli hil kasalliklarni oldini olishga yordam beradi, masalan VICH, xlamidioz, sifiliz, gonoreya, sitomegalovirus, gepatit B va boshqalar. Kontraseptiv vositalarni borligi tufayli erkaklar o’z oilalarini rejali tarzda olib bormoqdalar.

Bugunga kunga kelib bizning Republikamizada keng tarqalgan metodlardan biri bu- ayollar xirurgik sterilizatsiyasi – nay okklyuziyasi.

Har bir kontraseptiv vositani o’ziga yarasha qulayliklari bor, faqatgina ularni qanday tadbiq qilish haqida ma’lumotga ega bo’lsa bas. RS MUHOFAZASI muammosi, UASH tibbiyot hodimlari har doim aholi orasida shu kontraseptiv vositalar haqida tushunchalar bermaganliklaridandir.

UASH shu vositalar mehanizmlarini aniq bilmog’i, uning kamchiliklarini bilishi lozim va patsientlaga to’g’ri tushuntira bila olishi, gormonal kontraseptiv vostilarni yetkazishi, spiralni olib qo’yish va olib tashlashni bilishi,barcha votilarni nojo’ya ta’sirini bartaraf qila olishi shart. Xirurgik kontrasepsiyani esa to’gri tushuntira olishi va operatsiya tayyorlay bilishi lozim.

Ushbu mashg’ulotda foydalaniladigan yangi pedagogik texnologiyalar:
“Mushuk qopda”
Ish uchun kerak:

1. 
   Savollar va variantlar jamlamasi
   
2. 
   Guruxdagi talabalar o’rni bo’yicha raqamlar
   
3. 
   Toza qog’oz va ruchka